Konak Sahnesi

Binanın dışarıdan görünümü

İzmir Devlet Tiyatrosu Konak Sahnesi, 1927 yılında İzmir'de inşa edilen ve Bahribaba, Mithatpaşa Caddesi, Sabancı Kültür Merkezi ile Ordu Evi arasında bulunan tiyatro binası.

Tarihi

Mimar Necmettin Emre tarafından tasarlandıktan sonra 1926 yılında binanın yapımına başlanmış ve 1927 yılında açılmıştır. Resmi olarak açıldıktan sonra 14 Nisan 1957'de Salih Canar sorumluluğunda Devlet Tiyatroları'na verilmiştir. Devlet Tiyatroları'na geçtikten sonra bina önemli bir restorasyondan geçmiştir ve halka açık bir tiyatro olma amacıyla açılmıştır. Devlet Tiyatrolarının ilk bölge tiyatrosu olarak açılmıştır. İlk olarak Vali Kazım Dirik'in kararıyla 1927'de Türk Ocakları'nın himayesine geçmiş, sonradan Cumhuriyet Halk Partisi binayı sahiplenmiştir ve 1927'de halk evi olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bina resmiyet kazandıktan sonra değişiklikler ve eklemeler yapılarak 1957'de Devlet Tiyatrolarının mülkiyetine geçmiştir. Şu an, oyunlar izleyiciye açıktır. 2009'da bina onarıma girdi.

Nitelikleri

Binanın içeriden görünümü

Bina, Birinci Ulusal Mimarlık Akımı tarzında yapılmıştır. Bu örnekte Osmanlı canlanma tür görülür. Milli tiyatro binasının mimarisi Osmanlı izleri barındırıyor. Binadaki derin saçak çiniler, kemerler, pencereler, kırık tahta destekler, kubbeler bu izlerden bazılarıdır. Binada simetrik kompozisyon ve T şekilli plan vardır. Bu T şekli dikdörtgen şeklinde fuaye ve diğer alanları ve dikdörtgen tiyatro alanının kesişmesiyle oluşmaktadır. Binanın deniz yoluyla kesiştiği alanda dairesel konsol vardır. Binanın girişi kule gibi yükseltilip eklenen sekizgen kubbe ile vurgulanmıştır. Bu yapıda klasik tasarım özellikleri vardır. Bu yapıdaki fark ise klasik usulde yapılan bu binaya eklenen Osmanlı mimarisinin ögeleridir. Yapının neoklasik bir tarzı vardır.

Bağlamsal özellikleri

Söz konusu yapı, içinde bulunduğu dönemin ekonomik koşulları, siyasi durumu, yasal çerçevesi, ekolojik özellikleri ve kültürel yapısı çerçevesinde şekillenmiştir. Kentsel bir yerleşim alanında konumlanmıştır. Milli Tiyatro'nun bulunduğu bölge, yoğun kent dokusuna sahip bir alandır. Yapının güneybatısında Devlet Konservatuvarı ile Sabancı Kültür Sarayı, kuzeydoğusunda ise İzmir Orduevi yer almaktadır. O öncelikle kıyıda bulunan bir kültür yeriydi kubbesiyle şekliyle İzmir silüetine önem kazandırıyordu ancak daha sonra önündeki deniz dolduruldu. Eğer kot farkına bakarsak bunu anlayabiliriz. Peyzajlı bahçe içinde yer alır. Peyzaj ve yapı arasındaki ilişki hakkında bazı detayları bulabilirsiniz. Oturma alanları ve ağaçların sahip olduğu çerçeve kubbe gibi sekizgen bir forma sahiptir. Yapının bağlamı daha çok tarihseldir. Bunu içerdiği birçok Osmanlı mimari ögeden anlayabiliriz. Bu bina, diğer neoklasik örnekler gibi eksensel bir yaklaşıma sahiptir.

Mekansal deneyimleri

Binaya ilk olarak girdiğimizde binanın Türk modernist bir tarzla tasarlandığını fark ediyoruz. Binanın bahçesi tasarlanmış ve çay bahçesiyle de ilişki sağlanmıştır. Binanın bahçe düzenlemesi yeşil alanlardan, çay bahçesinden ve ortada, küçük bir sekizgen, yeşil alanla beraber büyük ve uzun bir ağaçtan oluşuyor. Yapının üst örtü sisteminde de gözlemlenebilen sekizgen formlar, bütüncül tasarım anlayışının bir yansımasıdır. Bu tür geometrik bağlantılar, yapının mekânsal sürekliliğini sağlamakta ve mimari okunabilirliğini artırmaktadır. Ana giriş bölümü, yapının genel kütlesi içerisinde açıkça tanımlanmış durumdadır; bu sayede kullanıcılar, yapıya hangi noktadan giriş yapılacağını kolaylıkla algılayabilmektedir. Giriş merdivenlerle yükseltilmiş. Giriş kapısının yanındaki duvardaki Osmanlı-Türk süslemeleri bile binanın milli mimarimizin güzel bir örneği olduğunu bize anlatıyor. Ayrıca binanın başka girişleri de mevcut, bunlardan biri bodrum katına, diğerleri şu an kapatılmış olmakla beraber tiyatro sahnesine gitmekte. Bodrum katındaki giriş, daha alçak ve dar olduğundan diğerlerine kıyasla bize farklı bir deneyim yaşatmakta. Merdivenlerin yeşil şeritlerle renklendirildiğini ve kıvrımlı rampayı görüyoruz. Bodrum girişi, bize sanki oyulmuş bir mağara ve biz yavaşça o mağaranın içine girmeye çalışıyormuşuz izlenimini vermekte. Binanın içine girdikten sonra bizi ferah ve geniş bir alan karşılıyor ve yerlerdeki süslemeler dikkatimizi çekiyor. Bütün bina boyunca zeminde farklı tipte süslemeler görüyoruz. İçeride, kemerli yapı aniden dikkatimizi çekiyor. Giriş bölümünde yer alan kemerli yapı dili, bazı kapı ve pencerelerde kullanılan kırık kemer formlarıyla desteklenmiş ve cephe kompozisyonuna tutarlılık kazandırılmıştır. İç mekânda, yapının sağ kısmında misafir odası, biraz ileride sol tarafta ise tiyatro salonu konumlanmaktadır. Yapının çeşitli bölümlerinde dekoratif süslemelere sıkça rastlanmaktadır. Tiyatro salonu, dışarıya açılan ancak sonradan kapatılmış iki çıkışa sahiptir. Salonun arkasında, sahnenin mekanik kısmıyla ilgili eşyaların bulunduğu bir asma kat mevcut.Tiyatro salonunun duvar ve tavan yüzeylerinde yoğun ve dikkat çekici süsleme öğeleri bulunmaktadır. Girişe yakın konumlanan misafir odası, yüksek tavanlı ve görece karanlık bir mekân olup, sol tarafında tuvalet alanına yönelen bir merdiven ile bağlantılıdır. Üst katta çalışma odaları ve toplantı odası yer almaktadır. Bu kata erişimi sağlayan merdiven, zarif kıvrımları ve estetik formuyla dikkat çeker. Merdiven basamaklarında zamanla oluşmuş hafif yıpranma ve çatlamalar gözlemlenmektedir.

Alt ve üst katlardaki geleneksel tarzda aydınlatma elemanları ile merdiven detayları, eski Türk mimarisine gönderme yapmaktadır. Üst kata çıkıldığında, zemin süslemelerinde alt kata kıyasla değişiklikler gözlemlenmektedir. Bu katta yer alan odalar, ana koridorun iki yanına simetrik biçimde dizilmiştir.

Yapısı

Bina betonarme olarak inşa edilmiştir. Bodrum katının üzerine iki kat olarak inşa edilmiştir. Saçaklar ve balkon, payandalar tarafından sağlanan destekle ayakta durmaktadır. Binanın dış cephesi yeşilimsi bir renkte boyanmıştır. İçeride de bu tonlarda renkleri görmeye devam ediyoruz. İçerideki kemerler kolonlar tarafından taşınmaktadır ve kemerlerin üstünde üstü kaplanmış taşlar vardır. Duvar ile tavan arasındaki geçişlerde alçı kullanılmıştır. Ahşap kapı ve pencereler kullanılmak üzere tercih edilmiştir. Misafir odasındaki merdivenlerde de ahşap kullanılarak uyum sağlanmıştır. Genel olarak süslemeler hem cephede hem de binanın içinde kullanılmıştır ve bu da binaya renkli ve hareketli bir görünüm kazandırmıştır. Çini seramikleri ana girişteki duvarda, tiyatro salonunda ve aynı zamanda üst kattaki üçlü, küçük pencerelerde kullanılmıştır. Bu küçük pencerelerden gelen kontrollü bir ışık sağlanmıştır. Zemindeki süslemeler pürüzsüz bir dokuya sahip. Tiyatro salonundaki tavanda duvarda aşırı yoğun bir şekilde süslemeler kullanılmıştır. İçerideki ana merdivenin korkuluk ve tırabzanı dökme demirden yapılmıştır. Ayrıca, merdiven basamakları da eski görünümlü mermer mozaik malzemesinden yapılmıştır.

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta İzmir Devlet Tiyatrosu Konak Sahnesi ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur