Sanda (spor)
Sanda (Çince: 散打; pinyin: Sǎndǎ), önceki adıyla Sanshou (Çince: 散手; pinyin: Sǎnshǒu), Çin'in resmi kickboks ve tam temaslı dövüş sporudur.[1] Çince'de "Sanda" aslen Taolu (önceden belirlenmiş formlar) ile karşıt olarak, bağımsız teknik ve dövüş uygulamalarını ifade eder.
Sanda, başlangıçta Çin Halk Kurtuluş Ordusu tarafından geliştirilen ve geleneksel Çin savaş sanatları ile modern dövüş tekniklerinin sentezine dayanan bir dövüş sistemidir. Sanda; boks, tam temas kickboks (yakın mesafe hızlı yumruk ve tekmeler), güreş, takedown, fırlatma, süpürme, tekme yakalamaları ve bazı müsabakalarda dirsek ve diz vuruşlarını da içerebilir.[2][3]
Wushunun gelişiminin bir parçası olarak, Çin hükûmeti tarafından Sanda için standart bir müfredat hazırlanmıştır. "Wushu Sanda" terimi genellikle bu standart müfredata uygulanır. Sanda, eğitmenin yöntemine göre başka dövüş disiplinlerinden de teknikler içerebilir.[4]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Sanda'nın kökeni, kuralı olmayan geleneksel Lei Tai arenalarındaki çıplak elle dövüşlere dayanır.[5] Modern anlamda Sanda, Çin askeri eğitiminde askerlerin tekniklerini test ettiği müsabakalarda şekillenmiştir. 1920'lerde Kuomintang tarafından askeri akademilerde kullanılmaya başlanmış, 1928'de ise Merkezi Guoshu Akademisi tarafından tam temaslı turnuvalar düzenlenmiştir. Kuomintang'ın Tayvan'a taşınmasıyla 1950'lerde burada da benzer organizasyonlar yapılmıştır.[6] Sanda ayrıca Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun eğitim sistemi olarak da benimsenmiştir.
Müfredat
[değiştir | kaynağı değiştir]Modern Sanda müfredatı, Çin ve Batı dövüş sanatlarının sentezi olarak bilimsel verimlilik temelinde oluşturulmuştur. Wushu Sanda, Çin savaş sanatlarının uygulamalarını (vuruş, fırlatma, tutuş) kapsar; ancak spor olarak geliştirildiğinde güvenlik ve şiddetsizliği öne çıkaracak şekilde bazı tekniklere (başın arkasına, boğaza, omurgaya, kasıklara vurmak yasak, yere düşüldüğünde dövüş durur) kısıtlamalar getirilmiştir.[7] Sanda turnuvaları, Uluslararası Wushu Federasyonu tarafından tanınan iki ana branştan biridir.
Yumruk teknikleri
- Direkt (Jab)
- Direkt çapraz (Cross)
- Kanca (Hook)
- Aparkat (Uppercut)
- Arkadan yumruk (Back-fist)
Dirsek ve Diz Teknikleri
- Yatay, dikey, çapraz
Tekme Teknikleri
- Ön tekme
- Yan tekme
- Süpürme tekmeleri
- Döner tekme
- Daire tekme
- Balta tekme
Fırlatma ve Alçaltma (Takedown) Teknikleri
- Kalça atışı (hip throw)
- Omuz atışı
- Süpürme
- Çift bacak dalışı
- Tek bacak dalışı
- Vücut kilidiyle fırlatma
- Tekme yakalama ve atışlar
- Makas alma (scissor takedown)
Sanda, geleneksel tekniklerin serbest stil dövüş sisteminde bütünleştirildiği bir sentezdir ve çoğunlukla geleneksel stillerle beraber öğretilir. Vurgu, formlardan ziyade uygulamaya ve etkinliğe yöneliktir.
Spor Sanda
[değiştir | kaynağı değiştir]Yundong Sanda (运动散打) veya Jingzheng Sanda (竞争散打): Modern dövüş sporu olarak, müsabakalarda fırlatma ve atışların yasal olduğu bir dövüş yöntemidir.
Sanda dövüşü, kickboksu andırsa da birçok güreş tekniğini de barındırır. Yarışmalarda puan, rakibi yere atma veya platformdan çıkarma, kafaya/gövdeye etkili vuruş ile alınır. Kısa süreli tutuşlar serbesttir; tutuş kırılmazsa veya atış yapılamazsa hakem ayırır. ABD'de müsabakalar boks ringi veya yükseltilmiş "lei tai" platformunda yapılır.
Amatör Sandada tekme, yumruk, diz (başa diz yok), fırlatma serbesttir; Profesyonel Sandada başa diz de dahil tüm dizler ve fırlatmalar serbesttir. Sporcularda amatörde koruyucu ekipman, profesyonelde ise sadece eldiven, kasık koruyucu ve ağızlık bulunur.
Sanda sporcuları, K-1, Shoot Boxing gibi uluslararası turnuvalarda ve MMA'da (ör. UFC, Strikeforce) başarıyla yarışmıştır.[8]
Askeri Sanda
[değiştir | kaynağı değiştir]Junshi Sanda (军事散打): Çin ordusunun özel kuvvetleri için geliştirilmiş, geleneksel kung fu ve modern dövüşün sentezi ile tasarlanmış sistem. Dört ana teknik:
- Da – Üst vücut vuruşları (yumruk, dirsek, baş, omuz vb.)
- Ti – Alt vücut vuruşları (tekme, diz, basma)
- Shuai – Atışlar, güreş teknikleri
- Chin-Na – Kilit ve boğma teknikleri
Yarışmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Uluslararası Wushu Federasyonu (IWUF), wushu ve sanda'nın dünyadaki en üst düzey idari organıdır.
Dünya Wushu Şampiyonası
[değiştir | kaynağı değiştir]| Sıra | Yıl | Ev sahibi şehir, ülke |
|---|---|---|
| 1 | 1991 |  Pekin, Çin
|
| 2 | 1993 |  Kuala Lumpur, Malezya
|
| 3 | 1995 |  Baltimore, ABD
|
| 4 | 1997 |  Roma, İtalya
|
| 5 | 1999 |  Hong Kong
|
| 6 | 2001 |  Erivan, Ermenistan
|
| 7 | 2003 |  Makao
|
| 8 | 2005 |  Hanoi, Vietnam
|
| 9 | 2007 | Pekin, Çin
|
| 10 | 2009 |  Toronto, Kanada
|
| 11 | 2011 |  Ankara, Türkiye
|
| 12 | 2013 | Kuala Lumpur, Malezya
|
| 13 | 2015 |  Cakarta, Endonezya
|
| 14 | 2017 |  Kazan, Rusya
|
| 15 | 2019 | Şanghay, Çin
|
| 16 | 2023 | Fort Worth, ABD
|
| 17 | 2025 |  Brasília, Brezilya
|
Sanda Dünya Kupası
[değiştir | kaynağı değiştir]| No. | Yıl | Ev sahibi şehir, ülke |
|---|---|---|
| 1 | 2002 | Şanghay, Çin
|
| 2 | 2004 | Guangzhou, Çin
|
| 3 | 2006 | Xi'an, Çin
|
| 4 | 2008 | Harbin, Çin
|
| 5 | 2010 | Chongqing, Çin
|
| 6 | 2012 | Wuyishan, Çin
|
| 7 | 2014 | Cakarta, Endonezya
|
| 8 | 2016 | Xi'an, Çin
|
| 9 | 2018 | Hangzhou, Çin
|
| 10 | 2025 | Jiangyin, Çin
|
Tanınmış uygulayıcılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kickboks
[değiştir | kaynağı değiştir]Karma dövüş sanatları (MMA)
[değiştir | kaynağı değiştir]- Zhang Weili[9]
- Cung Le
- Glenn Kaisler
- Eduard Folayang
- Joshua Pacio
- Tom Woods
- Kevin Belingon
- Priscilla Hertati
- Lumban Gaol
- Muslim Salikhov
- Zabit Magomedsharipov
- Khasan Magomedsharipov
- Shamil Musaev
- Bozigit Ataev
- Karimula Barkalaev
- Karl Albrektsson
- Shamil Abdurakhimov
- Song Yadong
- Pat Barry
- K.J. Noons
- Alessio Sakara
- Mark Eddiva
- Song Kenan
- Li Jingliang
- Yan Xiaonan
- Su Mudaerji
- Zhang Mingyang
- Tofiq Musayev
- Timur Khizriev
- Arkadiusz Wrzosek
Lethwei
[değiştir | kaynağı değiştir]Profesyonel boks
[değiştir | kaynağı değiştir]Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Journal of Chinese Martial Studies 01.2009". 27 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2015.
- ^ "Black Belt". Black Belt Magazine. Active Interest Media, Inc. 1 Ekim 1998. 27 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019.
- ^ Antonello Casarella; Roberto Ghetti (15 Temmuz 2017). A Complete Guide to Kung Fu. Enslow Publishing, LLC. ISBN 9780766085428. 27 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019.
- ^ Cheng (Ekim 1998). "Sanshou". Black Belt Magazine. 27 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2015.
- ^ "About Sanda". 12 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2025.
- ^ Marian K. Castinado. "Tam Temaslı Kung Fu". 14 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2010.
- ^ "Sanda: Çin'in en popüler dövüş sporu". 21 Ekim 2015. 11 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2015.
- ^ "MMA fighters in struggle for recognition in China - People's Daily Online". 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2022.
- ^ "人物·张伟丽：走上国际赛场的"格斗女孩"". 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2019.