Mehmet Ali Gerede
| Mehmet Ali Gerede | |
|---|---|
| |
| Dahiliye Nazırı | |
| Görev süresi 1919-1919 | |
| Hükümdar | VI. Mehmed |
| Başbakan | Damat Ferit Paşa |
| Yerine geldiği | Ahmet Reşit Bey |
| Yerine gelen | Ali Kemal |
| Kişisel bilgiler | |
| Ölüm | 16 Ekim 1939 İstanbul |
Mehmet Ali Gerede (ö. 16 Ekim 1939, İstanbul), Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde bakanlıklar yapmış bir devlet adamıdır.
Damat Ferit Paşa hükûmetlerinde Posta Telgraf ve Dahiliye nazırlığı görevlerinde bulundu. Millî Mücadele başlangıcında Mustafa Kemal’in ordu müfettişliği görevi ile Samsun’a gönderilmesinde etkili olarak Millî Mücadele tarihinde yer aldı. Savaş sonunda Yüzellilikler listesinde yer alarak sürgün edildi.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Babası, eski Zaptiye Nazırlarından Kamil Paşa, annesi Batmanlı bir Kürt aşiret reisinin kızı olan Hafize Hanım’dır.[1] Kâmil Bey'in babası Ali Paşa ihtilalden sonra Macaristan'dan kaçıp Hersek'e yerleştiği için aile "Hersekli" ya da "Geredeli" olarak bilinirdi.[1][2]
Mehmet Ali Bey, Galatasaray Sultanisi’nde öğrenim gördü. İngiliz Eleanor Louisa Bendon (Nilüfer Gerede) ile evlendi. Öğrenimini tamamladıktan sonra ilk görev yeri Beyoğlu Mutasarrıflığı’ndaki memuriyeti idi.[3] II. Abdülhamit’in güvenini kazanarak ona hizmet etti, jurnaller verdi. Bir jurnalinin asılsız çıkmasından sonra Halep'e sürgüne gönderildi. Halep mutasarrıflığı ve diğer başka görevlerde bulundu. Kimi olumsuz işlere bulaştığı için bu görevlerine de son verildi.[3] Meşrutiyet'in ilanından sonra Türkiye'ye döndü.
Büyükdere Belediye Müdürlüğü, Üsküdar Belediyesi’nde Şube Müdürlüğü ve Yeniköy Belediye Başkanlığı yaptı. Hürriyet ve İtilaf Partisi'ne yakın olan Mehmet Ali Bey, siyasetle uğraştığı için görevden alındı. I. Dünya Savaşı sırasında ticaretle ilgilendi. Savaştan sonra 4 Mart 1919'da kurulan Damat Ferid Paşa kabinesinde Posta Telgraf nazırlığı, 7 Nisan 1919'da kurulan Damat Ferid Paşa kabinesinde Dahiliye Nazırlığı görevine geldi. Dahiliye Nazırlığı sırasında Mustafa Kemal Paşa ile tanıştı. Onun ordu müfettişi olarak Samsun’a gitmesi konusunda etkin rol oynadı.[1][2]
Kurtuluş Savaşı sonrasında Mustafa Kemal ile görüşleri hilafet konusunda ayrıldı. Savaş sonunda düşman işbirlikçisi kabul edilen saltanat taraftarı ve muhalifleri içeren Yüzellilikler listesinde yer alarak, sürgün edildi. Ailesi ile birlikte önce Romanya’da, sonra Paris’te ikamet etti.[1]
Paris’te “Zincire Vurulmuş Cumhuriyet" (La République Enchainé) adıyla bir gazete çıkarmaya başladı. İlk sayısının 1930'da çıktığı sanılan gazetede, Cumhuriyet yönetimine ve Mustafa Kemal'e ağır eleştireler yönelten yazılar yayımlandı.[4] Mustafa Kemal'in ölümünden sonra yurda döndü. 16 Ekim 1939'da İstanbul'da öldü.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d "Celal Kalyoncu, Atatürk ile Paşaların Arasını Açmak İstediler, Aksiyon, 12.09.2005". 3 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2014.
- ^ a b Soner Yalçıner, Beyaz Türkler’in Büyük Sırrı, Doğan Kitapçılık, Nisan 2004
- ^ a b Halıcı, Şaduman (31 Ekim 2019). "Damat Ferit'in Dahiliye Nazırı Mehmet Ali Bey'in Milli Mücadele ve Sürgün Yılları". Atatürk Dergisi. 17 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Mehmet Ali Bey, Biyografi.net sitesi, 15.11.2014". 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2014.