Kompozit düzen
Kompozit düzen, Roma mimarisinin en geç gelişmiş sütun düzenidir. Adını, İyon düzeninin volüt biçimli başlıklarıyla Korint düzeninin akantus yapraklarını birleştirmesinden alır. Bu nedenle "karma" ya da "birleşik" düzen olarak da bilinir.[1] Bizans ve Rönesans dönemlerinde de Kompozit düzen, özellikle kilise cephelerinde ve saraylarda dekoratif bir unsur olarak kullanılmaya devam etmiştir.[2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kompozit düzen ilk kez Roma İmparatorluğu’nun olgunluk döneminde, geç 1. yüzyılda ortaya çıkmıştır. En erken örnekleri İmparator Titus onuruna inşa edilen Titus Kemeri (MS 81) gibi geç Roma zafer anıtlarında görülür.[3] Kompozit başlıklar, klasik düzenlerin süsleme anlayışının en karmaşık aşamasını temsil eder; genellikle imparatorluk gücünü ve zenginliği simgeleyen yapılarda tercih edilmiştir. Kompozit düzen, mimari terminolojide bazen “Roma düzeni” olarak da adlandırılır, çünkü tamamen Roma'nın kendi yarattığı tek klasik düzendir. Yunan mimari düzenleri olan Dor, İyon ve Korint'in aksine Roma kökenlidir.[3]
Özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Kompozit sütun başlıkları, İyon düzenine özgü volütlerle Korint düzeninin akantus süslemelerini bir araya getirir. Başlıklar genellikle zengin süslemelidir; sütun gövdesi Korint düzeninde olduğu gibi yivlidir ve çoğu zaman entablatur (üst silme) bölümü karmaşık profillerle bezenmiştir. Bu düzen, Roma mimarisinde imparatorluk gücü, ihtişam ve zenginliği vurgulamak amacıyla tercih edilmiştir. Kompozit başlıklar genellikle zafer takları, tapınak cepheleri, saray portikleri ve büyük hamam komplekslerinde görülür.[2]
Yayılım ve Etkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Kompozit düzen, Bizans mimarisinde kısmen sadeleştirilmiş biçimlerde kullanılmaya devam etmiş; Rönesans döneminde ise yeniden canlanarak özellikle kilise ve saray cephelerinde dekoratif bir unsur hâline gelmiştir.[4] Michelangelo'nun Roma'daki Capitol Tepesi'nde yer alan Campidoglio Meydanı'nın tasarımı ve Barok mimarisinde görülen sütun başlıkları da Kompozit düzenden etkilenmiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Henig, Martin (ed). A Handbook of Roman Art. Phaidon Press, 1983, s.50.
- ^ a b Summerson, John. The Classical Language of Architecture. Thames & Hudson, 1980.
- ^ a b Claridge, Amanda. Rome: An Oxford Archaeological Guide. Oxford University Press, 2010, s. 80–81.
- ^ Fletcher, Banister. A History of Architecture on the Comparative Method. Athlone Press, 1961.
 | Mimarlık ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
