Tilki
| Tilkiler | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Çeşitli gerçek tilkiler: soldan sağa ve yukarıdan aşağı doğru: Kızıl tilki, Kum tilkisi, Karsak, Bengal tilkisi, Kutup tilkisi, Afgan tilkisi, Güney Afrika tilkisi ve Çöl tilkisi. | |||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||
| |||||||||||||
| İçerdiği gruplar | |||||||||||||
| Kladistik açıdan içerdiği fakat geleneksel olarak içermediği taksonlar | |||||||||||||
| Canini oymağındaki diğer tüm türler | |||||||||||||
Tilki, Canidae (köpekgiller) ailesi içindeki yedi cinste sınıflanmış ve yaklaşık 24 tür canlının ortak adıdır. Buna karşılık, Batı dünyasında "tilki" denilmekle en çok ifade edilen canlı türü Vulpes vulpes, yani kızıl tilkidir. Köpekgiller ailesinin bir parçasıdır. Bu türün yaşam süresi 3-4 yıldır. Kızıl tilki, Kum tilkisi, Karsak, Bengal tilkisi, Kutup tilkisi, Afgan tilkisi, Güney Afrika tilkisi ve Çöl tilkisi gibi türleri vardır. Hepçil canlılar olan tilkilerin hemen her kıtada bulunuyor olmaları, çoğu halkların popüler kültüründe ve folklorunda da yer almalarına yol açmıştır. Hızlı bir ısırık ile çoğunlukla kemiricilerden oluşan kurbanlarını öldürürler. Birçok ayrı küçük hayvanlar, bitkisel gıda ve leş ile beslenirler. Yuvalarını yerde kuran kuşlar, tavuksular, tavşanlar, böcekler, balıklar ile de beslenebilirler. Çok nadir olarak geyik ya da domuz yavrularını avlarlar ve çok zor zamanlarda amfibyum ve sürüngen türleri de yiyebilirler. Tilkilerin kümeslere girip tavuk çalmaları da meşhurdur. Bazı tilkiler karayollarını takip eder ve otomobillerin ezdiği hayvanların leşleri ile beslenirler. Masallarda kurnaz kişi olarak anlatılır.
Tilkiler; kuş, fare, tavuk ve tavşan gibi canlıları avlayarak beslenebilmektedir. Aynı zamanda böceklerde tilkilerin beslenmesine oldukça önemli bir yer tutar. Tilkiler çok aç kalmadıkları durumlarda insanlara saldırmazlar.
Geceleri avlanır, gündüzleri ortalıkta pek görünmezler.
Erkek tilkilerin cinsel karakteristikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Erkek bir tilkinin testis torbası sarkık halde iken bile vücuda yakın durmaktadır. Diğer köpekgillerde olduğu gibi, erkek tilki bir baculuma sahiptir.[1][2][3] Kızıl tilkilerin testisleri kutup tilkilerine kıyasla daha küçüktür.[4] Kızıl tilkilerde sperm oluşumu, Ağustos ve Eylül aylarında başlar ve Aralık ile Şubat aylarında testisler en ağır oldukları zamana ulaşırlar.[5]
Erkek hayvan yavruların bakımında yardım eder. 50 günlük bir gebelikten sonra 3 ila 5 yavru dünyaya gelir.
Sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]"Tilki" denildiğinde, aşağıda sunulmuş cins ve türler ifade edilebilir:
- Cins : Cerdocyon
- Tür : Cerdocyon thous - Yengeç yiyen tilki
- Cins : Dusicyon
- Tür : Dusicyon australis - Falkland tilkisi; soyu tükenmiş
- Cins : Otocyon
- Tür : Otocyon megalotis - İri kulaklı tilki
- Cins : Pseudalopex - Yalancı tilkiler ya da Güney Amerika tilkileri; toplam 6 tür
- Tür : Pseudalopex culpaeus - And tilkisi
- Tür : Pseudalopex fulvipes - Darwin tilkisi
- Tür : Pseudalopex griseus - Arjantin gri tilkisi
- Tür : Pseudalopex gymnocercus - Pampa tilkisi
- Tür : Pseudalopex sechurae - Peru çöl tilkisi
- Tür : Pseudalopex vetulus - Brezilya dövüş tilkisi
- Cins : Urocyon - 3 tür
- Tür : Urocyon cinereoargenteus - Boz tilki
- Tür : Urocyon littoralis - Ada boz tilkisi
- Tür : Urocyon sp. - Cozumel tilkisi (yeni bulunmuş)
- Cins : Vulpes
- Tür : Vulpes bengalensis - Bengal tilkisi
- Tür : Vulpes cana - Afgan tilkisi
- Tür : Vulpes chama - Güney Afrika tilkisi
- Tür : Vulpes corsac - Korsak tilkisi
- Tür : Vulpes ferrilata - Tibet tilkisi
- Tür : Vulpes lagopus - Kutup tilkisi
- Tür : Vulpes macrotis - Cüce tilki
- Tür : Vulpes pallida - Soluk tilki
- Tür : Vulpes rueppelli - Kum tilkisi
- Tür : Vulpes velox - Ova tilkisi
- Tür : Vulpes vulpes - Kızıl tilki
- Tür : Vulpes zerda - Çöl tilkisi
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta tilki ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- IUCN/SSC, Canid Specialist Group (Dünya Koruma Birliği/Türlerin Sağ Kalımı Kurulu, Köpekgiller Uzmanlık Grubu) sitesindeki Species (Türler) sayfası.
- ^ Lloyd, H.G. (1981). The red fox (2. impr. bas.). London: Batsford. s. 21. ISBN 978-0-7134-11904.
- ^ Čanády, Alexander. "Variability of the baculum in the red fox (Vulpes vulpes) from Slovakia." Zoology and Ecology 23.3 (2013): 165–170.
- ^ Bijlsma, Rob G. "Copulatory lock of wild red fox (Vulpes vulpes) in broad daylight. 29 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." Naturalist 80: 45–67.
- ^ Heptner & Naumov 1998, s. 341
- ^ Heptner & Naumov 1998, s. 537
