Libu
| Hiyerogliflerde Libu | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
rbw | |||||||
Libu (Eski Mısırca: rbw; ayrıca Rebu, Libo, Lebu olarak da yazılır) Berberi kökenli bir Antik Libya kabilesiydi ve Libya ismi de buradan gelmektedir.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Antik Libya'daki kabile kökenleri ilk olarak Yeni Krallık'tan, özellikle de Ramses Dönemi'nden kalma Antik Mısır metinlerinde belgelenmiştir. En erken örnek II. Ramses yazıtındadır.[2] Mısır yazıtında sesli harf yoktu. Libu ismi Mısır hiyerogliflerinde rbw olarak yazılır. Büyük Karnak Yazıtı'nda, firavun Merneptah, Libu'yu soluk tenli, dövmeli, koyu saçlı ve gözlü erkekler olarak tanımlar.
Antik Mısır ve Antik Libya arasında düşmanlıklar 5. saltanat yılında (M.Ö. 1208) patlak verdi, ancak Libu ve Libu şefi Meryey liderliğindeki Deniz Kavimleri koalisyonu yenildi.[3][4] Libu, İsrail Steli olarak da bilinen Merneptah Steli'nde etnik bir isim olarak görünür.[5]
III. Ramses, saltanatının 5. yılında Libyalıları yendi, ancak altı yıl sonra Libyalılar Meşveş'e katılarak batı Deltasını işgal ettiler ve bir kez daha yenildiler.[6]
Bu Libu ismi, onlarla birlikte yaşayan Sirenayka Yunanlıları tarafından benimsenmiştir.[7] Coğrafi olarak, bu kabilenin ismi Yunanlılar tarafından "Sirenayka" için ve genel olarak kuzeybatı Afrika için benimsenmiştir.[8]
Neo- Pön yazıtlarında Libu, eril isim için Lby, dişil isim için ise Lbt olarak yazılmıştır. Bu ismin söz konusu yazıtlarda etnik bir isim olarak kullanıldığı varsayılmaktadır.[9]
Libu'nun Büyük Şefleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Batı Nil Deltası'nda, Antik Mısır'ın 22. Hanedanlığı döneminde, "Libu'nun Büyük Şefleri" tarafından yönetilen bir Libu krallığı gelişti.[10] Bu yöneticiler kısa sürede bir hanedanlık kurdular ve genellikle yerel "Meşveş Şefleri "ni astları olarak seçtiler. Hanedanlık, Sais'te hem "Libu'nun Büyük Şefi" hem de "Ma'nın Şefi" unvanlarını taşımasına rağmen, muhtemelen Libu veya Ma'dan ziyade Mısır kökenli olan Tefnaht'ın şefliğiyle zirveye ulaştı.[11] Daha sonra Tefnaht, 24. Hanedanlığı kurarak firavun unvanlarını bile talep etti.[12]
Aşağıda, bilinen "Libu'nun Büyük Şefleri"nin ardışıklığı listelenmiştir. Anıtlarını, 22. Hanedanlığın çağdaş firavununun saltanat yıllarını takip edecek şekilde tarihlendiriyorlardı.[13]
| Adı | Resim | Saltanat yılı | Denk düşen tarih | Notlar |
|---|---|---|---|---|
| İnamunnifnebu |  |
III. Shoshenq'in 31. yılı[13] | M.Ö. 795 | - |
| Niumateped |  |
IV. Shoshenq'in 4. yılı IV. Shoshenq'in 8. yılı IV. Shoshenq'in 10. yılı[14] |
- | Muhtemelen aynı adı taşıyan iki farklı hükümdar |
| Tyerpahati |  |
V. Şoşenk'in 7. yılı V. Şoşenk'in 15. yılı[14] |
M.Ö. 760 M.Ö. 753 |
Literatürde Tyerper veya Titaru olarak da bilinir, Didi'nin oğlu |
| Ker |  |
V. Şoşenk'in 19. yılı[13] | M.Ö. 749 | - |
| Rudamun | V. Şoşenk'in 30. yılı[13] | M.Ö. 738 | - | |
| Anhor | V. Şoşenk'in 37. yılı[13] | M.Ö. 731 M.Ö. ??? |
Tefnaht'a karşı mücadele etti ve büyük ihtimalle onun tarafından yenildi | |
| Tefnaht | _det.jpg) |
V. Şoşenk'in 36. yılı
V. Şoşenk'in 38. yılı[13] |
M.Ö. 732 M.Ö. 730 |
- |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Zimmermann, K. (2008). "Lebou/Libou: (Lebu/Libu)". Encyclopédie berbère. 28-29: 4361-4363. doi:10.4000/encyclopedieberbere.319. ISSN 1015-7344.
- ^ Clark, John Desmond, (Ed.) (1997), The Cambridge history of Africa. 1: From the earliest times to c. 500 BC / ed. by J. Desmond Clark, Cambridge Univ. Press, s. 919, ISBN 0-521-22215-X
- ^ "Ancient Records of Egypt: Historical Documents from the Earliest Times to the Persian Conquest. James Henry Breasted". The Biblical World. 28 (5): 345-347. Kasım 1906. doi:10.1086/473827. ISSN 0190-3578.
- ^ Darnell, Colleen Manassa. The Great Karnak Inscription of Merneptah: Grand Strategy in the 13th Century B.C.
- ^ [...] The vile chief of the Libu who fled under cover of night alone without a feather on his head, his feet unshod, his wives seized before his very eyes, the meal for his food taken away, and without water in the water-skin to keep him alive; the faces of his brothers are savage to kill him, his captains fighting one against the other, their camps burnt and made into ashes [...] After Gardiner, Alan Henderson (1964) Egypt of the Pharaohs: an introduction Oxford University Press, London, s. 273, ISBN 0-19-500267-9
- ^ J. H. Breasted, Ancient Records of Egypt, Part Four, Chicago 1906, §§83ff. Afterward, the name appeared repeatedly in other pharaonic records.
- ^ Fage, J. D. (ed.) (1978) "The Libyans" The Cambridge History of Africa: From c. 500 BC to AD 1050 volume II, Cambridge University Press, Cambridge, England, s. 141, ISBN 0-521-21592-7
- ^ "Libya - Etymology, Origin & Meaning of the Name". etymonline (İngilizce). Erişim tarihi: 4 Ekim 2025.
- ^ Thomas C. Oden (2011). Early Libyan Christianity: Uncovering a North African Tradition. InterVarsity Press. s. 51. ISBN 978-0830869541.
- ^ "Expedition Magazine | Egyptians and Libyans in the New Kingdom". Expedition Magazine (İngilizce). Erişim tarihi: 4 Ekim 2025.
- ^ P.R. Del Francia, "Di una statuetta dedicata ad Amon-Ra dal grande capo dei Ma Tefnakht nel Museo Egizio di Firenze", S. Russo (ed.) Atti del V Convegno Nazionale di Egittologia e Papirologia, Firenze, 10-12 dicembre 1999, Firenze, 2000, s. 94
- ^ Kitchen, Kenneth A. (2015). The Third Intermediate Period in Egypt: 1100-650 B.C. Repr. der 2. ed. with suppl. 1986, repr. with new pref. 1996 (İngilizce). Oxford: Aris & Phillips. s. 249, 306. ISBN 978-0-85668-298-8.
- ^ a b c d e f Berlandini, Jocelyne (1978). "Une stèle de donation du dynaste libyen Roudamon". BIFAO. Cilt 78. s. 162.
- ^ a b Jansen-Winkeln, Karl (2014). "Die "Großfürsten der Libu" im westlichen Delta in der späten 22. Dynastie" (PDF). Journal of Egyptian History. 7 (2). ss. 194-202. doi:10.1163/18741665-12340017.