Jing Fang
Jing Fang (Çince: 京房; pinyin: Jīng Fáng; Wade–Giles: Ching Fang, MÖ. 78–37), doğum adı Li Fang (Çince: 李房), mahalli isim Junming (Çince: 君明), Han Hanedanlığı döneminde (MÖ 202 - MS 220) bugünkü 東郡頓丘 (Puyang, Henan)'da doğdu. Çinli bir müzik teorisyeni, matematikçi ve astrologdu. Daha çok müzik ölçümleri alanındaki çalışmalarıyla tanınmasına rağmen, ay ve güneş tutulmalarının temel mekaniğini de doğru bir şekilde tanımlamıştır.
Yijing
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihçi Ban Gu (MS 32-92) Jing Fang'ın antik Yijing'in heksagramlarından kehanetler çıkarma konusunda uzman olduğunu yazmıştır.[1] Ona atfedilen Yijing kehaneti üzerine bir kitap, ayrı çizgilerini Çin takviminin unsurlarıyla ilişkilendiren najia heksagram yorumlama yöntemini açıklar.[2]
Müzik teorisi
[değiştir | kaynağı değiştir]3. yüzyıl tarihçisi Sima Biao'ya göre Jing Fang, Han İmparatoru Yuan'ın (hükümdarlık dönemi MÖ 48-33) Müzik Bürosu'na memur olarak atanmıştır.[1]
Jing Fang, 53 beşlinin art arda gelmesinin 31 oktava ne kadar yakın olduğunu fark eden ilk kişidir. Bu gözlemi, 12 beşli ve 7 oktav arasındaki Pisagor virgülünü hesaplamayı öğrendikten sonra (bu, Huainan prensi için yazılmış bir kitap olan Huainanzi'de yaklaşık MÖ 122'de yayınlanmıştı)[3] ve bu yöntemi 60 beşliden oluşan bir ölçeğe beş kat genişleterek, 53'ten sonra yeni değerlerin önceden hesaplanmış tonlara inanılmaz derecede yakın hale geldiğini buldu.
Bu hesaplamayı uygun büyüklükte bir başlangıç değeriyle başlayarak gerçekleştirmiştir ()[4] kolayca üçe bölünebilir ve aşağıdaki yöntemle ardışık tonların göreceli değerlerini hesaplamaya devam etti:
- Değeri üçe bölün.
- Bu değeri orijinal değere ekleyin.
- Yeni değer artık orijinalin 'üne veya oktavda ters çevrilmiş bir tam beşliye eşdeğer olan bir tam dördüncü'ye eşittir. (Alternatif olarak, tüm değerleri 177147'den büyük veya 354294'ten küçük tutmak için aralıktan çıkarır, bu da tam beşli aşağıya eşdeğerdir, iki katıdır, etkili bir şekilde hepsini tek bir oktav aralığına aktarır).
- Bir sonraki tonu oluşturmak için şimdi bu yeni değerden devam edin; tüm tonlar oluşturulana kadar tekrarlayın.
Kesin bir hesaplama üretmek için, yaklaşık 26 basamaklı doğruluk gerekirdi.[5] Bunun yerine, yaklaşık 6 basamağa yuvarlayarak yaptığı hesaplamalar 0,0145 sentlik bir doğruluk payı içerisindedir ki bu da genellikle algılanabilecek olandan çok daha ince bir farktır. Bu 53. beşinci ile orijinali arasındaki oran için verdiği nihai değer şöyleydi — .[5][6]
Bu değer daha sonra 17. yüzyılda Nicholas Mercator tarafından tam olarak hesaplanacaktır (bkz. 53 eşit ölçünün tarihçesi).
Astronomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Ayrıca, küresel Ay'dan yayılan ışığın (Dünya'dan görüldüğü gibi) yalnızca güneş ışığının bir yansıması olduğu teorisinin de savunucusuydu. Bu, antik Çin'de 'yayılan etki' teorisi olarak biliniyordu ve Ay'ın ışığının yalnızca Güneş'ten yansıyan ışık olduğunu ve gök cisimlerinin küresel olduğunu ifade ediyordu. Bu doğru teori, filozof Wang Chong (MS 27-97) tarafından reddedilmiş, ancak matematikçi, mucit ve bilim adamı Zhang Heng (MS 78-139) tarafından benimsenmiştir.
Jing Fang şöyle demiştir:
| “ | Ay ve gezegenler Yin'dir; şekilleri vardır ama ışıkları yoktur. Bunu sadece güneş onları aydınlattığında alırlar. Eski ustalar, güneşi bir yaylı tüfek mermisi gibi yuvarlak görüyorlardı ve ayın bir ayna niteliğinde olduğunu düşünüyorlardı. Bazıları Ay'ı da bir top olarak tanıdı. Ayın güneşin aydınlattığı kısımları parlak görünür, aydınlatmadığı kısımları ise karanlık kalır.[7] | „ |
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]MÖ. 37 yılında, yasaları ihlal ettiği gerekçesiyle üst düzey bir yetkiliye asılsız suçlamalarda bulunmasının ardından İmparatorun emriyle pazar yerinde başı kesilerek idam edildiği kaydedilmektedir.[1]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c McClain and Ming, 208.
- ^ Fung, Yu-lan; A History of Chinese Philosophy; Princeton University Press
- ^ McClain and Ming, 207.
- ^ McClain and Ming, 213.
- ^ a b McClain and Ming, 212.
- ^ "後漢書/卷91 - 维基文库，自由的图书馆". zh.wikisource.org (Çince). 23 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2022.
- ^ Needham, Volume 3, 227.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Huang, Xiangpeng, "Jing Fang". Encyclopedia of China (Music and Dance Edition), 1st ed.
- McClain, Ernest and Ming Shui Hung. "Chinese Cyclic Tunings in Late Antiquity," Ethnomusicology, Vol. 23, No. 2 (1979): 205-224.
- Needham, Joseph (1986). Science and Civilization in China: Volume 3, Mathematics and the Sciences of the Heavens and the Earth. Taipei: Caves Books, Ltd.
- Complete table of Jing Fang's hexagram values: Jing Fang Hexagram Table (obsolete)
- Comparing Jing Fang's and other hexagram sequences: Yijing Dao - Shao Yong square, Xiantian diagram, Jing Fang's 8 Palaces, biga, Mawangdui, and King Wen sequences 16 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
