Kırım Seferi (1624)
| Kırım Seferi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Kefe kalesi | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Osmanlı Devleti |
 Kırım Hanlığı | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Topal Recep Paşa Vezir Hasan Paşa (ölü) İbrahim Paşa (ölü) Canıbek Giray |
III. Mehmed Giray | ||||||
| Güçler | |||||||
|
10.000 asker 40-50 kadırga | 60-80.000 atlı | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Ağır | Hafif | ||||||
Kırım Seferi, Osmanlı İmparatorluğu'nun itaatsizlik gösteren bağlısı Kırım Hanlığı üzerine 1624 yılında icra ettiği askerî harekat.
Harekât öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kırım Hanlığı kalgaylarından III. Mehmed Giray 1623 yılında Canıbek Giray'ı tahttan devirerek, İstanbul'a rağmen hanlığını ilan etti ve Kırım'da kendisine karşı gördüğü çevreleri idam ederek büyük bir vahşet politikası uyguladı. Ardından, Han soyunun, Osmanlı soyundan eski olduğu hususunu siyasi müzakere konusu yaptı. 1623 yılında tahta çıkmış olan IV. Murad'ın cülûsunu tebrik etmek için Moskova'dan Rusya'ya giden Rus elçilerini tutukladı ve getirdikleri hediyelere el koydu. Bu hareketiyle Osmanlı İmparatorluğu'na karşı isyan etmiş oluyordu.[1]
Denizden harekât
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı İmparatorluğu bu isyan hareketi karşısında 1624 Mayıs'ında III. Mehmed Giray'ı azletti ve Canıbek Giray'ı Han ilan etti. Vezir Hasan Paşa komutasındaki 10.000 askerlik Osmanlı birliği Topal Recep Paşa komutasındaki Osmanlı donanması tarafından Kefe'ye çıktı ve Kefe Beylerbeyi Mehmed Paşa'nın birlikleriyle birleşti. 22 Mayıs'ta Canıbek Giray da Kefe'ye çıktı.[2] Buna mukabil, Mehmed Giray bu orduyu başkent Bahçesaray'a sokmayacağını ilan ettiği gibi, bir aylık ufak çarpışmalardan sonra ordusuyla Kefe'ye girdi. Serdar Vezir Hasan Paşa ile Kefe Beylerbeyi İbrahim Paşa hayatlarını kaybettikleri gibi birçok Osmanlı askeri de esir düştü.
Kaptan-ı derya Recep Paşa Mehmed Giray'la müzakerelere girişerek Kefe'den çekilmesi ve esir Osmanlı askerlerini serbest bırakması karşılığında hanlığının tasdik edilmesi için Divan nezdinde tavassutta bulunmayı teklif etti. Mehmed Giray teklifi kabul ederek Kefe'yi tahliye etti ve Osmanlı askerlerini serbest bıraktı.[3]
Karadaki çarpışmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Mehmed Giray Kefe'yi boşaltırken Kalgay Yavuz Şahin Giray Tuna deltası üzerindeki Osmanlı kalelerine taarruz etti. Buna mukabil, Özi Beylerbeyi Arslanoğlu Kantemir Mirza tarafından yenilgiye uğratıldı.
Kazakların baskını
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı donanmasının Kırım taraflarında olmasından istifade eden Kazaklar tarihlerindeki en cüretli saldırılarını yaptılar ve İstanbul Boğazı'na kadar sokuldular.[4]
Harekât sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu vakalardan sonra Osmanlı başkenti Kırım meselesini bir süreliğine dondurdu. Nitekim, aynı yıl İran'ın eline geçen Bağdat'ın geri alınmasına yönelik sefer (1625-26), Abaza Paşa Ayaklanması'nın bastırılması (1626-1628) ve Karadeniz'de Kazaklarla mücadele (Topal Recep Paşa'nın Karaharman Deniz Muharebesi'ndeki zaferine [1625] rağmen çarpışmalar devam etti) Osmanlıların ana odak noktalarını oluşturuyordu.
1628 yılında Kaptan-ı derya Çatalcalı Hasan Paşa komutasındaki Osmanlı donanması Kırım üzerine bir sefer daha yaptı ve bu defa başarılı olarak Canıbek Giray'ı yeniden Kırım tahtına oturttu.[5]
1629 Nisan'ında tahtı geri almak için Küçük Nogaylar, Don Kazakları ve Zaporojya Kazaklarının desteğiyle Kırım'a yeniden taarruz eden Mehmed Giray Mayıs'taki muharebede yenildi ve öldürüldü.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Türkiye Tarihi", Yılmaz Öztuna, Hayat Kitapları, İstanbul (1966), c.9, s.8
- ^ Nogaylar blogu, "Kırım İsyanı ve Kantemir Mirza"
- ^ "Türkiye Tarihi", Yılmaz Öztuna, Hayat Kitapları, İstanbul (1966), c.9, s.9
- ^ "Kırım Hanlığı Tarihi Üzerine Araştırmalar 1441-1700", Halil İnalcık, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul (2014), s.201
- ^ "83 Numaralı Mühimme Defteri", Başbakanlık Osmanlı Arşivleri Genel Müdürlüğü, Transkripsiyon, Ankara (2001), s. XV