Mam dilleri
| Mam dilleri | |
|---|---|
| Coğrafi dağılım | Mezoamerika |
| Sınıflandırma | Maya |
| Alt bölümler |
|
 | |
Mam dilleri ya da Büyük Mam dilleri (İspanyolca Mameano, Mameano Mayor ; İngilizce Mamean, Greater Mamean), Mezoamerika'da Guatemala ve Meksika'da Maya halkları tarafından konuşulan 4 dillik Maya dilleri grubu. Kiçe dilleri ile birlikte Kiçe-Mam dilleri de denilen Doğu Maya dilleri grubunu oluşturur.
Guatemala Maya Dilleri Akademisi tarafından eğitim-öğretim ve araştırması yapılan 22 Maya dili arasında yer alır.[1]
Meksika'da Instituto Nacional de Lenguas Indígenas tarafından korunup kollanan 68 dil grubu (agrupaciones lingüísticas) ve 364 yerli dil/lehçe (variantes lingüísticas) arasında yer alır.[2]
Sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]- Asıl Mam dilleri (Mamean Proper)
- Mamca (Mam) — Guatemala, Meksika
- Tektitekçe (Tektiteko) — Guatemala, Meksika
- İşil dilleri (Ixilean)
- İşilce (Ixil) — Guatemala, Meksika
- Avakatekçe (Awakatek) — Guatemala, Meksika
Fonoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Ünlüler
[değiştir | kaynağı değiştir]| Harf | Mamca | Tektitekçe | Avakatekçe | İşilce |
|---|---|---|---|---|
| i | /ɪ/ | /i/ | /ɪ/ | /ɪ/ |
| ii | /iː/ | /iː/ | /iː/ | /iː/ |
| u | /ɯ/ | /u/ | /ɯ/ | /ɯ/ |
| uu | /u͍ː/ | /yː/ | /ʉː/ | /yː/ |
| e | /ɛ/ | /e/ | /e̞/ | /ɛ/ |
| ee | /eː/ | /eː/ | /eː/ | /eː/ |
| o | /ɤ̞/ | /o/ | /ɤ/ | /ɔ/ |
| oo | /o͍ː/ | /øː/ | /ɵː/ | /oː/ |
| a | /a/ | /a/ | /ä/ | /a/ |
| aa | /ɑ͍ː/ | /aː/ | /ɐː/ | /ɐː/ |
Ünsüzler
[değiştir | kaynağı değiştir]| Harf | Mamca | Tektitekçe | Avakatekçe | İşilce |
|---|---|---|---|---|
| p | /pʰ~ɸʰ/ | /p̪ʰ/ | /pʰ~ɸʰ/ | /pʰ/ |
| p' | N/A | N/A | /pʼ/ | N/A |
| b | /β/ | N/A | N/A | N/A |
| b' | /ɓ/ | /ɓ/ | /ɓ/ | /bʼ/ |
| m | /m/ | /m/ | /m/ | /m/ |
| w | /ʋ, ʍ, f/ | /v, ʍ, f/ | /v, w/ | /v, f/ |
| t | /tʰ/ | /tʰ/ | /tʰ/ | /tʰ/ |
| t' | /tʼ, ɗ/ | /tʼ, dʼ/ | /tʼ, ɗ/ | /tʼ/ |
| n | /n~ŋ/ | /n~ŋ/ | /n~ɴ/ | /n~ŋʰ/ |
| s | /s, z/ | /s/ | /s/ | /sʰ, z/ |
| tz | /tsʰ/ | /tsʰ/ | /tsʰ/ | /tsʰ/ |
| tz' | /tsʼ, dzʼ/ | /tsʼ, dzʼ/ | /tsʼ, dzʼ/ | /tsʼ, dzʼ/ |
| r | /ɾ~r/ | /ɾ/ | /ɾ/ | /ɾ/ |
| l | /l, ɹ, ɬ/ | /l, ɬ/ | /l, ɬ/ | /l, ɹ, ɬʰ/ |
| xh | /ʃʰ, ɕʰ/ | /ʃʰ/ | /ɕʰ/ | /ɕʰ~ʃʰ/ |
| ch | /tʃʰ, tɕʰ/ | /tʃʰ/ | /tɕʰ/ | /tɕʰ/ |
| ch' | /tʃ', dʒʼ, tɕʼ, dʑʼ/ | /tʃʼ, dʒʼ/ | /tɕʼ, dʑʼ/ | /tɕʼ, dʑʼ/ |
| x | /ʐ, ʂ/ | /ʂ, ʑ/ | /ʂ, ʐ/ | /ʐ, ʂ/ |
| tx | /ʈʂʰ/ | /ʈʂʰ/ | /ʈʂʰ/ | /ʈʂʰ/ |
| tx' | /ʈʂʼ~ɖʐʼ/ | /ʈʂʼ~ɖʐʼ/ | /ʈʂʼ~ɖʐʼ/ | /ʈʂʼ~ɖʐʼ/ |
| y | /j/ | /j/ | /j/ | /j~ʝ/ |
| k | /kʰ/ | /kʰ/ | /kʰ/ | /kʰ/ |
| k' | /kʼ/ | /kʼ/ | /kʼ~ɠ/ | /kʼ/ |
| nh | N/A | /ŋ/ | /ŋ/ | /ŋʰ/ |
| ky | /kʲ, kɕʲ/ | /kʲʰ/ | /kʲ/ | /kʰʲ~kç/ |
| ky' | /kʼʲ~kɕʼ/ | /kʼʲʰ/ | /ɠʲ/ | /kʰʲʼ, kʼʝ/ |
| q | /qʰ/ | /qʰ/ | /qʰ/ | /qʰ/ |
| q' | /ʛ/ | /qʼ, ʛ/ | /ʛ/ | /ɢʼ/ |
| j | /χʰ, ʁ/ | /χ/ | /χ/ | /χʰ/ |
| h | N/A | N/A | /ʜ, h/ | N/A |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "ALMG: Cobertura de Comunidades Lingüísticas". 24 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2012.
- ^ INALI : Catálogo de las Lenguas Indígenas Nacionales 8 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Variantes lingüísticas de México con sus autodenominaciones y referencias geoestadísticas