Livyatan
Livyatan (İbranice: לִוְיָתָן, romanize: Līvəyāṯān), Tanah'da yer alan Eyüp Kitabı, Yeşaya Kitabı ve Amos Kitabı'nda ismi geçen deniz canavarıdır. Eyüp Kitabı'nda bahsedilen Livyatan, Antik Kenan mitolojisinde tanrı Baal Hadad tarafından mağlup edilmiş ilkel bir canavar olan Lotan'dan etkilenmiştir. Karşılaştırmalı mitolojiye göre Mezopotamya dininde canavara paralel olarak yer alan ve Marduk tarafından mağlup edilen Tiamat yer almıştır. Ayrıca Leviathan, İndra'nın Vritra'yı öldürmesi veya Thor'un Jörmungand'u yenmesi gibi anlatılardaki ejderha ve yılanlarla (serpent) karşılaştırılabilir.[1]
İbrani Kutsal Kitabı'nda ise Leviathan güçlü bir düşmanı, özellikle de Babil'i (Yeşaya:27:1), tarif etmek için metafor olarak kullanılmıştır. Bazı 19. yüzyıl akademisyenleri canavarı timsah gibi büyük su canlılarına atıfta bulunduğu şeklinde yorumlamıştır.[2] Sözcük daha sonraları genel olarak deniz canavarlarının yanı sıra "büyük balina" anlamına gelen bir terim olarak da kullanılmaya başladı.
Canavar, Yahudiliğin yanı sıra Hristiyanlık ve çeşitli gnostik dinlerde de yer alır.[3]
Hristiyanlıkta, Leviathan aynı zamanda şeytanın bir görüntüsü olarak kullanılır ve hem Tanrı'nın yaratıklarını - onları yemeye çalışarak - hem de Tanrı'nın yarattıklarını - Kaos sularında kargaşa ile tehdit ederek tehlikeye atar.[4]
Septuaginta'daki Leviathan'ın olağan çevirisi olan bir "Ejderha" (Drakon), Vahiy Kitabında görünür. Eski Ahit, Leviathan'ı hiçbir yerde şeytanla özdeşleştirmese de, Vahiy Kitabındaki yedi başlı ejderhadır.[5] Bununla Tanrı ile ilkel kaos canavarları arasındaki savaş, Tanrı ile şeytan arasındaki bir savaşa dönüşür.[6]
Gnostik mezhebin kozmolojisine göre, dünya Leviathan tarafından, kendi kuyruğunu (ouroboros) ısıran ejderha biçimli bir archon şeklinde kapsüllenmiştir. Tüm evrende kötülüğü üreten Leviathan, Arhontlar tarafından yönetilen aşağı dünyayı Tanrı'nın krallığından ayırır. Ölümden sonra, bir ruh cennetin yedi küresinden geçmelidir. Eğer ruh başarılı olmazsa, dünyayı tutsak eden ve ruhu hayvani bir bedene geri döndüren Leviathan tarafından yutulacaktır.[7]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Leviathan, Hobbes'un kitabı
- Kraken
- Lernaean Hydra
- Lilith
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Cirlot, Juan Eduardo (1971). A Dictionary of Symbols (2. bas.). Dorset Press. s. 186.
- ^ Wilhelm Gesenius, Samuel Prideaux Tregelles (trans.) (1879). Hebrew and Chaldee lexicon to the Old Testament.
- ^ Tuomas Rasimus Paradise Reconsidered in Gnostic Mythmaking: Rethinking Sethianism in Light of the Ophite Evidence BRILL 2009 9789047426707 p. 68
- ^ Labriola, Albert C. (1982). "The Medieval View of History in Paradise Lost". Mulryan, John (Ed.). Milton and the Middle Ages. Bucknell University Press. s. 127. ISBN 978-0-8387-5036-0. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2019.
- ^ Giblett, Rod (12 Nisan 2019). Environmental Humanities and the Uncanny. Abingdon, Oxon ; New York, NY : Routledge, 2019. | Series: Routledge explorations in environmental studies: Routledge. ISBN 978-0-429-05975-9.
- ^ Wallace, Howard (1948). "Leviathan and the Beast in Revelation". The Biblical Archaeologist (İngilizce). 11 (3): 61-68. doi:10.2307/3209231. ISSN 0006-0895.
- ^ Rasimus, Tuomas (2009). Paradise reconsidered in Gnostic mythmaking : rethinking Sethianism in light of the Ophite evidence. Leiden: Brill. ISBN 978-90-474-2670-7. OCLC 695982165. 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2022.
