Kalmukya

Kalmukya
	Kalmukya; ;
Bayrak	Arma
	Milli Marş: Kalmukya Millî Marşı
	Konum
	KalmukyaKalmukya
	Yönetim
Ülke:	Rusya
Federâl Bölge:	Güney Federal Bölgesi
Ekonomik Bölge:	Güney Ekonomik Bölgesi
Başkent:	Elista
Cumhurbaşkanı:	Aleksey Orlov
	Genel bilgiler
Yüzölçüm:	76.100 km² (29.382 sq mi)
Nüfus:	292.410
- Yoğunluk:	4 /km² (10 /sq mi)
	Diğer bilgiler
Dili:	Kalmukça, Rusça
Kuruluş tarihi:	1993
Kodu:	90

Kalmukya veya Kalmıkya (Kalmukça: Хальмг Таңһч, Rusça: Респу́блика Калмы́кия), Rusya'ya bağlı bir cumhuriyettir. En dikkat çeken özelliği Avrupa sınırları içinde Budizm'in en yaygın din olduğu tek bölge olmasıdır.^[1]

Tarih

Kalmukların ataları Oyratlar, Güney Sibirya steplerindeki İrtiş Nehri kıyılarından Aşağı İdil bölgesine 1630 yıllarında gelmişlerdir. İdil deltası üzerinde kuzeyde Saratov’dan güneydeki Astrahan’a kadar olan geniş steplere yerleşmiş, burada Kalmuk Hanlığı'nı kurmuşlardır.

Yerleşmelerinden 25 yıl sonra Kalmuklar Rus Çarına bağlanmışlardır. Ruslarla anlaşma yaparak, Rusya’nın güney sınırını koruma karşılığında Rus sınır yerleşimlerinde ticaret yapma ayrıcalığı kazanmışlardı. Ancak bu bağlılık daha çok sembolik kalmıştır. Kalmuk hanları genellikle “Göçebelerin Büyük Yasası” (Iki Tsaadzhin Bichig) adını verdikleri kurallara göre kendi kendine yönetim uygulamışlardır.

18. yüzyılın ortalarına doğru Ruslar Kalmukların içişlerine daha fazla karışmaya başlar. Bunun üzerine 1770 yılında son Kalmuk hanı Ubashi Han halkını anayurtları Çungarya'ya geri götürme kararı alır. Yaklaşık 168.080 kadar Kalmuk Ubashi Han'ın liderliğinde Orta Asya'nın diğer ucundaki vatanlarına doğru yola çıkar. Yolda Kazaklar ve Kırgızlarla savaşan, bir taraftan da açlık ve susuzluğa maruz kalan Kalmukların çoğu ölür. Aylarca süren zorlu yolculuğun sonunda yalnızca 66.073 kadar Kalmuk, Mançuların denetimindeki Sincan'a ulaşır.^[2]

Çariçe Katerina Kalmuk Hanlığını feshederek bölgeyi Astrahan valisine bağlar. Rusya'da kalan Kalmuklar savaşlarda Rusya adına savaşmış, yavaş yavaş yerleşik bir yaşam tarzını benimsemişlerdir.

Sovyet dönemi

Ekim Devrimi'nden sonra çoğu Beyaz Ordu saflarında çatışan bazı Kalmuk gruplar^[hangileri?] yurt dışına kaçtı. Kalmuk diasporası Türkiye'de bir süre kaldıktan sonra, Yugoslavya, Bulgaristan, Çekoslovakya ve Fransa'ya dağıldı. Sovyet yönetimi geride kalanları sert bir şekilde cezalandırmış, çok sayıda kişiyi idam etmiştir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Kalmukya 4 Kasım 1920'de, Sovyetler Birliği içinde özerk bir bölge (oblast) olarak ilan edildi; 1935'te ise, özerk bir cumhuriyet oldu. Stalin döneminde Budist manastırları kapatıldı^{[kaynak belirtilmeli]}; Kalmuk dini metinleri yakıldı^{[kaynak belirtilmeli]}; 1932-1933 yılları kollektivizasyon döneminde yaklaşık 60.000 kişi açlıktan öldü.^{[kaynak belirtilmeli]}

II. Dünya Savaşı sırasında Kalmukya Nazi işgaline uğradı. 1943'te Sovyetler bölgeyi geri aldı; Sovyet yönetimi Nazilerle iş birliği yaptıkları gerekçesiyle işbirlikçi Kalmukların Orta Asya ve Sibirya'ya sürdü. Yarısı, yolda; geriye kalanların büyük bir bölümü de Sibirya'da öldü.^{[kaynak belirtilmeli]} Ancak 1957'de Kruşçev'in izniyle yurtlarına geri dönebildi. 1958'de Kalmukya, yeniden özerk Sovyet cumhuriyeti oldu. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra, Rusya Federasyonu'na bağlı özerk bir cumhuriyet olarak varlığını sürdürmektedir.

Coğrafya

Zaman Dilimi

Kalmukya, Moskova zaman dilimindedir (MSK/MSD). UTC'e göre saat farkı +0300 (MSK)/+0400 (MSD)

Nehirler

Önemli nehirleri:

Göller

Kalmukya, Hazar Denizi kıyısında yer alır. Bundan başka Kalmukya sınırları içinde birkaç göl bulunur. Bunlar:

Doğal Kaynaklar

Kalmukya'nın doğal kaynakları kömür, petrol ve doğalgazdır.

İklim

Kalmukya karasal iklime sahiptir. Yazları çok sıcak ve kuru, kışları ise soğuk ve kar yağışlıdır.

Ocak Ayı Sıcaklık Ortalaması: -7 °C
Temmuz Ayı Sıcaklık Ortalaması: +24 °C
Yıllık Ortalama Yağış: 170mm (doğu bölgelerinde) - 400mm (batı bölgelerinde)

Nüfus

2002 istatistiklerine göre Kalmuklar nüfusun %53,3'nü oluşturmaktadır. Diğer gruplar Ruslar (%33,6), Darginler (7.295 ya da %2,5), Çeçenler (5.979 ya da %2), Kazaklar (5.011 ya da %1,7), Türkler (3.124 ya da %1,1), Ukraynalılar (2.505 ya da %0,9), Avarlar (2.305 ya da %0,8), Almanlar (1.643 ya da %0,6).

Etnik Grup	sayım 1926		sayım 1939		sayım 1959		sayım 1970		sayım 1979		sayım 1989		sayım 2002		sayım 2010
Etnik Grup	sayı	yüzdelik	sayı	yüzdelik	sayı	yüzdelik	sayı	yüzdelik	sayı	yüzdelik	sayı	yüzdelik	sayı	yüzdelik	sayı	yüzdelik
Kalmuklar	107.026	%75,6	107.315	%48,6	64.882	%35,1	110.264	%41,1	122.167	%41,5	146.316	%45,4	155.938	%53,3	162,740	57,4%
Ruslar	15.212	%10,7	100.814	%45,7	103.349	%55,9	122.757	%45,8	125.510	%42,6	121.531	%37,7	98.115	%33,6	85,712	30,2%
Diğerleri	19.356	%13,7	12.555	%5,7	16.626	%9	34.972	%13	46.850	%15,9	54.732	%17	38.357	%13,1	35,239	12,4%

Din

Halkın çoğunluğunu Tibet Budistleri ve Ortodoks Hristiyanlar oluşturur. Ayrıca önemli miktarda da ateist bulunmaktadır. Kalmuk disporası 1923'te Belgrad'da bir Budacı tapınağı kurmuş; ancak tapınak savaşta yıkılmıştır. II. Dünya Savaşı'ndan sonra Belgrad'daki Kalmuklarının çoğu, Almanya ve ABD'ye göç etmiştir. Günümüzde Kalmuklar, dünyanın dört bir yanına dağılmış durumdadır. Kalmukların en yoğun yaşadığı Amerikan eyaleti olan New Jersey'de bir Kalmuk Budist tapınağı bulunmaktadır. Kırgızistan’ın Karakol bölgesinde yaşayan "Sart Kalmuklar" ise Kırgız kültürüne uyum sağlayarak Müslümanlığa geçmişlerdir; Kırgızca konuşmaktadırlar.

Notlar

^ Barbara Sundberg Baudot (2002). Candles in the dark: a new spirit for a plural world. University of Washington Press. s. 305. ISBN 9780295982922. 13 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2011.
^ Ahmad Hasan Dani, Chahryar Adle, Irfan Habib, Karl M. Baipakov, History of Civilizations of Central Asia: Development in contrast : from the sixteenth to the mid-nineteenth century, UNESCO, 2003, sayfa 160

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Kalmukya ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.

News Agency of the Republic of Kalmykia(also in Russian22 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
Kalmukya Cumhuriyeti resmî sitesi 25 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (ayrıca Russian 8 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
Official website of the Kalmyk diplomatic representation at the President of the Russian Federation(ayrıca Russian21 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi)
Official website of the Kalmyk State University
Ethnologue report on Kalmyk language7 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Forum of Kalmyk Internet Community 2 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Web-Portal of the Interregional Not-for-Profit Organization "The Leaders of Kalmykia"
Mistaken Foreign Myths about Shambhala 22 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
The man who bought chess 8 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Observer 29 October 2006
The Buddhist hordes of Kalmykia6 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Guardian September 19, 2006
Kalmyk Buddhist Temple in Belgrade (1929 - 1944)12 Aralık 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Earth to Kalmykia, Come In Please 16 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Economist December 18, 1997

[1] Barbara Sundberg Baudot (2002). Candles in the dark: a new spirit for a plural world. University of Washington Press. s. 305. ISBN 9780295982922. 13 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2011.

[unesco-2] Ahmad Hasan Dani, Chahryar Adle, Irfan Habib, Karl M. Baipakov, History of Civilizations of Central Asia: Development in contrast : from the sixteenth to the mid-nineteenth century, UNESCO, 2003, sayfa 160

[1]

[2]

g t d Rusya'nın federal bölümleri
Cumhuriyetler	Adige Altay Başkurdistan Buryatya Çeçenistan Çuvaşistan Dağıstan Hakasya İnguşetya Kabardino-Balkarya Karelya Kırım³ Komi Kalmukya Karaçay-Çerkesya Mari El Mordovya Kuzey Osetya-Alanya Saha Tataristan Tuva Udmurtya
Kraylar	Altay Habarovsk Kamçatka Krasnodar Krasnoyarsk Perm Primorskiy Stavropol Zabaykalskiy
Oblastlar	Amur Arhangelsk Astrahan Belgorod Bryansk Çelyabinsk İrkutsk İvanovo Kaliningrad Kaluga Kemerovo Kirov Kostroma Kurgan Kursk Leningrad Lipetsk Magadan Moskova Murmansk Nijniy Novgorod Novgorod Novosibirsk Omsk Orenburg Oryol Penza Pskov Rostov Ryazan Sahalin Samara Saratov Smolensk Sverdlovsk Tambov Tomsk Tula Tver Tümen Ulyanovsk Vladimir Volgograd Vologda Voronej Yaroslavl
Federal şehirler	Moskova Sankt-Peterburg Sivastopol³
Özerk oblastlar	Yahudi
Özerk okruglar	Çukotka Hantı-Mansi¹ Nenets² Yamalo-Nenets¹
¹Tümen Oblastı'na bağlıdır. ²Arhangelsk Oblastı'na bağlıdır. ³ Kırım'ın ve Sivastopol şehrinin durumu Mart 2014'ten bu yana Rusya ile Ukrayna arasında ihtilaftadır. Ukrayna Kırım'ın kendisinin özerk cumhuriyetlerinden biri, Sivastopol'u ise özel statülü şehir olarak tanımakta, diğer taraftan Rusya ise Kırım'ı kendi federal birimi, Sivastopol'u ise kendi federal şehri olarak tanımaktadır.