Jiang Zemin
| Jiang Zemin Basitleştirilmiş Çince: 江泽民 | |
|---|---|
.jpg)
| |
| Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi Genel Sekreteri | |
| Görev süresi 24 Temmuz 1989 - 15 Kasım 2002 | |
| Yerine geldiği | Zhao Ziyang |
| Yerine gelen | Hu Cintao |
| Çin Komünist Partisi Merkez Askeri Komisyonu Başkanı | |
| Görev süresi 9 Kasım 1989 - 19 Eylül 2004 | |
| Yerine geldiği | Deng Şiaoping |
| Yerine gelen | Hu Cintao |
| Çin devlet başkanı | |
| Görev süresi 27 Mart 1993 - 15 Mart 2003 | |
| Hükûmet başkanı | Li Peng Zhu Rongji |
| Başkan Yardımcısı | Rong Yiren Hu Cintao |
| Yerine geldiği | Yang Shangkun |
| Yerine gelen | Hu Cintao |
| Çin Halk Cumhuriyeti Merkez Askeri Komisyonu Başkanı | |
| Görev süresi 19 Mart 1990 - 8 Mart 2005 | |
| Yerine geldiği | Deng Şiaoping |
| Yerine gelen | Hu Cintao |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 17 Ağustos 1926 Yangzhou, Jiangsu |
| Ölüm | 30 Kasım 2022 (96 yaşında) Şanghay |
| Partisi |  Çin Komünist Partisi
|
| Evlilik(ler) | Wang Yeping (王冶坪) |
| Çocuk(lar) | Jiang Mianheng Jiang Miankan |
| Bitirdiği okul | Şanghay Jiao Tong Üniversitesi |
| Dini | Yok (ateist) |
Jiang Zemin (Çince: 江泽民 / 江澤民, pinyin: Jiāng Zémín, d. 17 Ağustos 1926 - ö. 30 Kasım 2022), Çinli politikacıdır. Çin'in beşinci devlet başkanıydı. 1989-2002 arası Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri ve 1993-2003 arası Çin Devlet Başkanı'ydı.[1]
Devlet medyası tarafından yapılan açıklamada, Zemin'in 30 Kasım 2022'de öldüğü açıklandı.[2]
Yaşamının ilk dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Jiang Zemin, 17 Ağustos 1926'da Jiangsu'nun Yangzhou şehrinde doğdu.[3] Ataları, Anhui, Jingde İlçesi'ndeki Jiangcun Köyü'ndendi (江村). Bu köy aynı zamanda Çin akademik ve entelektüel kurumlarında önde gelen birçok şahsiyetin memleketiydi.[4] Jiang, Japon işgali yıllarında büyüdü. Amcası ve üvey babası Jiang Shangqing, 1939'da Japonlarla savaşırken öldü ve milli kahraman oldu. Shangqing'in ölümünden sonra Zemin onun erkek vârisi oldu.[5]
Jiang, Ulusal Chiao Tung Üniversitesi'ne (şimdiki Shanghai Jiao Tong Üniversitesi) geçmeden önce Japon işgali altındaki Nanjing'deki Ulusal Merkez Üniversitesi Elektrik Mühendisliği Bölümünde eğitim aldı. 1947'de oradan elektrik mühendisliği alanında lisans derecesi ile mezun oldu.[6] Jiang, üniversitedeyken Çin Komünist Partisi'ne katıldı.[7] Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurulmasının ardından Jiang, eğitimini 1950'lerde Moskova'da Stalin Automobile Works'te aldı.[8] Ayrıca Changchun'un First Automobile Works için çalıştı.[9]
1962'de Şanghay'a döndü ve Şanghay Elektrik Araştırma Enstitüsü'nün müdür yardımcısı oldu. 1966'da Birinci Makine İmalat Bakanlığı tarafından Wuhan'da kurulan Termal Mühendislik Araştırma Enstitüsünün müdürü ve parti sekreter yardımcısı olarak atandı. Kültür Devrimi aynı yıl başladığı kargaşada çok zorluk çekmedi ama enstitü müdürlüğü görevinden alındı ve Yedinci Mayıs Kadro Okulu'na gönderildi. 1970 yılında kadro okulundan ayrıldıktan sonra bakanlığın Dışişleri Bürosu müdür yardımcısı oldu ve Romanya Sosyalist Cumhuriyeti'ne gönderildi ve Romanya'da on beş makine imalat tesisi kurmak için uzman ekibin başına geçti. 1972'de görevini tamamladıktan sonra Çin'e döndü.[10][11][12]
1979'da, Çin ve ABD arasındaki diplomatik ilişkiler düzeldikten sonra, Deng Xiaoping kendi Dört Modernizasyon planının parçası olarak özel ekonomik bölgeleri teşvik etmeye karar verdi.[13] Çin'in Devlet Konseyi ticareti ve yabancı yatırımlarını artırmak için iki bakanlık komisyonu kurdu. Bu komisyonlara Jiang'ı bakan yardımcılığına eşdeğer konumda olan her iki komisyonun da başkan yardımcısı olarak atayan başbakan yardımcısı Gu Mu başkanlık ediyordu.[14] Jiang'ın rolü, bu ÖEB'lerin yabancı ideoloji için "kanallar" haline gelmeden ekonomik refahın artırmasını sağlamaktı.[14] 1980'de Jiang, oniki ülkede diğer ÖEB'leri gezen delegasyona başkanlık etti ve dönüşünde, yerel makamların vergi indirimleri ve arazi kiralamalarına izin verilmesini ve yabancı ortak girişimlerin gücünün artırılmasını tavsiye eden radikal bir rapor yayınladı.[15] Rapor başlangıçta parti liderleri arasında "şaşkınlığa neden oldu" ama onun faydacı ve deneysel sunuşu Deng Xiaoping'in ilgisini çekti. Önerileri Ulusal Halk Kongresi'nde onaylandı ve Jiang'ı Deng Xiaoping Teorisi'nin "ilk uygulayıcısı" olarak destekledi.[16]
Mart 1982'de iki komisyonun başkan yardımcılığından ihraç edildi. Başbakan Gu ve Şanghay belediye başkanı Wang Daohan'ın baskısının ardından "ateşli reformcu" Zhao Ziyang Jiang'ı yeni kurulan Elektronik Sanayi Bakanlığı'nın ilk bakan yardımcısı ve parti sekreteri olarak atadı. [17]
Eylül 1982'de düzenlenen 12. Parti Kongresi'nde Jiang, politikayı belirleyen ve Politbüro üyelerini seçen ÇKP Merkez Komitesi'nin üyesi oldu.[17]
Jiang Zemin, bir ateistti.
İktidara gelişi
[değiştir | kaynağı değiştir]1985'te Jiang, Şanghay Belediye Başkanı oldu. Jiang, belediye başkanı olarak karışık eleştiriler aldı. Eleştirmenlerinin çoğu onu yalnızca yararlı görünen ama aslında hiçbir şey yapmayan biri için kullanılan Çince "saksı" terimiyle tanımladı.[18]
Birçokları bu dönemde Şanghay'ın büyümesini Ju Rongci'ye borçlu olduğu eleştirisini yaptı.[19] Jiang, bu dönemde Deng Xiaoping'in ekonomik reformlarının ateşli bir inananıydı. Jiang, 1986'daki öğrenci hoşnutsuzluğunu dizginlemek amacıyla bir grup öğrenci protestocunun önünde Gettysburg Konuşması'nı İngilizce okudu.[20][21]
Ekim 1987'de düzenlenen Çin Komünist Partisinin 13. Ulusal Kongresi'nde Jiang belediye başkanlığından doğrudan merkezi hükûmete rapor veren, şehirdeki en güçlü pozisyon olan Şanghay parti sekreterliğine terfi etti.[22] Ayrıca, büyük şehirlerin parti sekreterlerinin geleneklerine uygun olarak Çin Komünist Partisi Politbüro'suna katıldı.[22]
1989'da eski genel sekreter Hu Yaobang öldü; daha önce Ocak 1987'de tasfiye edilmiş ve "burjuva liberalleşmesini" desteklemekle suçlanmıştı.[20] Ölümü Tiananmen Meydanı protestolarını hızlandırdı ve [23] "liberaller" (Deng'in saldırgan reformlarını destekleyenler) ve "muhafazakarlar" (daha yavaş değişimden yana olanlar) arasında ideolojik bir krize yol açtı.[24] World Economic Herald Hu ve Hu'yu iyileştiren bir methiye yayınlamaya çalıştıktan sonra reformist duruşunu öven Jiang, gazete yayın kurulunun kontrolünü ele geçirdi.[25][26]
Protestolar artmaya devam ederken, Parti Pekin'de sıkıyönetim ilan etti.[27] Şanghay'da 100.000 protestocu sokaklarda yürüdü ve 450 öğrenci açlık grevine başladı.[28] Üçüncü günün ardından Jiang, Partinin hedeflerini paylaştığına dair güvence vermek ve gelecekte diyalog sözü vermek için onlarla şahsen görüştü. Aynı anda Merkez Komite'ye sıkıyönetim ilanını kararlı bir şekilde destekleyen bir telgraf gönderdi.[27] Kamuoyuna yaptığı dikkatli çağrılar, hem demokrasi yanlısı öğrenciler hem de sosyalist parti ileri gelenleri tarafından iyi karşılandı.[29] 20 Mayıs 1989'da, üstün lider Deng Xiaoping, protestocuları destekleyen Zhao Ziyang'ın yerine Jiang'ı yeni genel sekreter olarak atamaya karar verdi[29].[30][31] Jiang, Tianjin'den Li Ruihuan, başbakan Li Peng, yaşlılar Li Xiannian, Chen Yun ve emekli yaşlılar arasından yeni genel sekreter uzlaşma adayı olarak seçildi.[32] Kendisinin daha önceden aday olması beklenmiyordu.[33] Jiang, 1989'da parti içinde oldukça az güç tabanıyla ülkenin en yüksek mevkiine yükseltildi.[7] En güvenilir müttefikleri, güçlü parti büyükleri Chen Yun ve Li Xiannian'dı. Deng'in yerini alacak daha istikrarlı bir hükûmet kuruluncaya kadar onun sadece bir geçiş figürü olduğuna inanılıyordu.[34] Başkan Yang Shangkun gibi diğer önde gelen Parti ve askeri figürler ve erkek kardeşi Yang Baibing'in bir darbe planladığına inanılıyordu.[35]
1989'daki Tiananmen Meydanı katliamından sonra yeni ÇKP Politbüro Daimi Komitesi'nin ilk toplantısında Jiang, önceki dönemi "ekonomiye karşı sert, siyasete karşı yumuşak" olmakla eleştirdi ve artan siyasi düşünce çalışmalarını savundu.[36] Anne-Marie Brady şöyle yazmıştı: "Jiang Zemin, uzun süredir ideolojik çalışmaya ve onun önemine meraklı bir siyasi kadroydu. Bu toplantı Çin'de propaganda ve siyasi düşünce çalışmalarında yeni bir dönemin başlangıcı oldu." Kısa süre sonra, Merkezi Propaganda Departmanına "propagandayla ilgili çalışma birimlerine girme ve demokrasi hareketini destekleyenlerin saflarını temizleme gücü de dahil olmak üzere" daha çok kaynak ve güç verildi.[36] Politbüro ayrıca, parti yolsuzluğunun en yüksek öncelik olduğu "kitleleri evrensel olarak ilgilendiren meseleler" ile ilgili "yedi şeyden" oluşan bir liste yayınladı.[37]
İlk birkaç yılda Jiang, iktidarda kalmak için Deng Xiaoping'in desteğine bel bağladı,[38] bu da Jiang'ı Tayvan ve ABD'ye karşı "aşırı milliyetçi bir duruşa" zorladı.[39] Jiang, Deng'in "burjuva liberalleşmesine" karşı çağrılarını desteklemişti, ancak Jiang "düşünceli bir reformcu" olarak görülse de,[40] "yaşlıların ve Politbüro meslektaşlarının daha muhafazakar görüşlerine [eğildi]".[41] Deng, "sola sapmanın sağa sapmaya göre çok daha büyük bir tehlike olduğunu" söyleyerek reformları çok daha fazla destekliyordu.[42]
Deng, 1992'de Jiang'ın liderliğini eleştirmeye başladı. Deng Xiaoping'in güney turunda ustaca reform hızının yeterince hızlı olmadığını öne sürdü.[43] Jiang her zamankinden daha temkinli hale geldi ve tamamen Deng'in reformlarının arkasında toplandı. Jiang, Çin'in merkezi olarak planlanan sosyalist ekonomisini temelde hükûmet tarafından düzenlenen kapitalist piyasa ekonomisi haline getirmek için yeni "sosyalist piyasa ekonomisini" icat etti.[44] Bu, Deng'in "Çin özelliklerine sahip sosyalizmi"nin gerçekleştirilmesinde büyük adımdı.[45] Aynı zamanda Jiang, Deng'in güvenini yeniden kazandıktan sonra Şanghay'daki destekçilerinin çoğunu yüksek yönetim pozisyonlarına yükseltti. 1992'de, devrimci parti büyüklerinden oluşan danışma organı eski Merkezi Danışma Komitesi'ni kaldırdı. 1989'da Çin Komünist Partisi genel sekreteri ve Merkezi Askeri Komisyon başkanı oldu,[46][47] ardından Mart 1993'te cumhurbaşkanlığına seçildi.[48]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2019.
- ^ "Zemin hayatını kaybetti". 30 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2022.
- ^ Thackeray, Frank W.; Findling, John E. (31 Mayıs 2012). Events That Formed the Modern World. ABC-CLIO. ISBN 978-1-59884-901-1. 18 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2017 – Google Books vasıtasıyla.
- ^ Li, Yiping; Lai, Kun; Feng, Xuegang (May 2007). "The Problem of ' Guanxi ' for Actualizing Community Tourism: A Case Study of Relationship Networking in China". Tourism Geographies. 9 (2): 117-119. doi:10.1080/14616680701278489.
- ^ "The New Emperor". Asia NOW. 29 Aralık 1995. 30 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2022.
- ^ McDonald, Joe. "Former Chinese President Jiang Zemin Has Reportedly Died". Time (İngilizce). 30 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi30 Kasım 2022.
- ^ a b "Cengage Learning". 12 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2013.
- ^ Kuhn 2004, s. 66.
- ^ Kuhn 2004, s. 609.
- ^ Kuhn 2004, s. 76.
- ^ Kuhn 2004, s. 82.
- ^ Kuhn 2004, s. 84.
- ^ Kuhn 2004, s. 101.
- ^ a b Kuhn 2004, s. 102.
- ^ Kuhn 2004, s. 103.
- ^ Kuhn 2004, s. 104.
- ^ a b Kuhn 2004, s. 105.
- ^ "BBC: Profile: Jiang Zemin". BBC News. 19 Eylül 2004. 29 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2010.
- ^ Holley, David (31 Temmuz 1993). "China Leans Heavily on Trouble-Shooter: Politics: Vice Premier Zhu Rongji's assignment is to cope with economic troubles, corruption, rural anger". Los Angeles Times. 15 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2013.
- ^ a b Kuhn 2004, s. 133.
- ^ "Book: Real Story of Jiang Zemin: Introduction(4)". Chinaview.wordpress.com. 25 Ağustos 2006. 18 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2010.
- ^ a b Kuhn 2004, s. 138.
- ^ Kuhn 2004, ss. 148–149.
- ^ Kuhn 2004, s. 147, "Aslında, ekonomik gelişmeyi desteklemek için Bölüm 9 reformunun gerekliliği konusunda önemli hiçbir kimse temelde aynı fikirde değildi. Sözde "liberaller" ile "muhafazakarlar" arasındaki fay hattı " reformların hızı ve tarzıydı. Yine de, bölünme sismikti ve merkez üssü yakında Tiananmen Meydanı olacaktı.".
- ^ Wright, Kate (1990). "The Political Fortunes of Shanghai's 'World Economic Herald'". The Australian Journal of Chinese Affairs (23): 121-132. doi:10.2307/2158797. ISSN 0156-7365. JSTOR 2158797. 1 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi10 Aralık 2022.
- ^ Kuhn 2004, ss. 133-134, 149.
- ^ a b Kuhn 2004, s. 161.
- ^ Kuhn 2004, s. 160.
- ^ a b Kuhn 2004, s. 162.
- ^ Pomfret, John. "In Posthumous Memoir, China's Zhao Ziyang Details Tiananmen Debate, Faults Party" 1 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Washington Post. 15 May 2009. p.2.
- ^ Philip P. Pan (2008). Out of Mao's shadow. Simon & Schuster. ss. 4-5. ISBN 978-1-4165-3705-2. OCLC 1150955831 – Internet Archive vasıtasıyla.
- ^ Kuhn 2004, s. 163.
- ^ "USATODAY.com – China completes military power transfer". USA Today. 2 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2013.
- ^ Kuhn 2004, s. 3.
- ^ Kuhn 2004, s. 219.
- ^ a b Anne-Marie Brady, Marketing Dictatorship: Propaganda and Thought Work in Contemporary China, Rowman & Littlefield Publishers, Inc.
- ^ Kuhn 2004, s. 181.
- ^ Kuhn 2004, s. 220, "Jiang önceki iki yılı orduyla ilişkilerini özenle inşa ederek geçirmiş olsa da, konumu Deng'e bağlı kaldı.".
- ^ Miller, Lyman (1 Haziran 1996). "Overlapping Transitions in China's Leadership". SAIS Review. 16 (2): 21-42. doi:10.1353/sais.1996.0038.
- ^ Kuhn 2004, ss. 134, 180, "Sosyalist ideolojiyi geliştirmeliyiz. burjuva liberalleşmesine karşı mücadeleyi sonlandırın.".
- ^ Kuhn 2004, s. 214.
- ^ Kuhn 2004, s. 213.
- ^ Kuhn 2004, s. 212.
- ^ Kuhn 2004, ss. 216–222.
- ^ Kuhn 2004, ss. 220–222.
- ^ Jett, Jennifer (30 Kasım 2022). "Former Chinese President Jiang Zemin dies at 96". NBC News. 30 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2022.
- ^ "China's military leadership". Strategic Comments. 10 (7): 1-2. 1 Eylül 2004. doi:10.1080/1356788041071. 30 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi30 Kasım 2022.
- ^ Byrnes, Michael (29 Mart 1993). "Jiang Zemin Elected President of China". Australian Financial Review. 30 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2022.
  | Bir Çinlinin biyografisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Bir siyasetçi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | ||
| Liderler |
|  |
|---|---|---|
| Genel Sekreterler |
| |
| Başkanlar |
| |
| MDK Başkanları |
| |
Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanları | ||
|---|---|---|
| Ortak Program (1949-1954) |
| |
| 1954 Anayasası (1954-1975) | ||
| 1975 Anayasası (1975-1978) |
| |
| 1978 Anayasası (1978-1982) |
| |
| 1982 Anayasası (1982-günümüz) | ||
- Çinli taslakları
- Siyasetçi taslakları
- Çin Komünist Partisi genel sekreterleri ve başkanları
- 1926 doğumlular
- 2022'de ölenler
- Çin Halk Cumhuriyeti devlet başkanları
- Çinli komünistler
- Komünist liderler
- Türkiye Cumhuriyeti Devlet Nişanı sahipleri
- Altın Kartal Nişanı sahipleri
- Çinli ateistler
- Ateist siyasetçiler
- Ateist devlet başkanları
- Ateizm aktivistleri
- SSCB'deki Çinli gurbetçiler
- Nankin Üniversitesinde öğrenim görenler