Judo
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Nisan 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
 | Bu madde veya sayfa başka bir dilden kötü bir biçimde tercüme edilmiştir. Sayfa makine çevirisi veya dilde yetkinliği bulunmayan bir çevirmen tarafından oluşturulmuş olabilir. (Şubat 2023) |
Judo (柔道 Jūdō, çev. 'nezaket yolu') silahsız bir modern Japon dövüş sanatı ve 1964'ten beri Olimpiyat sporudur.[1][2][3] Judo 1882'de Kanō Jigorō (嘉納 治五郎) tarafından melez bir dövüş sanatı olarak geliştirilmiştir. "Kata" (önceden düzenlenmiş hareketler) yerine "randori"ye (乱取り, serbest stil) önem vermesi, saldırı ve silahlı dövüş öğelerinden arındırılması yönleriyle öncülerinden (özellikle Tenjin Shinyo-ryu jujutsu ve Kitō-ryū jujutsu) ayrılır.[1][2][4] Judo, Tokyo Metropoliten Polis Teşkilatının (警視庁武術大会, Keishicho Bujutsu Taikai) ev sahipliği yaptığı turnuvalarda ünlü jujutsu okullarını alt etmesi sayesinde bilinirlik kazandı ve böylece teşkilatın öncelikli dövüş sanatı haline geldi.[1][2] Judo dövüşçülerine "judoka" (柔道家 jūdōka) ve judo üniformasında "judogi" (柔道着 jūdōgi) denir.
Tarihçe ve felsefe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Judonun ilk dönemlerinin ve onun temellerini atmış olan matematik öğretmeni Jigoro Kano (1860-1938) (Japoncada soyadı önce gelir) tarihçesi birbirinden ayrı düşünülemez. Kano nispeten varlıklı bir ailede doğmuştu. Dedesi Japonya merkezindeki Shinto Bölgesinde kendi geçimini sağlayan bir sake üreticisiydi. Kano'nun babası en büyük evlat olmağı için işi devralmadı ve bir Shiton Rahibi ve Devlet Memuru olup, oğlunun Japonya İmparatorluk Üniversitesindeki ikinci senesine devam etmesini sağlayacak yeterli feyzi oğluna verdi.
Kano 17 yaşında iken Jujutsu ile başladı, o zamanlarda bayındır bir sanattı, ama kendisini ciddiye alacak bir hoca bulmanın da zorluğu ile az bir ilerleme gösterdi. 18 yaşında edebiyat öğrenmek için gittiği üniversitede, dövüş sanatı çalışmalarını sürdürdü, sonunda yaşayan en yaşlı Kano öğrencisi ve sayılı bir Japon/Amerikalı Judoka olan Keiko Fukuda'nın Atası ve Tenjin Shinyo Ryu ustası Hachinosuke Fukuda'nın öğretilerini benimsedi. Fukuda Judo'da biçimsel idmanların üzerine önemli bir tekniğe sahip olmanın, Kano'nun vurguladığı randori veya serbest judo çalışmanın tohumlarını ektiğini söylemiştir.
Kano, Fukuda'nın Okuluna katıldıktan bir yılı aşkın bir süre sonra Fukuda hastalandı ve öldü. Sonrasında Kano, biçimsel katalara Fukuda'dan daha çok önem veren Masatomo Iso'nun Tenjin Shinyo okuluna katıldı. Kano kendisini adayıp kısa zamanda shihan yani usta unvanını alıp Iso'nun yardımcısı olduğunda 21 yaşında idi. Iso'nun da hastalanması üzerine daha öğrenmesi gereken çok şey olduğunu düşünen Kano, başka bir stil daha edindi, Kito Ryu hocası Tsunetoshi Iikubo'nun öğrencisi oldu. Fukuda gibi likubo da serbest çalışmadan daha önemli olduğuna inanıyordu ve diğer yandan Kito Ryu fırlatma tekniklerine Tenjin Shinyo Ryu dan çok daha üst derecede önem veriyordu.
Bu zaman içinde, Kano, kata guruma, uki goshi gibi teknikler geliştiriyordu. Fikirleri çoktan Kito ve Tenjin Shinyo Ryu' nun ilkelerini genişletmenin ötesine geçmişti, yeni gayeler ile doluydu, kısmen eğitiminin bir sonucu olarak, sağlam bilimsel ilkelere dayanan tekniklerle ve dövüş sanatlarındaki ilerlemeye ilaveten genç insanların kafa, karakter, vücut gelişimine önem vererek, kafasında jujutsuyu yeniden biçimlendirmişti. Kano 22 yaşında üniversiteyi bitirdikten hemen sonra, Eishoji Tapınağı'nda kendi himayesinden jujutsu çalışmak için Iikubo'nun okulundan 9 öğrenciyi yanına aldı. Yerleri bu isimle anılmadan önce iki yıl geçti, Kano henüz Kito ryu da usta unvanını almamıştı, Iikubo öğretime yardım için haftada üç gün tapınağa geldi. Kodokan veya "yolu öğrenmek için mekân" böyle kuruldu.
Judo kelimesi, nazik olmak veya yol vermek anlamına gelen "ju" ve yaşamın yolu anlamına gelen "do", kanjilerinden türetilmiştir. Kelime karşılığı "nezaket yolu" veya "yol verme yolu" dur, "esneklik yolu", "uyum yolu", "bükülme yolu" şeklinde isimlendirildiği de olur.
Kemer renkleri ve kemer alma kuralları
[değiştir | kaynağı değiştir]Öğrencilik devresi
[değiştir | kaynağı değiştir]Judokaları teşvik etmek amacıyla her 6 ayda bir sınav yapılarak bir üst kuşağa geçmeye imkân verilir. Kyu(öğrencilik) devresi 6 kemer renginden oluşur.
| Sınıf | Ad | Kemer |
|---|---|---|
| 6. derece | Roku Kyu | Beyaz Kemer |
| 5. derece | Go Kyu | Sarı Kemer |
| 4. derece | Yo (Yon) Kyu | Turuncu Kemer |
| 3. derece | San Kyu | Yeşil Kemer |
| 2. derece | Ni Kyu | Mavi Kemer |
| 1. derece | İk Kyu | Kahverengi Kemer |
Ustalık dereceleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu devreleri geçiren sporcu zor ve meşakkatli bir imtihandan geçerek Dan ustalık derecesi olan "Siyah" Kemeri almaya çalışır. Dan alacak kişinin tüm teknikleri sağlı ve sollu olarak yapması, kombine ve kontraatakları bilmesi gerekir. Ustalık dereceleri 10 adettir:
| Derece | Ad | Kemer |
|---|---|---|
| 1 | Sho Dan | Siyah Kemer |
| 2 | Ni Dan | Siyah Kemer |
| 3 | San Dan | Siyah Kemer |
| 4 | Yon Dan | Siyah Kemer |
| 5 | Go Dan | Siyah Kemer |
| 6 | Roku Dan | Kırmızı-Beyaz |
| 7 | Shichi Dan | Kırmızı-Beyaz |
| 8 | Hachi Dan | Kırmızı-Beyaz |
| 9 | Ku Dan | Kırmızı |
| 10 | Ju Dan | Kırmızı |
| Beyaz | 
|
| Sarı | 
|
| Turuncu | 
|
| Yeşil | 
|
| Mavi | 
|
| Kahverengi | 
|
| Siyah | 
|
| Kırmızı Beyaz | 
|
| Kırmızı | 
|
Mücadele ve kurallar
[değiştir | kaynağı değiştir]Judo sporu, mücadelenin iki safhadan oluştuğunu varsayar. Bunlar ayakta Tachi-waza ve yerde Ne-waza safhasıdır. İlgilerine göre bazı Judoka'lar bir safhada diğerine göre daha üstünken, birçok Judoka (Judocu) her iki safhaya da eşit ağırlık verir.
Ayaktaki safha başlangıç safhası olarak kabul edilen safhadır, rakipler birbirlerini yere atmaya çalışırlar. Rakibi, ayaktayken sırt üstü düşürmek maçı İppon yani tam puan ile kazanmaktır. Rakibini tam sırt üstü olarak değil, yan tarafı üzerine düşürmek ise Judokaya Wazari puanı kazandırır. İki Wazari puanı alan Judoka müsabakayı Wazari Awasate İppon ile kazanır. İki Wazari, bir İppon değerindedir.
Yer safhasında ise rakibini belirlenen süre içerisinde, yerden kalkamayacak şekilde sabit tutarak (Osaeokomi-Waza) puan alma safhasıdır. Yere atış sonrasında ise 20 saniye tutuş yapılırsa, İppon ile maç kazanılır. Eğer daha önce bir Wazari puanı kazanılmış ve rakibine yerde Oseakomi yani tutuş yapılmışsa bunun süresi 10 saniyedir. Ayakta rakibini yere atarak puan alma şekilleri, İppon ve Wazari terimleriyle ifade edilir.
Shido, ceza puanı anlamına gelir. Üç Shido alan judoku Hansoku Make yani diskalifye ile müsabakayı kaybeder.
Teknikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Judoda üç temel teknik (waza) kategorisi vardır: nage-waza (fırlatma teknikleri), katame-waza (yakalama teknikleri) ve atemi-waza (vurma teknikleri).[5] Judo çoğunlukla nage-waza ve katame-waza ile bilinir.[6]
Nage-waza (Fırlatma Teknikleri)
[değiştir | kaynağı değiştir]Tachi-waza (Ayakta yapılan teknikler)
[değiştir | kaynağı değiştir]- Te-waza (El ile yapılan teknikler)
- Koshi-waza (Kalça ile yapılan teknikler)
- Ashi-waza (Ayak ile yapılan teknikler)
Sutemi-waza (Yatarak yapılan teknikler)
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ma-sutemi-waza (Sırt üstü yatarak yapılan teknikler)
- Yoko-sutemi-waza (Yana yatarak yapılan teknikler)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Türkiye'de Judo
- Türkiye Judo Federasyonu
- Dünya Judo Şampiyonası
- Avrupa Judo Şampiyonası
- Akdeniz Oyunları'nda judo
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c "Britannica, "Judo"". 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c 『日本大百科全書』電子版【柔道】(CD-ROM version of Encyclopedia Nipponica, "Judo").
- ^ 『日本大百科全書』の最初の定義文（Encyclopedia Nipponica, first phrases, definition of Judo.）「心身を鍛錬することにより、その力をもっとも有効に使用する道であると同時に、人間形成の道である。」
- ^ Kano (2008), p. 11
- ^ Daigo (2005) p. 8
- ^ Numerous texts exist that describe the waza of judo in detail. Daigo (2005); Inokuma and Sato (1987); Kano (1994); Mifune (2004); and Ohlenkamp (2006) are some of the better examples
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Uluslararası Judo Federasyonu (IJF) 11 Mayıs 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Judoinside.com judoka profilleri 26 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kodokan Judo Enstütüsü 27 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
 Yaz Olimpiyat Oyunları sporları | |
|---|---|
| Türler | |
| Yeniler | |
| İlgili | |
| Listeler | |
|---|---|
| Ko-budō | |
| Gendai budō | |
| Terimler | |
