Kildare'li Brigid
| Brigid | |
|---|---|
 İrlanda'nın Saint Brigid'i, İrlanda'nın Cong kasabasındaki St Mary of the Rosary Kilisesi'nde vitray olarak tasvir edilmiştir. | |
| Bakire | |
| Doğum | y. 451 İrlanda |
| Ölüm | y. 525 Kildare, Leinster Krallığı, İrlanda |
| Kutsayanlar | Katolik Kilisesi Anglikan Kilisesi Doğu Ortodoks Kilisesi [1] |
| Yortu | 1 Şubat |
| Simge | Brigid haçı; bir başrahibenin asası; alevler ya da lamba; inek ya da kazlar[2] |
| Koruyucu aziz | Kildare; İrlanda; şifacılar; şairler; demirciler; hayvancılık ve süt ürünleri çalışanları[2] |
Kildare'li Azize Brigid (İrlandaca: Naomh Bríd, Latince: Brigida; y. 451 – y. 525), İrlanda'nın en önemli azizelerinden biri olup, Aziz Patrik ve Aziz Columba ile birlikte ülkenin üç ulusal azizinden biri olarak kabul edilir. Orta Çağ İrlanda hagiografilerine göre Brigid, Kildare'deki baş manastırın yanı sıra çok sayıda rahibeler manastırı kurmuş ve hayatı boyunca başrahibe olarak görev yapmıştır.[3] Brigid hakkında tarihsel olarak doğrulanmış bilgiler oldukça sınırlıdır. Hayatına dair anlatıların büyük kısmı mucizeler ve efsaneler etrafında şekillenmiş olup, bazı öyküler pagan inanç ve motiflerinden etkilenmiştir.[2] Rivayetlere göre Brigid, bir kabile reisinin kızı ve Hristiyan bir köle kadının çocuğudur; çocukken bir druide evlatlık verilmiş, daha sonra ise Tanrı'ya adanmış bir yaşam sürerek bekaret yemini etmiştir.[4] Azize Brigid; şiir, öğrenim, sağlık, koruma, demircilik, hayvancılık ve süt ürünleri üretimi gibi pek çok alanın himayecisi olarak kabul edilir. Kildare'de onun anısına yakılan kutsal ateşin yüzyıllar boyunca hiç söndürülmeden korunduğu aktarılmaktadır.[5]
Bazı tarihçiler, Kildare'li Brigid'in, Kelt mitolojisindeki tanrıça Brigid’in Hristiyanlık inancına uyarlanmış bir figürü olabileceğini öne sürmektedirler. Azizenin yortu günü, baharın başlangıcını simgeleyen ve kökeni pagan döneme uzanan Imbolc ile aynı tarihe, 1 Şubat’a denk gelir. Bu günde geleneksel olarak Brigid haçları örülür ve çeşitli halk gelenekleri uygulanır. 2023 yılından itibaren bu gün, İrlanda Cumhuriyeti’nde resmî tatil olarak kabul edilmiştir.[6] Yortu günü, geleneğe göre Brigid’in öğrencisi, yakın dostu ve halefi olarak anılan Dar Lugdach'ın yortu günüyle ile ortak olarak kutlanmaktadır.
İsmi
[değiştir | kaynağı değiştir]Azize Brigid ile Kelt tanrıçası Brigid aynı ismi taşımaktadır. Bu ad, “yüce” veya “yüceltilmiş” anlamına gelen Ön-Keltçe Brigantī kelimesinden türetilmiş olup, kökeni Ön-Hint-Avrupa dilindeki bʰerǵʰ- köküne kadar uzanır. Eski İrlandaca’da ismi Brigit ([ˈbʲrʲiɣʲidʲ]) biçiminde yazılıp telaffuz edilirdi. Modern İrlandaca’da Bríd formu yaygındır.[7] Galce’de ise Ffraid (bazen Fraid) olarak geçer ve bu biçim, örneğin “Azize Brigid’in kilisesi” anlamına gelen Llansanffraid gibi yer adlarında yer alır. Azize Brigid, halk arasında “Gael halkının Meryem’i”, “İrlanda’nın Meryem’i” ve “İrlanda’nın annelik azizesi” gibi unvanlarla anılmıştır.[8][9][10] Ayrıca, geleneksel olarak doğum yeri kabul edilen Faughart dolayısıyla zaman zaman “Faughart’lı Brigid” şeklinde de adlandırılır.[11]
Tarihselliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Azize Brigid'in tarihsel bir kişi olup olmadığı tartışmalıdır. Hakkında günümüze ulaşan tarihsel veriler oldukça sınırlıdır; erken dönem hagiografiler ise büyük ölçüde anekdotlara ve mucize anlatılarına dayanır. Bu anlatıların bazıları, İrlanda pagan geleneğine derin biçimde kök salmıştır.[2] Brigid'in, aynı adı taşıyan Kelt tanrıçasıyla olan benzerliği dikkat çekicidir. Her iki figür de doğaüstü olaylarla ilişkilendirilmiş, halk geleneklerinde önemli yer edinmiş ve şiir, şifa, koruma, demircilik ve evcil hayvanlarla özdeşleştirilmiştir.[12]:59–60[13]:60–61 Azizenin yortu günü, İrlanda'da baharın başlangıcını simgeleyen geleneksel pagan bayramı Imbolc ile aynı güne, 1 Şubat'a denk gelir.[13] Bu benzerlikler nedeniyle bazı araştırmacılar, Azize Brigid'in tanrıça Brigid'in Hristiyanlaştırılmış bir biçimi olduğunu savunur. Orta Çağ sanat tarihçisi Pamela Berger'e göre, Hristiyan keşişler eski ana tanrıça figürünü alarak onun adını ve işlevlerini Hristiyan azizeye uyarlamıştır.[14] Diğer bir görüşe göre ise Brigid tarihsel bir kişilikti; ancak yaşadığı dönemde tanrıçaya adanmış bir kült merkezinde başdruid olarak görev yapmaktaydı. Dáithí Ó hÓgáin ve bazı araştırmacılar, onun bu tapınağı bir Hristiyan manastırına dönüştürdüğünü ve ölümünden sonra halkın, tanrıçaya ait özellikleri azizeye aktardığını öne sürmektedir.[13][15][16]:121
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ February 14 / February 1. https://www.holytrinityorthodox.com/htc/orthodox-calendar/
- ^ a b c d Farmer, David. The Oxford Dictionary of Saints (Fifth Edition, Revised). Oxford University Press, 2011. pp.66–67, 467–470.
- ^ Jestice, Phyllis G. (2004). Holy People of the World: A Cross-Cultural Encyclopedia. ABC-CLIO. ss. 140-. ISBN 9781576073551. Erişim tarihi: 1 Şubat 2013.
- ^ Staff, "St. Brigid of Ireland" 7 Temmuz 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Catholic Online.
- ^ Meehan, Cary (2004). Sacred Ireland. Somerset: Gothic Image Publications. s. 378. ISBN 0-906362-43-1.
- ^ "St Brigid's Day: Ireland's new public holiday, the 1st named after a woman". 20 Ocak 2022. 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2025.
- ^ "Saint Brigid of Ireland | Biography & Facts". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2020.
- ^ Woods, R. J., Christian Spirituality: God's Presence Through the Ages (Maryknoll, NY: Orbis Books, 2006), p. 123 26 Nisan 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ Haverty, Martin (2023). History of Ireland. BoD – Books on Demand. s. 76. ISBN 9783382135805.
- ^ Hutton, Ronald (1996). Stations of the Sun: A History of the Ritual Year in Britain. Oxford University Press. ss. 134-138.
- ^ "Brigid of Faughart – Festival". www.brigidoffaughart.ie. 30 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2024.
- ^ Monaghan, P., The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore (New York: Facts on File, Inc., 2004), pp. 59–60 13 Nisan 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ a b c Ó hÓgáin, Dáithí. Myth, Legend & Romance: An Encyclopaedia of the Irish Folk Tradition. Prentice-Hall Press, 1991. pp. 60–61.
- ^ Berger, Pamela (1985). The Goddess Obscured: Transformation of the Grain Protectress from Goddess to Saint
. Boston: Beacon Press. s. 73. ISBN 9780807067239.
- ^ Wright, Brian. Brigid: Goddess, Druidess and Saint. The History Press, 2011. pp. 36–37.
- ^ Lentz, R., & Gateley, E., Christ in the Margins (Ossining, NY: Orbis Books, 2003), p. 121.
