Logaritmik ölçek
Logaritmik ölçek, bir niceliğin değerlerini gösterirken, her birim aralığın sabit bir çarpanla (genellikle 10, e veya 2) arttığı, doğrusal olmayan bir ölçektir. Bu tür ölçeklerde, eşit aralıklar eşit oranları temsil eder. Logaritmik ölçekler, çok geniş değer aralıklarının daha kolay ve anlaşılır bir şekilde gösterilmesini sağlar.[1]
Tanım
[değiştir | kaynağı değiştir]Logaritmik ölçek, bir büyüklüğün değerini doğrudan değil, logaritmasını kullanarak gösterir. Matematiksel olarak bir değer x, logaritmik ölçekte logb(x) olarak temsil edilir. Burada b taban değeridir ve genellikle 10 (onluk logaritma), e (doğal logaritma) veya 2 (ikilik logaritma) kullanılır.[1] Çok büyük ve çok küçük değerler aynı grafikte kolayca gösterilebilir.Üstel büyüme veya azalma süreçleri logaritmik ölçekte doğrusal olarak görünür.Oranlar, farklar yerine doğrudan aralıklarla temsil edilir.
Kullanım alanları
[değiştir | kaynağı değiştir]Logaritmik ölçekler aşağıdaki alanlarda yaygın olarak kullanılır:
- Bilim ve Mühendislik: Deprem büyüklüğü (Richter ölçeği), ses şiddeti (desibel), pH değeri gibi ölçümlerde.
- Ekonomi: Gelir dağılımı, finansal verilerde büyük değer aralıklarının gösterilmesinde.
- Grafik ve Görselleştirme: Çok küçük ve çok büyük değerlerin aynı grafikte gösterilmesi gerektiğinde.
- Biyoloji: Bakteri popülasyonlarının büyümesi gibi üstel artış gösteren süreçlerde.
Çeşitleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Richter Ölçeği: Depremin büyüklüğü, yerinden çıkan enerjinin logaritmasına göre belirlenir.[2]
- Desibel (dB): Ses şiddeti, bir referans seviyeye göre logaritmik olarak ölçülür.[3]
- pH Ölçeği: Bir çözeltinin asitlik veya bazlık derecesi, hidrojen iyonu konsantrasyonunun negatif logaritmasıdır.[4]
Logaritmik ve doğrusal ölçek karşılaştırması
[değiştir | kaynağı değiştir]| Özellik | Doğrusal Ölçek | Logaritmik Ölçek |
|---|---|---|
| Aralıklar | Sabit fark | Sabit oran |
| Küçük Değerler | Daha belirgin | Daha sıkışık |
| Büyük Değerler | Daha sıkışık | Daha belirgin |
| Üstel Artış | Eğri | Doğru |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Alexander Graham Bell
- Bode diyagramı
- Geometrik ortalama (logaritmik ölçekte aritmetik ortalama)
- John Napier
- Logaritma
- Logaritmik ortalama
Büyüklük
[değiştir | kaynağı değiştir]Uygulama alanları
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Logarithmic scale". www.ibm.com (İngilizce). Erişim tarihi: 13 Temmuz 2025.
- ^ "Depremin büyüklüğü ve şiddeti nasıl ölçülüyor?". euronews. 9 Şubat 2023. 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2025.
- ^ "Desibel nedir? Nasıl ölçülür? Desibel neyin ölçü birimidir?". www.hurriyet.com.tr. 28 Mayıs 2022. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2025.
- ^ "pH nedir?". www.sinarinstruments.com. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2025.