İrtiş
| İrtiş Irmağı | |
|---|---|
 İrtiş Irmağı
| |
| Konum | |
| Ülke(ler) |  Çin Kazakistan Rusya
|
| Genel bilgiler | |
| Kaynak | Kara-İrtiş |
| Ağız | Obi Nehri |
| Ağız rakımı | Kara Denizi |
| Uzunluk | 4248 km |
| Havza alanı | 1.673.470 km2 |
İrtiş Irmağı, (Rusça: Иртыш ; Kazakça: Ертіс / Ertis ; Tatarca: Иртеш, İrteş ; Çince: 额尔齐斯河, É’ěrqísī Hé, Sibirce: Эйәртеш, Eyärteş) Sibirya'da bir nehir, ana kaynağı Obi Nehri'dir. İrtiş ismi Beyaz anlamına gelir.
İsim kökeni
[değiştir | kaynağı değiştir]V.P. Semenov, bu ırmak adının iki kelimeden (ir + tış) birleşmesinden oluştuğunu söyler. İr- yer; tış ise kazmak anlamındadır, yani yeri kazmak. Görünür ki, ırmağın suyu yeri oyduğu, kazdığı için bu fikrini savunmuştur. E. Koyçubayev ise, Ertiş, Ertis, artış adlarının (aşırma, aşma, keçme, aşırım) manasında olduğunu tahmin eder.[1]
Kâşgarlı Mahmud Divân-ı Lügati't-Türk'te;
"آرتاِش Ertiş" "Yemek" kırlarında bulunan bir ırmağın adı. Bir göle[2] akar, birçok kolları vardır. Bu suya "ارتش سُوُ Ertiş suwı" denir."[3] şeklinde Ertiş Irmağını tanımlar ve Ertiş kelimesinin "ertişmek" mastarından gelen "ertiş" kökünden alındığını ve yarış anlamında olduğunu söyler.
Doğal yapısı
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakları
[değiştir | kaynağı değiştir]Yukarı doğru akıntı yönünde katılan kolları;
Sol kıyısında
|
Sağ kıyısında
|
İrtiş, Kara-İrtiş isminde Moğol Altay Dağlarından Sincan Uygur Özerk Bölgesi içinde, Çin'de doğar, İrtiş kuzeybatıya doğru Zaysan Gölü üzerinden, Kazakistan, Batı-Sibirya'da Hantı-Mansiysk şehri yakınında Obi Nehri ile birleşip 4248 km (2640 mil) sonra Kara Denizi'ne dökülür. İrtiş Irmağı'nın Havza alanı 1.673.470 km² kapsar.
Balık türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]İrtiş Irmağında, Sazangiller Cyprininae alt-familyasından (Ctenopharyngodon idella),[4] (Cyprinus carpio haematopterus),[5] Mersin balığıgiller'den Sibirya mersin balığı (Acipenser baerii baerii),[6] (Acipenser ruthenus),[7] Turna balığı (Esox lucius),[8] (Carassius carassius),[9] (Carassius gibelio),[10] Kızılgöz (Rutilus rutilus), Çapak balığı (Abramis brama), Sudak balığı (Lucioperca lucioperca), Levrek (Acerina cernua veya Gymnocephalus cernuus) ve morina cinsinden (Lota lota) gibi tatlı su balık türleri yaşar.
Nehir üzerindeki şehirler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Çin'de;
Koktokay İlçesi ve Burçin İlçesi
- Kazakistan'da;
- Rusya'da;
Omsk, Tara, Tobolsk ve Hantı-Mansiysk.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ E.Koyçubayev, 4, sayfa 85.
- ^ Bu Zaysan Gölü'dür.
- ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 97.
- ^ Ctenopharyngodon idella in China (İngilizce)
- ^ Cyprinus carpio haematopterus in China (İngilizce)
- ^ Acipenser baerii baerii in China (İngilizce)
- ^ Acipenser ruthenus in China (İngilizce)
- ^ Esox lucius in China (İngilizce)
- ^ Carassius carassius in China (İngilizce)
- ^ Carassius gibelio in China (İngilizce)
