Kolej (Katolik kilise hukuku)
Kolej, Roma Katolik Kilisesi'nin hukukunda ortak bir amaç için bir araya gelerek tek bir vücut oluşturan kişilerden oluşan bir topluluktur (Latince: collegium). Üyelerin bu nedenle tüzel kişilik kazanmış veya bir kurum oluşturmuş oldukları söylenir.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kolejler Romalılar ve Yunanlılar arasında en erken zamanlardan beri mevcuttu. Roma yasaları bir kolej oluşturmak için en az üç kişiyi gerektiriyordu. Yasal birleşme, en azından bazı durumlarda, Senato kararnameleri, imparatorun fermanları veya özel yasalarla yapılıyordu. Ancak, kolejlerin özel kişiler tarafından kurulabileceği genel yasalar vardı ve yetkililer üyelerin bu yasaların harfine ve ruhuna uyduğuna karar verirse, collegia legitima olarak tartışılmaz haklara sahip oluyorlardı; gerekliliklere uyulmazsa idari bir işlemle bastırılabiliyorlardı.[1]
Kolejler ortak mülk sahibi olabilir ve dava açabilir ve dava edilebilirdi. Başarısızlık durumunda bu ortak mülke el konulabilirdi, ancak bireysel üyelerin mülküne el konulamazdı. Roma koleji hiçbir zaman tek bir kurum olarak kurulmadı; yine de, tek bir üyeye düştüğünde, bu birey şirketin tüm haklarına sahip oldu ve şirketin adını kullanabildi.[1]
Antik Romalılar arasında çeşitli amaçlar için kolejler kurulmuştu. Bunlardan bazılarının Arval Kardeşler, Augurlar vb. kolejleri gibi dini bir amacı vardı; diğerleri, halkın quæstorları veya tribünleri gibi idari amaçlara yönelikti; diğerleri ise fırıncılar veya marangozlar kolejleri gibi sendikalar veya loncalardı.[1]
İlk Romalı Hıristiyanların, zulüm zamanlarında bazen collegium unvanı altında kilise mülklerini ellerinde tuttukları söylenmektedir.[1][a]
Kilise hukuku
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik medeni hukukun reçetelerinin çoğu Roma Katolik Kilisesi hukukuna dahil edilmiş ve Corpus Juris Canonici'ye dahil edilmiştir. Kanonistler tarafından bir kolej, tek bir temsili organ oluşturan birkaç rasyonel organın bir araya gelmesi olarak tanımlanmıştır. Bazı yazarlar "üniversite" ve "topluluk" terimlerini kolej ile eşanlamlı terimler olarak ele alırken, diğerleri farklılık noktaları olduğunu iddia etmektedir. Bu nedenle, üniversiteyi birbirinden farklı, ancak kendilerine özel olarak verilen aynı adı kullanan bir organlar topluluğu olarak tanımlayan kanonistler vardır. Pirhing, aynı kiliseye bağlı rahiplerden oluşan bir topluluğun, başkanı o organ tarafından seçilen bir piskopos olan bir organın üyeleri olmadıkları sürece bir kolej oluşturmadıklarını belirtir.[1]
Kilise hukukuna göre bir kolej kurmak için üç kişi gereklidir. Bazı yazarlar, Papa Innocentius'un Matta, xviii, 20'ye atıfta bulunarak, iki veya üç kişinin cemaat oluşturduğu bir kiliseye, kanonik seçimleri dışında hiçbir papazın seçilemeyeceğini söylemesi nedeniyle, iki kişinin yeterli olduğunu ileri sürmüşlerdir. Cemaat burada açıkça kolej anlamına geldiğinden, bu yazarlar bu nedenle iki kişinin bir kolej kurabileceğini ileri sürmektedirler. Ancak gerçekte, papa, sadece iki üyesi piskoposun ölümünden sonra kalmış olsa bile, halihazırda kurulmuş bir kolejde seçim hakkının kalacağını teyit etmektedir. Pirhing, iki kişinin bir kolej kuramayacağının nedenini, kolejin gerçekten bir başkanının olması gerekmese de, en azından kendisine bir başkanlık görevlisi veya kolej rektörü verebilecek kapasitede olması gerektiğini ileri sürmektedir. Öyleyse, yalnızca iki üye varsa ve biri başkan olarak oluşturulmuşsa, diğeri organı oluşturamaz, çünkü organın birkaç üyeye ihtiyacı vardır ve başkan, organdan ayrıdır. Ancak, bir kolej iki üyeye düşürülürse, tüzel kişi haklarını koruyamayacağını iddia etmek istemez. Aksine, kilise hukuku, hayatta kalan bir üyenin tüzel kişinin ayrıcalıklarını kendisi için değil, kolej için koruyabileceğini açıkça teyit eder. Yasal olarak oluşturulmuş bir kolej iki üyeye düşürüldüğünde, biri diğerini piskopos olarak seçebilir. Kolej bir üyeye düşürülürse, gerçek bir kurum değil, sanal bir kurum haline gelir. Geriye kalan tek üye, koleje ait eylemleri kullanabilir ve kendisini piskopos olarak seçemese de, piskoposluk için başka uygun bir kişiyi seçebilir veya aday gösterebilir. Ayrıca seçimi başka kişilere veya hatta birine piskopos olarak devredebilir.[1]
Antik kanonistler, üçün bir kolej oluşturduğunu söylerken, diğer kanonik organlar için gereken sayıları da verirler, böylece: bir üniversite oluşturmak için beş, bir cemaat oluşturmak için iki, bir aile oluşturmak için ikiden fazla ve bir mahalle oluşturmak için on gereklidir. Göze çarpan dinsel kolejler arasında Kardinaller Koleji ve kolejli kilise ve katedral kolejleri sayılabilir. Kolej adı, Kilise içindeki ve dışındaki kurumsal eğitim organları için de özel olarak kullanılır.
Protestan Reformu'ndan önce ve hatta İngiltere Kraliçesi I. Elizabeth'in ilk yıllarında, Oxford ve Cambridge kolejlerinden her zaman kilise kurumları olarak söz ediliyordu.[1] İngiliz yasalarına göre artık bunlar tamamen laik kurumlardır.
Apostolik Kolejler
[değiştir | kaynağı değiştir]"Apostolik Koleji" unvanı Roma'da, doğrudan Kutsal Makam'a tabi olan ve onun tarafından kontrol edilen ve dolayısıyla herhangi bir diğer ruhsal veya dünyevi otoriteye tabi olmayan kurumlara uygulanır; öğrencilerin doğrudan papanın koruması altında olduğu ilan edilir. Bu tür kurumlar, diğerlerinin yanı sıra, Propaganda Koleji ve Roma Kolejleridir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Bunun kanıtı için H. Leclercq, Manuel d'Archéolog. Chrét. (Paris, 1907, I, 261-66)'a bakınız. Louis Duchesne, Hist. anc. de l'Eglise (Paris 1906, I) tarafından kabul edilmemiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Özel
Genel
Bu madde şu anda kamu malı olan yayından metin içerir: Fanning, William H. W. (1908). "College (in Canon Law)". Herbermann, Charles (Ed.). Katolik Ansiklopedi (İngilizce). 4. New York: Robert Appleton Company. The entry cites:
- Ernricus Pirhing, Latince: Jus Canonicum Universum (Venice, 1759), I;
- Lucius Ferraris, Biblioth. Canon. (Rome, 1886), II;
- William Smith, A Dictionary of Greek and Roman Antiquities
