Batman
| Batman | |
|---|---|
Şehir | |
.jpg) | |
 Türkiye'deki yeri ve merkezin konumu. | |
| Ülke |  Türkiye |
| Bölge | Güneydoğu Anadolu Bölgesi |
| İl | Batman |
| İdare | |
| • Belediye Başkan Vekili | Ekrem Canalp (Kayyum) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 4.654 km² |
| Rakım | 550 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 491.811 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 72xxx |
| Alan kodu | (+90) 488 |
| Plaka kodu | 72 |
Resmî site www.batman.bel.tr | |
Batman (Kürtçe: Êlih), Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Batman ilinin merkezi olan şehirdir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Batman, tarih boyunca pek çok medeniyetin gelişip serpilmesine olanak tanıyan, Bereketli Hilal olarak adlandırılan verimli coğrafyanın merkezinde yer alır. Bu stratejik konumu sayesinde Mezopotamya, Anadolu ve Suriye kültürlerinin kesişme noktası haline gelmiştir. Bölgede yer alan çok sayıda tarihi yapı, arkeolojik buluntu ve ören yeri; Batman'ın geçmişte birçok uygarlığa ev sahipliği yaptığını ve uzun süreli yerleşim alanı olarak kullanıldığını göstermektedir.
Bölgeye hâkim olduğu bilinen ilk topluluk, MÖ 2000'li yıllarda yaşayan ve Urartularla akraba kabul edilen Hurrilerdir. Onları sırasıyla Mitanniler, Asurlular, İskitler, Medler, Lidyalılar, Persler, Makedonlar, Partlar, Ermeni Krallığı, Roma, Sasani ve Bizans gibi birçok devlet takip etmiştir. 7. yüzyılın ortalarında İslam ordularının bölgeye hâkim olmasıyla birlikte bu topraklar Müslümanların kontrolüne geçmiştir. 11. yüzyılın sonlarına doğru ise Türkler bölgede kalıcı hâkimiyet kurmuştur.
Osmanlı döneminde Batman ve çevresi, önce Diyarbakır eyaletine bağlı birer sancak olarak yönetilmiş; daha sonra vilayet düzenlemeleriyle Bitlis Vilayeti'ne bağlı Siirt sancağı sınırlarına dâhil edilmiştir.
Cumhuriyetin ilanından sonra ise özellikle petrol arama faaliyetleri ve bölgeden geçen demiryolu hattı Batman'ın gelişmesini hızlandırmıştır. Bugünkü Batman kentinin temellerini oluşturan İluh köyü, 1937 yılında bucak, 1955'te belediye statüsü kazanmış; artan göçler ve nüfusla birlikte kentleşme süreci hızlanmış, 1990 yılında ise Batman il statüsüne kavuşmuştur.[1]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan Batman ilinin kuzey ve kuzeydoğu kesimleri dağlık, sarp ve yüksek arazilere sahipken, güney bölgesi de dağlarla kaplı ve engebelidir. İl merkezinin denizden yüksekliği 560 metredir.[2] Dicle Nehri batıdan doğuya doğru akarak ilin topraklarını kat eder. Batman Çayı ise Batman ile Diyarbakır arasındaki sınırı oluşturur ve sonunda Dicle Nehri'ne karışır. Bölgede 4.000'i aşkın mağara bulunur.
Batman'da karasal iklim etkilidir; yaz ayları sıcak ve kurak, kış ayları ise soğuk ve yağışlı geçer. İl, 41°10' ile 41°40' doğu boylamları ve 37°50' ile 38°40' kuzey enlemleri arasında konumlanmıştır.[3]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Nüfusu hızla artan şehir; sanayi, petrol ve inşaat sektörünün de gelişmesiyle bölgede güçlü konuma sahiptir.[kaynak belirtilmeli] Nüfusun çoğunluğunu çevre il ve ilçelerden göçmüş insanlar oluşturmaktadır.[kaynak belirtilmeli]
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| Batman ilçesi (Siirt) | |||
| 1960[4] | 21.929 | 12.401 | 9.528 |
| 1965[5] | 35.707 | 24.990 | 10.717 |
| 1970[6] | 57.267 | 44.991 | 12.276 |
| 1975[7] | 78.593 | 64.384 | 14.209 |
| 1980[8] | 102.803 | 86.172 | 16.631 |
| 1985[9] | 129.472 | 110.036 | 19.436 |
| Batman merkez ilçesi | |||
| 1990[10] | 168.779 | 147.347 | 21.432 |
| 2000[11] | 272.787 | 246.678 | 26.109 |
| 2007[12] | 315.964 | 293.024 | 22.940 |
| 2008[13] | 324.402 | 298.342 | 26.060 |
| 2009[14] | 341.025 | 313.355 | 27.670 |
| 2010[15] | 355.151 | 325.020 | 30.131 |
| 2011[16] | 370.705 | 339.970 | 30.735 |
| 2012[17] | 381.990 | 348.963 | 33.027 |
| 2013[18] | 395.005 | 369.478 | 25.527 |
| 2014[19] | 408.248 | 381.814 | 26.434 |
| 2015[20] | 419.253 | 392.738 | 26.515 |
| 2016[20] | 429.665 | 402.189 | 27.476 |
| 2017[20] | 439.667 | 411.251 | 28.416 |
| 2018[20] | 447.106 | 419.517 | 27.589 |
| 2019[20] | 460.955 | 434.255 | 26.730 |
| 2020[20] | 471.498 | 445.874 | 25.624 |
| 2021[20] | 477.456 | 452.157 | 25.299 |
| 2022[20] | 487.000 | 461.354 | 25.646 |
| 2023[20] | 491.811 | 464.649 | 27.162 |
| 2024[20] | 506.322 | 480.354 | 25.968 |
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Batman'ın ekonomisi büyük ölçüde Raman Dağı'ndan çıkarılan petrole dayalıdır. Türkiye'nin petrol gereksiniminin yaklaşık %20'si bu bölgeden sağlanmaktadır. Elde edilen petrolün bir kısmı Batman-İskenderun boru hattı aracılığıyla Yumurtalık bölgesine taşınmaktadır. Kentte petrol rafinerisi dışında büyük çaplı sanayi kuruluşu bulunmamaktadır. Tuğla, yem, mercimek işleme, çırçır ve bisküvi fabrikaları özel girişimciler tarafından işletilmekte olup, genellikle küçük ölçekli işletmelerdir.
Tarımsal faaliyetler ağırlıklı olarak Batman ve Beşiri ovalarında gerçekleştirilmektedir. Batman Ovası, Türkiye'nin en verimli topraklarından biri olarak kabul edilir. Sulama imkanlarının bulunduğu alanlarda pamuk, tütün, buğday gibi tahıllar, baklagiller ile çeşitli meyve ve sebzeler yetiştirilmektedir. GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi), bu bölgede tarımın daha da ilerlemesine önemli katkılar sağlayacaktır. Öte yandan, dağlık kesimlerde büyükbaş hayvancılık yaygın olarak yapılmaktadır.[21]
Yerel yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]31 Mart 2019 tarihinde gerçekleştirilen 2019 Türkiye yerel seçimlerinde HDP adayı Mehmet Demir, geçerli oyların %66,03'ünü alarak belediye başkanı seçildi.[22] Batman Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yürütülen soruşturma kapsamında gözaltına alınan Demir, İçişleri bakanlığı tarafından görevinden alınıp yerine aynı zamanda Batman valisi olarak görev yapan Hulusi Şahin kayyım olarak atanmıştır.[23] Vali olarak Hulusi Şahin'in ardından atanan Ekrem Canalp belediye başkan vekilliği görevini de devralmıştır.[24]
Batman Belediye meclisi ise 27 HDP ve 8 AK Parti olmak üzere 35 üyeden oluşmaktadır.[25]
31 Mart 2024 yerel seçimlerinde Batman Belediye Başkanlığını DEM Parti adayı Gülistan Sönük %64,52 oy oranıyla kazandı.
Belediye başkanları
[değiştir | kaynağı değiştir]| № | Belediye Başkanı | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi | Parti | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Sait Ramanlı | 1955 | 1961 | Bağımsız | |
| 1961 | 1968 | Yeni Türkiye Partisi | |||
| 2 | Mustafa Ramanlı | 1968 | 1977 | Adalet Partisi | |
| 3 | Şahabettin Bağdu | 1977 | 1979 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 4 | Edip Solmaz | 1979 | 1979 | Bağımsız | |
| 5 | Ataullah Hamidi | 1984 | 1994 | Anavatan Partisi | |
| 6 | Salih Gök | 1994 | 1998 | Refah Partisi | |
| 7 | Abdullah Akın | 1999 | 2002 | Halkın Demokrasi Partisi | |
| 8 | Hüseyin Kalkan | 2004 | 2009 | Demokratik Toplum Partisi | |
| 9 | Necdet Atalay | 29 Mart 2009 | 11 Aralık 2009 | ||
| 10 | Sabri Özdemir | 2014 | 14 Ekim 2015 | Demokratik Bölgeler Partisi | |
| 11 | Azmi Çelik | 14 Ekim 2015 | 12 Haziran 2016 | Kayyım | |
| 12 | Ahmet Deniz | 15 Haziran 2016 | 6 Kasım 2018 | ||
| 13 | Hulusi Şahin | 7 Kasım 2018 | 8 Nisan 2019 | ||
| 14 | Dr. Mehmet Demir | 8 Nisan 2019 | 23 Mart 2020 | Halkların Demokratik Partisi | |
| (13) | Hulusi Şahin | 23 Mart 2020 | 18 Mayıs 2022 | Kayyım | |
| 15 | Ekrem Canalp | 18 Mayıs 2022 | 3 Nisan 2024 | ||
| 16 | Gülistan Sönük | 3 Nisan 2024 | 4 Kasım 2024 | Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi | |
| (15) | Ekrem Canalp | 4 Kasım 2024 | Görevde | Kayyım | |
Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]
Cumhuriyet öncesi eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]Batman'a bağlı Hasankeyf ilçesi, Orta Çağ'da Artuklular ve Eyyübiler döneminde başkent olarak önemli bir rol üstlenmiştir. Dönemin diğer başkentlerinde bulunan eğitim ve kültür yapıları Hasankeyf'te de yer almıştır. Artuklular zamanında burada çeşitli medreselerin inşa edildiği ve bu kentin bir ilim merkezi haline geldiği bilinmektedir. Eyyübiler devrinde ise medreselerde dini eğitimin yanı sıra tıp, matematik ve felsefe gibi alanlarda da dersler verilmiş, bu dönemde birçok bilim insanı yetişmiştir.
Gerek Orta Çağ'da gerekse Osmanlı döneminde eğitim, genellikle cami çevresinde kurulan medreselerde, alanında uzman kişiler tarafından verilmekteydi. Bu süreçte dini bilgilerin öğretimine öncelik verilmiş, bu sistem cumhuriyetin ilanına kadar devam etmiştir.
Cumhuriyet sonrası eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]Okul öncesi eğitim: Batman'da okul öncesi eğitim, ilköğretim okulları bünyesinde açılan anasınıflarıyla başlamıştır. Kentte ilk bağımsız anaokulu ise 1998 yılında 8 derslikli ve tam donanımlı olarak hizmete açılmıştır.
İlköğretim: Cumhuriyetin ilanından sonra Batman'da ilkokullar açılmaya başlanmıştır. 1955 yılında Atatürk İlkokulu, 1956'da Cumhuriyet İlkokulu, 1961'de ise Devrim (M. Akif) İlkokulu eğitim hayatına katılmıştır.
Ortaöğretim: Batman'da lise düzeyinde eğitim 1968 yılında açılan Batman Lisesi ile başlamıştır.
Mesleki ve teknik eğitim: İlk meslek okulu 1963 yılında kurulan Pratik Kız Sanat Okulu'dur. Ardından 1968'de Endüstri Meslek Lisesi, 1971'de Kız Meslek Lisesi, 1986'da Ticaret Meslek Lisesi ve 1989'da Sağlık Meslek Lisesi açılmıştır.
Halk eğitimi: Batman, henüz ilçe konumundayken 1975 yılında Kaymakamlık binasının zemin katında Halk Eğitim Merkezi açılmıştır. Bu merkez 1992 yılında Kültür Mahallesi'nde inşa edilen yeni binasına taşınmıştır.
Batman İl Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı olarak il genelinde 5 ilçede İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri faaliyet göstermektedir. Merkez ilçedeki eğitim hizmetleri de İl Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. İl ve ilçe müdürlükleri, görevlerin niteliğine göre çeşitli birim, şube ve komisyonlar aracılığıyla hizmet verirken, okullar İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri bünyesinde faaliyet göstermektedir.[26]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Diyarbakır Caddesi -
Şehir merkezi -
Şehir meydanı -
Batman'dan bir görünüm -
Batman panaroması
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Batman Şehri Tarihçesi". Batman Üniversitesi. 28 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2025.
- ^ "Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM)" (PDF). Erişim tarihi: 19 Kasım 2025.
- ^ "Coğrafya". batman.ktb.gov.tr. 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2025.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g h i j
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Merkez Nüfusu - Batman". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Batman Merkez Nüfusu". nufusune.com.
- ^ "BATMAN - Ekonomik Faaliyetler". cografya.gen.tr. 31 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2025.
- ^ "Batman Yerel Seçim Sonuçları". secim.haberler.com. 28 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2020.
- ^ "Görevden alınan HDP'li Batman Belediye Başkanı Demir serbest bırakıldı". secim.haberler.com. 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2020.
- ^ "Ekrem Canalp kimdir? Yeni Batman Valisi Ekrem Canalp kimdir, kaç yaşında, nereli? Ekrem Canalp'ın hayatı ve biyografisi!". Haberler. 12 Mayıs 2022. 5 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2024.
- ^ "BELEDİYE MECLİS ÜYELERİNDE ÇOĞUNLUK HDP'DE". batmancagdas.com. 10 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2020.
- ^ "T.C. Batman Valiliği - Batman'da Eğitim". batman.gov.tr. 22 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Silvan (Diyarbakır) | Kozluk |
| ||||
| Bismil (Diyarbakır) | 
|
Beşiri | |||||
 Batman 
| |||||||
| |||||||
| Gercüş | Hasankeyf |
| Otorite kontrolü |
|
|---|
