Kök DNS sunucusu

Dosya:Root Server Map High Res.png

Dünya genelindeki kök ad sunucusu örneklerinin coğrafi dağılımı (Anycast örnekleri dahil).

Kök Ad Sunucuları (İngilizce: Root Name Servers), İnternet'in Alan Adı Sistemi'nin (DNS) hiyerarşik yapısının en tepesinde yer alan ad sunucularıdır. Bu sunucular, dünya çapındaki İnternet kullanıcılarının web sitelerine ve diğer İnternet kaynaklarına erişebilmesi için alan adı çözümlemesinin başlangıç noktasını oluştururlar ve İnternet'in temel altyapısının kritik bir parçasıdırlar.

Kök ad sunucuları, doğrudan belirli bir alan adını (örneğin tr.wikipedia.org) bir IP adresine çevirmezler. Bunun yerine, bir alan adı sorgusu aldıklarında, o alan adının ait olduğu Üst Seviye Alan Adını (TLD - Top-Level Domain, örn: .org, .com, .tr) yöneten yetkili ad sunucularının adreslerini bildirirler. Bu işlem, DNS çözümleme sürecinin ilk ve en önemli adımıdır.

İşlevi

Bir kullanıcı bir web tarayıcısına www.ornek.com gibi bir alan adı yazdığında, kullanıcının bilgisayarı (veya yerel ağındaki DNS çözümleyici) bu alan adının IP adresini bulmak için bir dizi sorgu başlatır:

1. Yerel DNS çözümleyici, istenen alan adının IP adresini kendi önbelleğinde (cache) arar. Bulamazsa, sorguyu genellikle İnternet Servis Sağlayıcısı (İSS) tarafından sağlanan özyineli (recursive) bir DNS sunucusuna iletir.
2. Özyineli DNS sunucusu da adresi kendi önbelleğinde bulamazsa, sorguyu İnternet'teki 13 mantıksal kök ad sunucusundan birine yönlendirir. Bu sunucuların IP adresleri, tüm özyineli DNS sunucularında "kök ipuçları" (root hints) adı verilen özel bir dosyada önceden tanımlanmıştır.
3. Kök ad sunucusu, www.ornek.com adresinin tam IP'sini bilmez, ancak .com TLD'sinden sorumlu olan yetkili ad sunucularının listesini bilir. Kök sunucu, bu TLD sunucularının IP adreslerini özyineli DNS sunucusuna geri gönderir.
4. Özyineli DNS sunucusu, bu sefer sorguyu .com TLD sunucularından birine gönderir.
5. .com TLD sunucusu, ornek.com alan adından sorumlu olan yetkili ad sunucularının (genellikle alan adının kaydedildiği alan adı kayıt firmasının veya barındırma hizmetinin sunucuları) IP adreslerini bilir ve bu bilgiyi özyineli DNS sunucusuna iletir.
6. Son olarak, özyineli DNS sunucusu sorguyu ornek.com alan adının yetkili ad sunucusuna gönderir. Bu sunucu, www.ornek.com adresine karşılık gelen IP adresini bilir ve bu bilgiyi özyineli DNS sunucusuna gönderir.
7. Özyineli DNS sunucusu, aldığı IP adresini hem kullanıcının bilgisayarına iletir hem de ilerideki sorgular için kendi önbelleğine kaydeder.

Bu hiyerarşik yapı sayesinde, tek bir sunucunun tüm İnternet'teki alan adlarını bilmesine gerek kalmaz ve sistem ölçeklenebilir hale gelir. Kök ad sunucuları bu sistemin temelini oluşturur.

Operatörler ve dağılım

IANA (Internet Assigned Numbers Authority) tarafından yönetilen ve koordine edilen, mantıksal olarak 13 adet kök ad sunucusu kümesi bulunmaktadır. Bu sunucular A'dan M'ye kadar harflerle adlandırılır. Bu 13 mantıksal sunucu, farklı kuruluşlar tarafından işletilmektedir:

• A: Verisign
• B: University of Southern California (USC), Information Sciences Institute (ISI)
• C: Cogent Communications
• D: University of Maryland
• E: NASA Ames Research Center
• F: Internet Systems Consortium (ISC)
• G: A.B.D. Savunma Bakanlığı Ağ Bilgi Merkezi (NIC)
• H: A.B.D. Kara Kuvvetleri Araştırma Laboratuvarı
• I: Netnod
• J: Verisign
• K: RIPE NCC
• L: ICANN (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers)
• M: WIDE Project

Bu 13 mantıksal sunucu ismi olmasına rağmen, fiziksel olarak dünya genelinde yüzlerce sunucu bulunmaktadır. Bu, Anycast adı verilen bir ağ adresleme ve yönlendirme teknolojisi sayesinde mümkün olmaktadır. Anycast ile aynı IP adresi, coğrafi olarak farklı konumlardaki birçok sunucuya atanır. Bir kullanıcı veya çözümleyici bir kök sunucuya sorgu gönderdiğinde, bu sorgu ağdaki en yakın (genellikle en düşük gecikmeye sahip) fiziksel sunucuya yönlendirilir.

Anycast kullanımı aşağıdaki avantajları sağlar:

• Yük Dengeleme: Sorgu yükü dünya geneline dağıtılır.
• Düşük Gecikme: Kullanıcılar kendilerine en yakın sunucudan yanıt alırlar.
• Yüksek Erişilebilirlik ve Dayanıklılık: Bir veya daha fazla fiziksel sunucu çevrimdışı olsa bile, aynı IP adresine sahip diğer sunucular hizmet vermeye devam eder.
• DDoS Saldırılarına Karşı Koruma: Saldırı trafiği tek bir nokta yerine dağıtılmış sunuculara yönelir, bu da saldırının etkisini azaltır.

Önemi ve güvenlik

Kök ad sunucuları, İnternet'in sorunsuz çalışması için hayati öneme sahiptir. Eğer kök sunucularının tamamı veya büyük bir kısmı erişilemez hale gelirse, dünya genelinde alan adı çözümlemesi yapılamaz ve bu da İnternet'in büyük ölçüde kullanılamaz hale gelmesine neden olur. Bu nedenle, kök sunucularının güvenliği, stabilitesi ve performansı büyük önem taşır.

Bu sunucular zaman zaman DDoS (Distributed Denial of Service) saldırılarının hedefi olmuştur. Ancak Anycast teknolojisi ve operatörlerin aldığı güvenlik önlemleri sayesinde bu saldırılar genellikle hizmet kesintisine yol açmadan atlatılabilmektedir. Kök bölgesi (root zone) yönetimi ve kök sunucuların koordinasyonu ICANN'ın bir fonksiyonu olan IANA tarafından denetlenmektedir.

Ayrıca bakınız

• Alan Adı Sistemi (DNS)
• Üst Seviye Alan Adı (TLD)
• Yetkili Ad Sunucusu
• DNS çözümleyici
• ICANN
• IANA
• Anycast
• İnternet

Dış bağlantılar

• [1](https://root-servers.org/) - Kök Sunucu Operatörleri Resmi Sitesi (İngilizce)
• [2](https://www.iana.org/domains/root/servers) - IANA Kök Sunucular Sayfası (İngilizce)