JADES-GS-z14-0, JWST Gelişmiş Derin Ekstragalaktik Araştırma (JADES) programı kapsamında NIRCam kullanılarak 2024 yılında Ocak takımyıldızında keşfedilmiş, yüksek kırmızıya kayma değerine sahip bir Lyman kesiği gökadasıdır.[1][2] 14,32'lik kırmızıya kayma değeriyle, şimdiye kadar keşfedilmiş en uzak gökada ve astronomik nesnedir.
JADES-GS-z14-0, James Webb Uzay Teleskobu'nun Yakın-Kızılötesi Spektrografı (NIRSpec) kullanılarak 2024 yılında gözlemlendi[3] ve 14,32 kırmızıya kayma değeri ölçüldü.[4] Yaşı, boyutu ve parlaklığı, erken dönem yıldız ve gökada oluşumuna dair mevcut teorilerin eksik olduğuna dair artan kanıtlara katkıda bulunmuştur.[5]
JADES-GS-z14-0'nun uzaklığı 13,6 milyar ışık yılından fazla olarak tahmin edilmektedir. Evren'in genişlemesi nedeniyle güncel olarak hesaplanan eş hareket mesafesi 33,5 milyar ışık yılının üzerindedir. Gökada, 1.600 ışık yılından daha geniş bir alana yayılmaktadır[6] ve bu boyut, Samanyolu'nun boyutunun yaklaşık altmışta birine denk gelir. JADES-GS-z14-0, ağırlıklı olarak genç yıldızlardan kaynaklanan önemli bir parlaklık sergiler fakat merkezinde Sagittarius A* bulunan Samanyolu'nun aksine, merkezi bir kara deliğe dair hiçbir iz yoktur.
Spektroskopik analizler, oksijen de dahil olmak üzere güçlü iyonize gaz emisyonlarının varlığını ortaya çıkarmıştır. Bu elementlerin varlığı, Büyük Patlama'dan sadece 290 milyon yıl sonra,[7] yani James Webb Uzay Teleskobu tarafından alınan ışığın JADES-GS-z14-0'dan yayıldığı anda birçok yıldız neslinin birbirini takip ettiğini ve bu yıldızların ölümlerinin gökadayı hidrojen ve helyumdan daha ağır elementlerce zenginleştirdiğini göstermektedir. Tüm bu bulgular, ilkel gökada oluşumuyla ilgili mevcut modellerin öngörülerini zorlamakta ve bu oluşumları yöneten süreçlerin beklenenden daha dinamik ve karmaşık olduğunu ortaya koymaktadır.[8]
JADES-GS-z14-0, Hubble ultra derin alan görüntüsünü de içeren Great Observatories Origins Deep Survey adlı araştırmayla elde edilen görüntünün güney kısmında da yer almaktadır.[9]
JADES-GS-z14-0 ilk olarak JWST'nin Yakın Kızılötesi Kamerası (NIRCam) ile elde edilen görüntüleme verileriyle tanımlandı. Yüksek kırmızıya kayma hipotezi, NIRSpec ile yapılan çoklu spektroskopik gözlemlerle doğrulandı. Ayrıca, JWST'nin Orta Kızılötesi Aygıtı (MIRI) kullanılarak yapılan gözlemler gökadayı daha uzun dalga boylarında tespit etti ve bu da JADES-GS-z14-0'ın bulunduğu aşırı uzak mesafeyi destekler niteliktedir.[4]
Avrupa Güney Gözlemevi (ESO) tarafından hazırlanan video: Şimdiye kadar bilinen en uzak gökada olan JADES-GS-z14-0'a yakınlaştırma.
- ^ Cesari, Thaddeus (30 Mayıs 2024). "NASA's James Webb Space Telescope Finds Most Distant Known Galaxy". James Webb Space Telescope (İngilizce). 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2024.
- ^ Carniani, Stefano; Hainline, Kevin; D'Eugenio, Francesco; Eisenstein, Daniel J.; Jakobsen, Peter; Witstok, Joris; Johnson, Benjamin D.; Chevallard, Jacopo; Maiolino, Roberto; Helton, Jakob M.; Willott, Chris; Robertson, Brant; Alberts, Stacey; Arribas, Santiago; Baker, William M.; Bhatawdekar, Rachana; Boyett, Kristan; Bunker, Andrew J.; Cameron, Alex J.; Cargile, Phillip A.; Charlot, Stéphane; Curti, Mirko; Curtis-Lake, Emma; Egami, Eiichi; Giardino, Giovanna; Isaak, Kate; Ji, Zhiyuan; Jones, Gareth C.; Maseda, Michael V.; Parlanti, Eleonora; Rawle, Tim; Rieke, George; Rieke, Marcia; Del Pino, Bruno Rodríguez; Saxena, Aayush; Scholtz, Jan; Smit, Renske; Sun, Fengwu; Tacchella, Sandro; Übler, Hannah; Venturi, Giacomo; Williams, Christina C.; Willmer, Christopher N. A. (28 Mayıs 2024). "Spectroscopic confirmation of two luminous galaxies at a redshift of 14". Nature. 633 (8029). ss. 318-322. arXiv:2405.18485
. Bibcode:2024Natur.633..318C. doi:10.1038/s41586-024-07860-9. PMC 11390484 . PMID 39074505.
- ^ Todd, Iain (27 Eylül 2024). "Webb discovers the most distant galaxy ever seen, existing shortly after the Big Bang during the Cosmic Dawn". Sky at Night Magazine (İngilizce). 31 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2024.
- ^ a b Lea, Robert (30 Mayıs 2024). "James Webb Space Telescope spots the most distant galaxy ever seen (image)". Space.com (İngilizce). 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2024.
- ^ Overbye, Dennis (22 Haziran 2024). "Piping Up at the Gates of Dawn". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 22 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2024.
- ^ Carniani, Stefano; Hainline, Kevin (30 Mayıs 2024). Space Telescope Science Institute (Ed.). "NASA's James Webb Space Telescope Finds Most Distant Known Galaxy". 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2024.
- ^ Loiacono, Federica (30 Mayıs 2024). INAF (Ed.). "All'alba del tempo, la galassia più lontana mai vista". 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi31 Mayıs 2024.
- ^ Carniani, Stefano (28 Mayıs 2024). "A shining cosmic dawn: spectroscopic confirmation of two luminous galaxies at z ∼ 14" (pdf). arXiv:2405.18485 . 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi29 Mayıs 2024.
- ^ Cesari, Thaddeus (9 Aralık 2022). NASA (Ed.). "NASAs Webb Reaches New Milestone in Quest for Distant Galaxies". 9 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2023.
Wikimedia Commons'ta ilgili ortam
