Kaşupça
| Kaşupça | |
|---|---|
| kaszëbsczi | |
| Ana dili olanlar |  Polonya |
| Bölge | Kaşupya |
| Etnisite | Keşublar ve Lehler |
| Konuşan sayısı | 87600 (2021 [1]) |
| Dil ailesi | |
| Yazı sistemi | Latin |
| Dil kodları | |
| ISO 639-2 | csb |
| ISO 639-3 | csb |
| ELP | Kashubian |
Kaşupça, Kaşubça veya Keşupça (Kaşupça: kaszëbsczi jãzëk, Lehçe: język kaszubski), bir Batı-Slav[2] dili olup Silezyaca ve Lehçe ile birlikte Lehitik alt grubuna dahildir.[3][4] Çoğu araştırmacı tarafından ise kendi başına müstakil bir dil olarak kabul edilse de umumiyetle Lehçenin bir diyalekti olarak telakki olunur.[5]
Polonya, 2005 yılında etnik-azınlık dili olan Kaşupçayı resmî olarak tanımıştır.[6] 2012 yılında 108.000 kişi, 2021 yılında 87.600 kişi Kaşupçayı ev dili (ana dili) olarak kullanmaktadır.[2][7][8] Günümüzün standart Lehçesine benzer bir dil olmakla beraber Aşağı Almanca ve tükenmiş bir dil olan Polapça(Batı İslav) ve Eski Prusya dili(Batı Baltık) dillerinden de etkinlenmiştir. Pomeranca lisanının son bakiyesidir.
Günümüzde iki farklı formu vardır. Bunlar, bilhassa kırsal kesimde kullanılan Vülger Keşupçası ve başta eğitim faaliyetlerinde kullanılan Edebî Keşupçadır.
Friedrich Lorentz(18.12.1870 - 29.03.1937) tarafından 20.yy başlarında yaptığı araştırmalar neticesinde Keşupçayı üç ana lehçeye ayırır. Bunlar:
- Kuzey Keşupça lehçesi
- Orta Keşupça lehçesi
- Güney Keşupça lehçesi
Bazı araştırmacılar ise her bir bölgenin kendi lehçesine sahip olduğunu iddia eder.[9] Bu tasnife göre lehçeler şu şekildedir:
- Bilacki lehçesi
- Slowinski lehçesi
- Kabatkow lehçesi
- Zaborski lehçesi
- Tucholski and Krajniacki lehçesi (Bu iki lehçe Wielkopolski lehçesinin bir geçiş formu olarak da düşünülür ve resmiyette ikisi de Wielkopolski lehçesinden sayılır.)
Alfabe
[değiştir | kaynağı değiştir]Keşup Alfabesi
[değiştir | kaynağı değiştir]| Büyük harf | Küçük harf | Harflerin adı | Telaffuz |
|---|---|---|---|
| A | a | a | /a/ |
| Ą | ą | ą | /õ/, /ũ/ |
| Ã | ã | ã | /ã/, /ɛ̃/ (Puck İlçesi, Wejherowo İlçesi) |
| B | b | bé | /b/ |
| C | c | cé | /ts/ |
| D | d | dé | /d/ |
| E | e | e | /ɛ/ |
| É | é | é | Bazı lehçelerde /e/, /ɨj/ idir, /ɨ/ kelime sonlarında bulunur,/i/ /ɨ/ Puck şehrinden Kartuzy şehrine kadarki bölgede bulunur |
| Ë | ë | szwa | /ə/ |
| F | f | éf | /f/ |
| G | g | gé | [ɡ] |
| H | h | ha | [x] |
| I | I | i | [i] |
| J | j | jot | [j] |
| K | k | ka | [k] |
| L | l | él | [l] |
| Ł | ł | éł | [w], [l] |
| M | m | ém | [m] |
| N | n | én | [n] |
| Ń | ń | éń | [ɲ], [n] |
| O | o | o | [ɔ] |
| Ò | ò | ò | [wɛ] |
| Ó | ó | ó | [o], [u] (Güney lehçeleri) |
| Ô | ô | ô | [ɞ], [ɛ] (Batı lehçeleri), [ɔ] (Wejherowo İlçesi), [o]/[u] (güney lehçeleri) |
| P | p | pé | [p] |
| R | r | ér | [r] |
| S | s | és | [s] |
| T | t | té | [t] |
| U | u | u | [u] |
| Ù | ù | ù | [wu] |
| W | w | wé | [v] |
| Y | y | igrek | [i] |
| Z | z | zet | [z] |
| Ż | ż | żet | [ʒ] |
- Aşağıda Keşup dilindeki konsonantların cetveli
| Dudaksıl/Labial | Dişsil/Dental | Dişyuvasıl/Alveolar | Damaksıl/Palatal | Artdamaksıl/Velar | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Genizsil/Nasal | m | n | ɲ | |||
| Patlamalı/Plosive | Ötümsüz | p | t | k | ||
| Ötümlü | b | d | ɡ | |||
| Yarı kapantılı/Affricate | Ötümsüz | ts | tʃ | (tɕ) | ||
| Ötümlü | dz | dʒ | (dʑ) | |||
| Sürtünmeli/Fricative | Ötümsüz | f | s | ʃ | (ɕ) | x |
| Ötümlü | v | z | ʒ | (ʑ) | ||
| titrek/trill | (r̝) | |||||
| Approximant | l | j | w | |||
| titrek/trill | r | |||||
- Aşağıdaki kullanılan digraflar ve tigraflar
| Digraf | Fonemik değer(ler) | Digraf/trigraf (sesli harften önce) |
Fonemik değer(ler) |
|---|---|---|---|
| ch | /x/ | ni | /ɲ/ |
| cz | /tʃ/, /tɕ/ | ||
| dz | /dz/ (/ts/) | ||
| dż | /dʒ/, /dʑ/ (/tʃ/, /tɕ/) | ||
| rz | /ʐ/ ~ /r̝/ (/ʂ/) | ||
| sz | /ʃ/ |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ url=https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/6494/10/1/1/wstepne_wyniki_nsp_2021_w_zakresie_struktury_narodowo-etnicznej_oraz_jezyka_kontaktow_domowych.pdf 3 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b "Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym". isap.sejm.gov.pl. 11 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023.
- ^ "Lekhitic languages | Slavic, Baltic & Germanic | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023.
- ^ Barbour, Stephen; Carmichael, Cathie, (Ed.) (2002). Language and nationalism in Europe. 1. publ. in paperback. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-823671-9.
- ^ United States. Immigration Commission (1907-1910); Dillingham, William P. (William Paul); Folkmar, Daniel; Folkmar, Elnora (Cuddeback) 1863-1930 (1911). Dictionary of races or peoples . University of California Libraries. Washington, Govt. Print. Off.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). web.archive.org. 4 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023.
- ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 31 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2023.
- ^ "Kaszubi.pl". www.kaszubi.pl. 2 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2023.
- ^ Dubisz, Stanisław; Karaś, Halina; Kolis, Nijola (1995). Dialekty i gwary polskie. Wyd. 1. Warszawa: Wiedza Powszechna. ISBN 978-83-214-0989-4.
 | Dil ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |