Kutup tilkisi
| Kutup tilkisi | ||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) | ||||||||||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||||
| Sinonimler | ||||||||||||||||||||||
|
Alopex lagopus |
Kutup tilkisi (Vulpes lagopus), köpekgiller (Canidae) familyasına dahil Vulpes cinsi içinde yer alan, arktik bölgelere özgü küçük bir tilkidir.
Bu tilkinin kürkü kışın beyaz, yazın koyu kahverengidir. Kürkü avcılar için ilgi çekicidir. Uzun, tüylü ve kalın kuyruğunu şiddetli soğuklarda atkı ya da yorgan olarak kullanabilir. Koku alma yetisi çok gelişmiştir. Hızlı bir koşucu, iyi bir yüzücüdür, Kuzey Kutbu'nda kış başlangıcında, mart-nisan aylarında kutup tilkisi çiftleri gelecekteki yavruları için yuva hazırlarlar. Bu yuvaların çoğu kuşaktan kuşağa miras kalır. Bazılarının 300 yıl kadar kullanıldığı saptanmıştır.[1] Kutup tilkisi köpekgiller arasında tek seferde en fazla yavru dünyaya getiren cinstir. Yavru sayısı ortalama 11'dir; bazen 22'ye çıktığı olur. Erkek tilki avlanıp yiyecekleri (küçük kemirgenler, kuşlar, bazı meyveler, leşler) yuvaya taşırken, dişi ise yavrularıyla ilgilenir. Yavrular aşağı yukarı 4 aylıkken yuvadan ayrılırlar. Bu süre içinde çift birlikte yaşarlar. Kutup tilkisinin insanlardan başka başlıca düşmanları vaşak ve kutup ayısıdır.
Taksonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Aktcinsler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bering Adaları Kutup tilkisi, Vulpes lagopus beringensis
- İzlanda Kutup tilkisi, Vulpes lagopus fuliginosus
- Pribilof Adaları Kutup tilkisi, Vulpes lagopus pribilofensis
- Grönland kutup tilkisi, Vulpes lagopus foragorapusis
Fizyoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Tilkinin soğuk ve açlık dönemlerini aşmak için faydalı genleri vardır.[2][3][4] Transkriptom dizileme, pozitif seçilime uğrayan iki geni tanımlamıştır: 1. Doman içeren glikolipid transfer proteini (GLTPD1) ve 2. Fare timom virüsünde onkogen homoloğu 2 (AKT2). GLTPD1, yağ asitleri metabolizmasında yer alırken, AKT2 ise glikoz metabolizması ve insülin sinyalizasyonu ile ilişkilidir.
Ortalama BMR yoğunluğu ve kışın genel BMR, yazdan %37 ve %27 daha düşüktür. Kışın, tilki metabolik depresyonla BMR'ini düşürerek yağ depolarını korur ve enerji ihtiyacını en aza indirir.[5][6] Burnundan kuyruğunun ucuna kadar tamamen kaplı olma özelliğine sahip kalın kürk, -50 °C'ye (-58 °F) kadar olan sıcaklıklarda tilkinin sıcak kalmasında önemli rol oynar.[7][8]
Tilkinin vücut yüzey alanının %22'si ısıyı kolayca dağıtırken, kızıl tilkilerde bu oran %33'tür.[9][10][11] Burnu, kulakları, bacakları ve ayakları en yüksek ısı kaybı bölgeleridir ve bu alanlar yazın vücut sıcaklığını düzenlemekte faydalıdır. Ayrıca, tilkinin burnunda, yazın ve egzersiz sırasında beyni serin tutan, köpeklere benzer yararlı bir buharlaşma mekanizması vardır. Yaz ve kış aylarında tilkilerin kürk ısı iletkenliği aynıdır; ancak, kışın tilkinin kürk ısı iletkenliği yazdan düşüktür, çünkü kürk kalınlığı %140 artar. Yazın tilkilerin vücut ısı iletkenliği kıştan %114 daha yüksektir, ancak vücut iç sıcaklıkları yıl boyunca sabittir.
Tilki vücut sıcaklığını düzenlemek için kullandığı yollardan biri, bacaklarındaki kanında ters akışlı ısı değişimini kullanmaktır.[12][13] Tilkiler, soğuk yüzeylerde dururken dokuların donma noktasının (-1 °C (30 °F)) üzerinde tutarak, hareketlilik ve ağrı hissetmeksizin ayaklarını sürekli sıcak tutabilirler. Bunu, damar genişlemesini artırarak ve ayağın tamamı yerine doğrudan karla temas eden yüzey pedine kan akışını yönlendirerek yaparlar.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Nowak, Ronald M. (2005). Walker's Carnivores of the World. Baltimore: Johns Hopkins Press. ISBN 0-8018-8032-7.
- ^ Eliot, John L. "Patrolling vast expanses, this wanderer of the far north has adapted to cycles of feast or famine". National Geographic. 3 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2016.
- ^ "Vulpes lagopus (Linnaeus, 1758)". www.gbif.org. 22 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024.
- ^ "How the Arctic fox survives life in the frozen North". www.oneearth.org. 2 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024.
- ^ "Arctic Fox - Facts and Adaptations Vulpes lagopus / Alopex lagopus Arctic foxes (also sometimes called the polar fox, white fox". coolantarctica.com. 25 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024.
- ^ "How does the Arctic Fox Survive?". northamericannature.com. 30 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024.
- ^ "Do Foxes Hibernate? What Do They Do And How Do They Survive In Winter?". kidadl.com. 19 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024.
- ^ "How the Arctic Fox Got Its Winter Wardrobe". answersingenesis.org. 5 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024.
- ^ "The Arctic Fox: A Journey Into the Life of the Polar Prowler". cleverrabbits.com. 18 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024.
- ^ "Arctic Fox – The Magnificent Polar Carnivore". worldanimalfoundation.org. 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024.
- ^ "Arctic Fox". ecologyprime.com. 18 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024.
- ^ "Arctic Foxes: Constant Gardeners of the Arctic". oceanwide-expeditions.com. 22 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024.
- ^ "How do Foxes adapt to their environment?". onlyzoology.com. 18 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024.
- ^ "How Does Wildlife Survive Winter's Freezing Temperatures?". www.discovermagazine.com. 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024.
Bu şablon nesli tükenmiş türleri içermemektedir.
| İri kulaklı tilki | İri kulaklı tilki (O. megalotis) |
|---|---|
| Urocyon | Boz tilki (U. cinereoargenteus) • Ada boz tilkisi (U. littoralis) |
| Vulpes | Kızıl tilki (V. vulpes) • Bengal tilkisi (V. bengalensis) • Afgan tilkisi (V. cana) • Güney Afrika tilkisi (V. chama) • Karsak (V. corsac) • Tibet tilkisi (V. ferrilata) • Kutup tilkisi (V. lagopus) • Cüce tilki (V. macrotis) • Soluk tilki (V. pallida) • Kum tilkisi (V. rueppelli) • Ova tilkisi (V. velox) • Çöl tilkisi (V. zerda) |
| Kısa kulaklı tilki | Kısa kulaklı tilki (A. microtis) |
|---|---|
| Canis | Kurt (C. lupus) • Kızıl kurt (C. rufus) • Kır kurdu (C. latrans) • Altın çakal (C. aureus) • Kara sırtlı çakal (C. mesomelas) • Çizgili çakal (C. adustus) • Habeş kurdu (C. simensis) |
| Yengeç yiyen tilki | Yengeç yiyen tilki (C. thous) |
| Yeleli kurt | Yeleli kurt (C. brachyurus) |
| Asya yaban köpeği | Asya yaban köpeği (C. alpinus) |
| Falkland tilkisi | Falkland tilkisi (D. australis) |
| Afrika yaban köpeği | Afrika yaban köpeği (L. pictus) |
| Rakun köpeği | Rakun köpeği (N. procyonoides) |
| Pseudalopex | And tilkisi (P. culpaeus) • Arjantin gri tilkisi (P. griseus) • Darwin tilkisi (P. fulvipes) • Pampa tilkisi (P. gymnocercus) • Peru çöl tilkisi (P. sechurae) • Brezilya dövüş tilkisi (P. vetulus) |
| Çalı köpeği | Çalı köpeği (S. venaticus) |
 | Köpek ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
