Mahmud Gavan Medresesi

Mahmud Gavan Medresesi (Farsça: مدرسه محمود گاوان), Hindistan'ın Karnataka eyaletinde yer alan Bidar şehrinde, 15. yüzyılda inşa edilmiş önemli bir İslami eğitim merkezidir. Bahmani Sultanlığı'nın en güçlü vezirlerinden ve bilginlerinden biri olan Mahmud Gavan tarafından kurulmuştur. Mimari ihtişamı, eğitimdeki önemi ve döneminin kültürel zenginliğini yansıtması açısından Deccan Platosu'nun en değerli tarihi yapılarından biridir.

Mahmud Gavan Medresesi

Temel bilgiler
Koordinatlar	17°54′53″K 77°31′48″D
Mezhep	Sünni İslam (Hanefi)
Mimari
Mimar(lar)	Bilinmiyor (Fars mimari geleneği)
Maliyet	Bilinmiyor
Özellikler
Kapasite	Bilinmiyor (yüzlerce öğrenci ve hoca)
Uzunluk	~75 metre (ana bina)
Yükseklik	~20 metre (minareler)
Genişlik	~66 metre (ana bina)
Kubbe sayısı	Bilinmiyor (çeşitli küçük kubbeler)
Minare sayısı	2 (orijinalde)
Minare yüksekliği	~20 metre (kısmen ayakta)

Tarihi

Mahmud Gavan Medresesi, Bahmani Sultanlığı'nın altın çağında, Sultan III. Muhammed Şah Bahmani döneminde (1463-1482) başvezirlik yapan Mahmud Gavan tarafından 1472 yılında yaptırılmıştır. Mahmud Gavan, kendisi de derin bir âlim ve bilim aşığıydı. Doğu İslam dünyasının önemli ilim merkezlerinde (özellikle İran ve Irak'ta) gördüğü medreselerden esinlenerek, Bahmani başkenti Bidar'da benzer bir eğitim kurumu inşa etmeyi hedeflemiştir. Medrese, sadece bir eğitim merkezi değil, aynı zamanda bir kütüphane, bir gözlemevi ve bir camiyi bünyesinde barındıran kompleks bir yapı olarak tasarlanmıştır. Medrese, inşa edildiği dönemde İslami ilimlerin yanı sıra matematik, astronomi, tıp, felsefe ve dilbilim gibi seküler bilimlerin de okutulduğu önemli bir ilim merkezi haline gelmiştir. İran, Orta Asya ve Ortadoğu'dan birçok âlim ve öğrenciyi kendine çekmiş, Bahmani Sultanlığı'nın kültürel ve entelektüel yaşamına büyük katkı sağlamıştır. Mahmud Gavan'ın geniş kişisel kütüphanesinin de bu medreseye bağışlandığı bilinmektedir. 1686 yılında, Babür İmparatorluğu'nun Bahmani topraklarını ele geçirmesi ve Bidar'ın düşüşü sırasında medrese büyük zarar görmüştür. Özellikle üst katları ve minareleri top atışları nedeniyle yıkılmıştır. Bu yıkım, medresenin orijinal ihtişamını kaybetmesine yol açmıştır. Ancak, yapının temel strüktürü ve bazı bölümleri ayakta kalmayı başarmıştır.

Mimari Özellikleri

Mahmud Gavan Medresesi, Fars mimarisinin, özellikle de Timurlu mimarisinin etkilerini taşıyan dört eyvanlı avlulu medrese tipinin nadir bir örneğidir. Yapının tasarımında Semerkant ve Herat'taki medreselerden esinlenilmiştir.

Plan ve Yerleşim

Medrese, dikdörtgen bir plan üzerine kurulmuştur ve yaklaşık 205 metre uzunluğunda ve 180 metre genişliğindedir. Dört tarafı odalar, derslikler, bir cami ve bir kütüphaneyle çevrili geniş bir merkezi avluya sahiptir.

Minareler

Yapının en dikkat çekici özelliklerinden biri, ana girişin iki yanında yükselen, üç katlı, sivri uçlu, yüksek minareleridir. Orijinalde bu minarelerin tamamı Pers sanatına özgü renkli çinilerle kaplıydı. Günümüzde bu çinilerin büyük bir kısmı dökülmüş olsa da, bazı kısımlarda orijinal bezemeler hala görülebilmektedir. Minareler, hem estetik hem de işlevsel (ezan okumak için) birer unsur olarak yapının silüetine hakimdir.

Çini İşçiliği

Medresenin dış cephesi ve iç mekanlarının bazı bölümleri, geometrik desenler, kaligrafik yazılar ve bitkisel motiflerle süslenmiş renkli Pers çinileriyle (kashi veya haft rangi) kaplıydı. Bu çiniler, dönemin İran'ından getirilen veya yerel ustalar tarafından İran teknikleriyle üretilen özel seramiklerdi. Bu çiniler, medreseye büyük bir estetik değer katmıştır.

Kubbeler ve Kemerler

Medresenin çeşitli bölümlerinde kubbeli çatılar ve sivri kemerli açıklıklar kullanılmıştır. Bu kemerler ve kubbeler, yapının iç mekanlarına ferahlık katmaktadır.

Kütüphane

Medresenin güneydoğu köşesinde yer alan kütüphane, Mahmud Gavan'ın kişisel koleksiyonundan yaklaşık 3.000 el yazması esere ev sahipliği yapmaktaydı. Bu koleksiyon, tıp, matematik, astronomi, felsefe, teoloji ve edebiyat gibi çok çeşitli konuları kapsıyordu.

Cami

Medresenin batı tarafında, geleneksel bir cami düzenine sahip, namaz kılma alanı bulunmaktadır. Caminin mihrabı ve duvarları da çini ve kaligrafi ile süslenmiştir.

Derslikler ve Öğrenci Odaları

Avluyu çevreleyen çok sayıda küçük oda, öğrenciler için yurt olarak kullanılırken, daha büyük odalar derslik veya hocaların çalışma odaları olarak işlev görmekteydi.

Eğitim ve Fonksiyonu

Mahmud Gavan Medresesi, dönemin önde gelen eğitim kurumlarından biriydi. Eğitim dili ağırlıklı olarak Farsça ve Arapça idi. Medrese, dört yıllık bir eğitim programı sunmaktaydı ve öğrencilere yatılı imkanlar sağlamaktaydı. Mahmud Gavan, medresenin giderlerini karşılamak için vakıflar kurmuş ve öğrencilerin ve hocaların ihtiyaçlarını karşılamak için cömertçe kaynak sağlamıştır. Medresenin müfredatı, İslami ilimlerin yanı sıra, özellikle matematik ve astronomiye büyük önem veriyordu. Bu, dönemin İslam dünyasındaki bilimsel ilerlemelerle paralel bir gelişmeydi. Medrese, aynı zamanda bir gözlemevi olarak da kullanılmış olabilir, bu da astronomi eğitimindeki vurguyu desteklemektedir. Medrese, yalnızca bir eğitim kurumu olmanın ötesinde, Bahmani Sultanlığı'nın entelektüel ve kültürel merkeziydi. Sultanlığın ilim ve irfanla olan bağını güçlendirmiş, farklı bölgelerden âlimleri bir araya getirerek bilgi alışverişini teşvik etmiştir.

Günümüzdeki Durumu ve Korunması

Bugün Mahmud Gavan Medresesi, Hindistan'ın önemli tarihi ve mimari miraslarından biri olarak korunmaktadır. Yapının büyük bir kısmı harabe halinde olsa da, ayakta kalan bölümleri ve özellikle minareleri, dönemin mimari ve sanatsal zenginliğini gözler önüne sermektedir. Hint Arkeoloji Araştırmaları Kurumu (Archaeological Survey of India - ASI) tarafından koruma altına alınmıştır ve düzenli olarak bakım ve restorasyon çalışmaları yapılmaktadır. Medrese, Bidar'a gelen turistlerin ve tarih meraklılarının başlıca ziyaret noktalarından biridir. Yapı, geçmişte Deccan Platosu'nda hüküm sürmüş Bahmani Sultanlığı'nın kültürel ve entelektüel mirasının canlı bir kanıtıdır.