Kuşkonmaz
| Kuşkonmaz | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) | |||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||
| Asparagus officinalis | |||||||||||||
Kuşkonmaz, sebze olarak yenen ve süs amacıyla yetiştirilen çeşitli bitki türlerini kapsayan bitki cinsi.
Hepsi de Asparagaceae familyasının cinsinde yer alan bu türlerin yabanilerine dünyanın ılıman bölgelerinde sıkça rastlanır.
Morfoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kuşkonmaz en iyi besince zengin, kumlu ve gevşek topraklarda yetişir. Haziran-Temmuz ayları arasında yeşilimsi sarı renkli çiçekler açan, 50–150 cm boyunda, çok yıllık otsu bir bitkidir. Sulak, kumlu ve killi, kuvvetli topraklarda, ormanlık yerlerde yetişir. Gövdeleri dik, yeşil düzgün yüzlü ve yaygın dallıdır. Dallar dalcıklara ayrılmış olup, ince, yeşil renkli, 3-6 tanesi bir aradadır. Yapraklar küçük ve zarımsıdır. Çiçekler teker teker veya çift olarak yaprakların koltuğunda bulunur. Erkek çiçekler 6 parçalıdır. Meyveleri kırmızı veya siyah renklidir. Kuşkonmaz tohum veya pençeden üretilir. İlkbaharda ekilir. Tohum ekiminden ilk hasada kadar geçen süre dört yıldır. Bir kuşkonmaz tarlasından 20 yıl verim alınabilir.
Eğer bir kuşkonmaz bitkisi hasat edilmeyip doğal haline bırakılacak olursa 170 santimetreye kadar boylanır. Dalları kaplayan ince, iğnemsi yaprakların ardından küçük, sarımsı çiçekler açar; çiçekler daha sonra kırmızı etli meyvelere döner.
Tarihte
[değiştir | kaynağı değiştir]Çok eskiçağlarda kendi doğal ortamından alınıp taze sürgünleri için yetiştirilmeye başlanan sebze kuşkonmaz Eski Yunan ve Romalılar'dan beri çok sevilen değerli bir besin kaynağıdır. Bugün en çok Fransa, İtalya, Çin ve ABD'de yetiştirilir. Genel bir inanış olarak kuşkonmazın cinsel olarak uyarıcı yani afrodizyak bir besin olduğu düşünülür. Kuşkonmaz tüketimi bazı insanlarda idrar kokusuna sebep olur. Beyaz, yeşil ve mor tipte üretimi vardır.[1]
Kullanım alanları
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuşkonmaz A, B1, B2 ve C vitaminlerinin yanı sıra protein, şeker, yağ ve çeşitli mineralleri de içeren zengin bir üründür. Çorbası yapılır ya da garnitür ve salata olarak yenir.[2]
Süs kuşkonmazları içinde en yaygınlarından biri olan tül kuşkonmazı tüy gibi incecik, hoş görünümlü yaprakları için yetiştirilen bir saksı bitkisidir. Bitkinin yaprakları çiçekçilikte buket hazırlamakta da kullanılır.
Altcinsler
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye'deki taksonlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Asparagus acutifolius (tilkişen)
- Asparagus aphyllus (izmiye)
- Asparagus aphyllus subsp. orientalis (papazsakalı)
- Asparagus coodei (tülotu) endemik
- Asparagus filifolius (tikenpisiği)
- Asparagus lycaonicus (tuzkırgını) endemik
- Asparagus lycicus (kırgınotu) endemik
- Asparagus officinalis (kuşkonmaz)
- Asparagus palaestinus (tülüzümü)
- Asparagus persicus (mereço)
- Asparagus tenuifolius (üç kuşkonmaz)
- Asparagus trichophyllus (üç kuşkonmaz)
- Asparagus verticillatus (gılemşe)[3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Kuşkonmaz tarihçe". 29 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2024.
- ^ "Sağlık deposu Kuşkonmaz". 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2024.
- ^ "Bizim Bitkiler". 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.
Wikimedia Commons'ta Kuşkonmaz ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
