Kaldi
Kaldi veya Halid popüler efsaneye göre MS 850'lerde kahve'yi keşfeden Etiyopyalı keçi çobanıdır.[1] Daha sonrasında kahve, İslâm dünyasına ve ardından dünyanın geri kalanına yayılmıştır. Kaldi efsanesi, özellikle batı edebiyatlarında yoğun bir ilgi görmüştür.[2]
Hikâyesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Rivayete göre, Kaldi veya Halid, keçi çobanlığı yapan birisidir. Bir gün sürüsündeki hayvanların meçhul bir bitkinin meyvelerini yediğini, akabinde büyük bir canlılık ve enerji kazandıklarını görmüştür. Bunun üzerine söz konusu meyveyi kendisi de yemiş, aynı etkileri bu kez kendisi tecrübe etmiştir. Akabinde bu keşfini yöresindeki bir din adamına göstermiş, din adamı bu meyvenin zararlı olabileceği düşüncesiyle meyveleri ateşe atmıştır. Ne var ki ateşten yükselen güzel kokular din adamının fikrini değiştirmiş ve bu gizemli bitkiyi daha yakından incelemesine yol açmıştır. Netice itibarıyla söz konusu din adamı, yaptığı denemelerin sonucunda insanlar için ideal kahve içeceğini keşfetmiştir.[2]
Başka bir rivayete göre, keçileri, belirli bir çalının parlak kırmızı meyveleriyle otlanan keçilerinin, daha enerjik olduklarını (daha çok zıpladıklarını) fark edip meyveleri kendisi de dener. Benzer sonuçları kendisinde de gözlemlemesiyle, meyveleri yakındaki Sufi tekkesine (zaviye), İslam hocası, bir dervişe götürür, ancak Sufi derviş kullanmayı reddeder ve onları ateşe atar. Ateşe atılan meyvelerden aromalı bir koku yükselir. Kavrulmuş kahve çekirdekleri hızlı bir şekilde közlerden toplanır, öğütülür ve sıcak suda eritilir, böylece dünyanın ilk kahvesi üretilir.[3]
Analiz
[değiştir | kaynağı değiştir]Hikâye büyük olasılıkla uydurma, çünkü ilk kez Maruni bir Oryantal dil profesörü olan ve kahveye dair ilk basılı tezlerden birinin, De Saluberrima potione Cahue seu Cafe nuncupata Discurscus (Rome, 1671),[4][5] yazarı Antoine Faustus Nairon ile ilişkilendirilmişti.
| “ | İngilizce: The myth of Kaldi the Ethiopian goatherd and his dancing goats, the coffee origin story most frequently encountered in Western literature, embellishes the credible tradition that the Sufi encounter with coffee occurred in Ethiopia, which lies just across the narrow passage of the Red Sea from Arabia's western coast., romanize: Etiyopyalı keçi çobanı Kaldi ve dans eden keçilerinin efsanesi, Batı edebiyatında çok sık karşılaşılan kahve kökeni hikâyesi, Arabistan'ın batı kıyısından Kızıl deniz'in dar bir aralıkla geçişinin karşısı boyunca uzanan Etiyopya'da Sufi'nin kahve ile karşılaşmasına inanma geleneğini süslüyor.[6] | ” |
Etkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Günümüzde, "Kaldi Coffee" veya "Kaldi's Coffee" ve "Dancing Goat" veya "Wandering Goat" dünya çapında kafelerde ve kavrulmuş kahve satan şirketler için popüler isimlerdir.[7] Etiyopya'daki en büyük kahve zinciri adı Kaldi'dir.[8]
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Esat Ayyıldız. “Kahve Sözcüğünün Etimolojisi ve Arap Literatüründeki Yansımaları”. International Anatolian Conference on Coffee & Cocoa: Full Text Book. ed. Sinem Karakundakoglu. Malatya: IKSAD Global Publishing House, 2021. s.61-68.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Salah Zeimeche (Haziran 2003). Saim al-Hasani (Ed.). "The Coffee Trail: A Muslim bewerage exported to the West" (PDF). muslimheritage.com. Foundation for Science Technology and Civilization. 12 Ekim 2007 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2019.
- ^ a b Esat Ayyıldız. “Kahve Sözcüğünün Etimolojisi ve Arap Literatüründeki Yansımaları”. International Anatolian Conference on Coffee & Cocoa: Full Text Book. ed. Sinem Karakundakoglu. Malatya: IKSAD Global Publishing House, 2021. s.64.
- ^ Hikâyenin benzer bir versiyonu daha sonra, "Kaldi" ismi verilmeden, Yemen'de kaynaklara girmiştir: Miguelonne Toussaint-Samat, Anthea Bell, A History of Food 2nd. ed. 2008, "Coffee in Legend" (İngilizce) s 532-34.
- ^ H. F. Nicolai tarafından not düşülmüş, Der Kaffee und seine Ersatzmittel: Volkshygienische Studie, (Brunswick, 1901) ch. 1 "Geschichtliches über den Kaffee" (Almanca) s. 4 note 1.
- ^ Banesio, Fausto Naironio (1671). De saluberrima potione cahue, seu cafe nuncupata discursus Fausti Naironi Banesii Maronitae, linguae Chaldaicae, seu Syriacae in almo vrbis archigymnasio lectoris ad eminentiss. ... D. Io. Nicolaum S.R.E. card. .. (Latince). Typis Michaelis Herculis.
- ^ Weinberg, Bennett Alan; Bealer, Bonnie K. (2001). The World of Caffeine: The Science and Culture of the World's Most Popular Drug. Psychology Press. ISBN 978-0-415-92722-2., s 3
- ^ Örneğin, Kaldi - Wholesale Gourmet Coffee Roasters 20 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Kaldi's Coffee Roasting Company 8 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Kaldi's Coffee House 24 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., veya Google aramasında "Kaldi" Wandering Goat Coffee Company 21 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dancing Goat Cafe 16 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tamamına erişim tarihi: 12 Eylül 2006.
- ^ "Ethiopia's ingenious video pirates" (İngilizce). The Economist. 6 Temmuz 2017. 6 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2017.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Google kitaplarından 26 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.