Mekanik dalga
Mekanik dalga, fiziksel anlamda maddenin salınımı sebebiyle oluşan enerjiyi bir ortam aracılığı ile mekanik olarak aktarma olayıdır.[1] Dalgalar uzun mesafeler boyunca hareket edebilmesine rağmen iletim ortamına göre hareketleri sınırlı kalmaktadır. Bu nedenle, salınan madde başlangıçtaki denge konumundan uzaklaşmaz. Mekanik dalgalar, elastik ve eylemsizlik şartlarında üretilebilir. Yani, maddelerin esnek ve hareket durumlarını koruma eğiliminde olduğu ortamlar mekanik dalga üretimi için gereklidir. Üç tür mekanik dalga vardır. Bunlar, enine dalgalar, boyuna dalgalar ve yüzey dalgalarıdır. Mekanik dalgaların en yaygın örnekleri ise su dalgaları, ses dalgaları ve sismik (sismoloji) dalgalardır.
Tüm dalgalarda olduğu gibi, mekanik dalgalar da enerji taşır. Bu enerji dalga ile aynı yönde yayılır. Bir dalga oluşması için başlangıç enerjisine ihtiyaç bulunur. Bu ilk enerji verildiğinde, dalga, tüm enerjisi aktarılana kadar ortamda ilerlemesine devam eder. Elektromanyetik radyasyon (dalga) da bu kategoride sınıflandırılırlar, ancak onlar yayılmak için hiçbir ortama ihtiyaç duymazlar. Yüklü parçacıkların elektromanyetik alanlarının periyodik titreşimlerinden meydana gelirler. Bu şekilde boşlukta ilerleyebilirler.
Enine dalgalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Enine dalga, ortam parçacıklarının dalganın hareket yönüne dik titreştiği dalga şeklidir. Havuzda oluşabilecek hafif dalgalanma ve ipteki dalgalanma enine dalgaların somutlaşmış örnekleridir.
Boyuna dalgalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Boyuna dalga, ortam parçacıklarının dalganın hareket yönüne paralel titreştiği dalga şeklidir. Ses dalgası boyna dalgaya örnek olarak verilebilir.
Yüzey dalgalar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yüzey dalgası'na verilebilecek en iyi örnek depremlerde oluşan dalgalardır. Bu dalgaların yayılabilmesi için cisim dalgalarının tersine sınırlı bir ortam gereklidir. Yer kürenin kabuğu bu dalgaların oluşmasında sınırlı (yarı-sonsuz) ortamı oluşturur. Deprem ya da patlatma gibi yüzeye yakın herhangi bir sismik kaynak tarafından sismik enerjinin bir kısmı yüzeye yakın bu yarı sonsuz ortam içerisinde hapsolur ve bu ortam içinde yayılırlar. Yüzey dalgalarını iki kategoriye ayrılabilir. Bunlardan ilki Rayleigh diğeri Love dalgalarıdır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Physics for scientists & engineers with modern physics (İngilizce). Pearson Education. 1 Ocak 2014. s. 1426. 21 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2022.
