Kokoşauri Kilisesi
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Susuz, Şavşat |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Durum | Yıkılmış |
| Mimari | |
| Mimari tür | Kilise |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | ? Orta Çağ |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Moloz taş, yontu taş, dolgu duvar |
Kokoşauri Kilisesi (Gürcüce: კოკოშაურის ეკლესია), tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Susuz köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü kilisesidir.[1] Adını Kokoşauri mahallesinden alır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Mahallenin ve kilisenin adı olan Kokoşauri (კოკოშაური), Gürcüce bir yer adı olup iki kulplu testi, su kabı olarak kullanılan kabak gibi değişik anlamlara sahip “kokoşa” (კოკოშა) kelimesinden türemiştir.[2] Şavşeti bölgesindeki Kokoşauri eski bir Gürcü yerleşimiydi ve Osmanlılar bu bölge ile yerleşimi 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Osmanlı döneminde köy halkının Müslüman olmasıyla kilisenin işlevini yitirdiği ve zaman içinde yıkıldığı anlaşılmaktadır. Tarihsel olarak Gurnateli bir Gürcü yerleşimi olmakla birlik, 1886 tarihli Rus nüfus sayımında 58 kişiden oluşan nüfusu Türk adıyla kaydedilmişti.[3] Doğubilimci Nikolay Marr’ın 1904 yılında Şavşat bölgesini gezdiği sırasında da kilise belli ölçüde sağlamdı.[4]
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Günümüzde tamamen yıkılmış olan Kokoşauri Kilisesi, köyün üst tarafında yer alan Kokoşauri ile Velta mahalleleri arasında bulunuyordu. Bugün köylüler kilisenin olduğu yeri "Natadzrevi" (eski kilise yeri) olarak adlandırmaktadır.[5] Nitekim 2002 yılında "Gogişauri" olarak anılan kiliseden sadece bir duvar kalıntısı tespit edilmiştir.[6] Nikolay Marr'ın 1904 yılında verdiği bilgiye göre, Kokoşauri Kilisesi orman içinde, köye güneydoğudan hakim ve Kokoşauri adını taşıyan bir tepede bulunuyordu. Duvarları dolgu duvar tekniğiyle moloz taşlarla inşa edilmiş ve yüzeyleri kabaca yontulmuş taşlarla kaplanmıştı. Kilise Şavşeti bölgesinde rastlanan uzun dikdörtgen planlı bir yapıydı. Bununla birlikte apsisi içeriden yarım dairesel bir forma sahipti. Apsisin iki yanında birer niş vardı. Her taraftan yıkılmaya başlamış olan kilisenin taşları iç kısımda duruyordu ve kilisenin içinde ağaçlar büyümüştü. Kilisenin uzunluğu apsisin yuvarlak kısmından itibaren yaklaşık 7,5 metre, genişliği yaklaşık 5 metredir. Yapı tarzı kilisenin eskiden kaldığını gösteriyordu. Tek giriş kapısı güneyde yer alıyordu. Güney duvarı daha fazla yıkılmıştı ve ayakta duran duvarların boyu apsis kısmında iki metreyi buluyordu.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Mine Kadiroğlu - Fahriye Bayram, "Ortaçağ Gürcü Mimarisi 2002 Yılı Yüzey Araştırması", 21. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2003, 2. Cilt, s. 3" (PDF). 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Aralık 2023.
- ^ "კოკოშა" - ქართული მატერიალური კულტურის ეთნოგრაფიული ლექსიკონი / Ethnoraphic Dictionary of the Georgian Material Culture, Tiflis, 2011 9 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-10-489-3
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893; "Batum oblastı" - Sıra no: 1463". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023.
- ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები ), Batum, 2015, s. 146. 28 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941434112.
- ^ Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 76. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.
- ^ "Mine Kadiroğlu - Fahriye Bayram, "Ortaçağ Gürcü Mimarisi 2002 Yılı Yüzey Araştırması", 21. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2003, 2. Cilt, s. 3" (PDF). 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Aralık 2023.
- ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები ), Batum, 2015, s. 146-147. 28 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941434112.