Messier 13
| Messier 13 | |
|---|---|
 Küresel yıldız kümesi Messier 13 | |
| Gözlem verisi (Dönem J2000) | |
| Takımyıldız | Herkül |
| Sağ açıklık (α) | 16sa 41d 41,24s[1] |
| Dik açıklık (δ) | +36° 27′ 35,5″[1] |
| Sınıflandırma | V[2][3] |
| Açısal boyut () | 20' |
| Görünür büyüklük (V) | +5,8[4] |
| Mutlak büyüklük (V) | -8,5 |
| Özellikler | |
| Uzaklık | 22,2 kly (6,8 kpc)[5] |
| Kütle (m) | 6×105[6] M☉ |
| Yarıçap (r) | 84 ly[7] |
| Metallik | = –1,33[8] dex |
| Tahmini yaş | 11,65 milyar yıl[8] |
| Dikkate değer özellikler | Kuzey Yarımküre'nin en iyi bilinen kümelerinden biridir |
| Katalog belirtmeleri | |
M 13 • NGC 6205 • C 1639+365 • GCl 45 | |
 Wikimedia Commons'ta ilgili ortam | |
| Ayrıca bakınız: Küresel yıldız kümesi, Liste | |
![{\displaystyle {\begin{smallmatrix}\left[{\mathrm {Fe} }/{\mathrm {H} }\right]\end{smallmatrix}}}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/4c0821bd80891e071c08e7c7ee8e022baedf522c)
Messier 13 veya M13 (diğer adıyla NGC 6205 ve bilinen diğer adıyla Herkül'deki Büyük Yıldız Kümesi) Herkül takımyıldızında bulunan ve yüz binlerce yıldızdan oluşan bir küresel yıldız kümesidir.
Keşif ve Gözlem
[değiştir | kaynağı değiştir]Messier 13, Edmond Halley tarafından 1714 yılında keşfedildi[3] ve Charles Messier tarafından 1 Haziran 1764'te, kuyruklu yıldızlarla karıştırılmaması gereken nesneler listesine dahil edildi.[9] Messier 13'ü de içeren Messier'in listesi zamanla Messier Kataloğu olarak anılmaya başlandı.[10] Messier 13, 16sa 41d sağ açıklık ve +36° 27′ dik açıklıkta yer almaktadır. Astronomlar tarafından genellikle kuzey yarımkürede gözlemlenebilecek en görkemli küresel yıldız kümesi olarak tanımlanır.[3]
Vega'dan Arcturus'a olan yolun yaklaşık üçte biri uzaklıkta Herkül'ün dört parlak yıldızı, kahramanın geniş gövdesi olan "Kilit taşı" asterizmini oluşturur. M13, bu asterizmin içinde Zeta'dan Eta Herculis'e doğru kuzey (batıya doğru) yönünde 2⁄3 mesafede görülebilir. Görünür büyüklüğü 5,8[3] olan Messier 13 karanlık gecelerde çıplak gözle, özellikle dolaylı bakış yöntemiyle fark edilebilir.[3] Geleneksel dürbünlerle parlak ve yuvarlak bir ışık lekesi olarak dikkat çeker.[3] Çapı yaklaşık 23 yaydakikadır ve küçük teleskoplarla kolayca gözlemlenebilir.[11] En az dört inç açıklığa sahip bir teleskop, Messier 13'ün dış kısmındaki yıldızları küçük ışık noktaları olarak çözebilir, fakat kümenin merkezine doğru yıldızların çözülebilmesi için daha büyük teleskoplar gereklidir.[12] Küme, 36 derece kuzey enleminden daha yüksek bölgelerde yıl boyunca görülebilir, özellikle kuzey yarımkürede ilkbahar ve yaz ayları boyunca uzun süre görünür durumda kalır.[13]
Messier 13'ün hemen yakınında, 28 yay-dakika kuzeydoğusunda 12. kadir büyüklüğe sahip yandan görünen bir gökada olan NGC 6207 bulunur.[14] Kümenin kuzey-kuzeydoğusunda, NGC 6207 ile M13 arasında ise küçük bir gökada olan IC 4617 yer alır. Düşük büyütme gücünde küme, iki tane yedinci kadirden yıldızla çevrelenmiş halde görülür.[15]
Özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Yaklaşık 145 ışık yılı çapında olan M13, birkaç yüz bin yıldızdan oluşur ve bu sayı tahminlere göre 300.000 ile 500.000'in üzerinde değişiklik gösterebilir.[15] Kümedeki en parlak yıldız, görünür görsel büyüklüğü 11,95 olan bir kırmızı dev ve değişen yıldız V11'dir (V1554 Herculis).[16] M13, Dünya'dan 22.200 ila 25.000 ışık yılı uzaklıktadır[9] ve bu küresel küme, Samanyolu'nun merkezinde dönen yüzü aşkın küresel kümeden biridir.[17][18]
Bu kümenin yıldızları kesinlikle Popülasyon II kategorisindedir ve bu yıldızlar, Güneş ve Güneş'in yakın çevresindeki diğer yıldızlar gibi Popülasyon I yıldızlarına kıyasla belirgin şekilde daha az metal içerir. M13'ün bir bütün olarak toplam demir oranı, Güneş'in sahip olduğunun yalnızca yaklaşık %4,6'sı kadardır.
Bu küresel kümedeki tekil yıldızlar ilk kez 1779 yılında çözümlenmiştir.[9] Güneş'in çevresindeki yıldızlarla karşılaştırıldığında, M13 popülasyonunun yıldızları yüz kat daha yoğun bir şekilde kümelenmiştir.[9] Yıldızlar o kadar yakındır ki bazen çarpışarak yeni yıldızlar oluştururlar.[9] Bu yeni oluşan genç yıldızlar, "mavi başıboşlar" olarak bilinir ve astronomlar için özellikle ilgi çekicidir.[9]
Son üç değişen yıldız (V63, V64 ve V65) sırasıyla Nisan 2021, Mart 2022 ve Ocak 2024'te İspanya'dan keşfedilmiştir.
Arecibo mesajı
[değiştir | kaynağı değiştir]1974 yılında Arecibo Gözlemevi'ndeki radyo teleskobundan Messier 13'e doğru gönderilen Arecibo mesajı; insan ırkı, DNA, atom numaraları, Dünya'nın konumu ve diğer bilgiler hakkında kodlanmış veriler içeriyordu. Bu mesaj, kümedeki potansiyel dünya dışı uygarlıklarla temas kurma denemesi olarak tasarlanmıştı. M13, büyük ve nispeten yakın bir yıldız kümesi olması ve mesaj gönderiminin yapıldığı sırada gökyüzünde uygun bir konumda bulunması nedeniyle seçilmişti.[19] Messier 13, mesajın yolculuk süresi boyunca uzayda hareket edecektir ve bu nedenle, mesajın hedefe ulaştığı sırada kümenin mesajı alabilecek bir konumda olup olmayacağı konusunda farklı görüşler bulunmaktadır.[20][21]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
M13, Herkül takımyıldızında "koltuk altı" olarak adlandırılan bölgede yer alır. -
Hubble'dan "Herkül Küresel Kümesi'nin Kalbi" görüntüsü. -
M13 ve M3'ü karşılaştıran Hubble görüntüleri.
_and_M3_(2019).jpg)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Goldsbury, Ryan; Richer, Harvey B.; Anderson, Jay; Dotter, Aaron; Sarajedini, Ata; Woodley, Kristin (Aralık 2010), "The ACS Survey of Galactic Globular Clusters. X. New Determinations of Centers for 65 Clusters", The Astronomical Journal, 140 (6), ss. 1830-1837, arXiv:1008.2755
, Bibcode:2010AJ....140.1830G, doi:10.1088/0004-6256/140/6/1830.
- ^ Shapley, Harlow; Sawyer, Helen B. (Ağustos 1927), "A Classification of Globular Clusters", Harvard College Observatory Bulletin, 849 (849), ss. 11-14, Bibcode:1927BHarO.849...11S.
- ^ a b c d e f Thompson, Robert Bruce; Thompson, Barbara Fritchman (2007). Illustrated Guide to Astronomical Wonders: From Novice to Master Observer. DIY science. O'Reilly Media, Inc. s. 258. ISBN 978-0596526856.
- ^ "M 13". SIMBAD. Centre de données astronomiques de Strasbourg. Erişim tarihi: 15 Kasım 2006.
- ^ Paust, Nathaniel E. Q.; Reid, I. Neill; Piotto, Giampaolo; Aparicio, Antonio; Anderson, Jay; Sarajedini, Ata; Bedin, Luigi R.; Chaboyer, Brian; Dotter, Aaron (Şubat 2010), "The ACS Survey of Galactic Globular Clusters. VIII. Effects of Environment on Globular Cluster Global Mass Functions", The Astronomical Journal, 139 (2), ss. 476-491, Bibcode:2010AJ....139..476P, doi:10.1088/0004-6256/139/2/476, hdl:2152/34371 .
- ^ Leonard, Peter J. T.; Richer, Harvey B.; Fahlman, Gregory G. (1992), "The mass and stellar content of the globular cluster M13", Astronomical Journal, cilt 104, s. 2104, Bibcode:1992AJ....104.2104L, doi:10.1086/116386.
- ^ mesafe × sin( açısal çap / 2 ) = 84 ly. yarıçap
- ^ a b Forbes, Duncan A.; Bridges, Terry (Mayıs 2010), "Accreted versus in situ Milky Way globular clusters", Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 404 (3), ss. 1203-1214, arXiv:1001.4289 , Bibcode:2010MNRAS.404.1203F, doi:10.1111/j.1365-2966.2010.16373.x .
- ^ a b c d e f Garner, Rob (6 Ekim 2017). "Messier 13 (The Hercules Cluster)". NASA (İngilizce). 25 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2018.
- ^ "Messier 13 (M13) - The Great Hercules Cluster - Universe Today". Universe Today (İngilizce). 9 Mayıs 2016. Erişim tarihi: 23 Nisan 2018.
- ^ "M 13". Messier Objects Mobile -- Charts, Maps & Photos (İngilizce). 16 Ekim 2016. 28 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2018.
- ^ "How to See the Great Hercules Cluster of Stars". Space.com. 23 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2018.
- ^ "M13: Great Cluster in Hercules | EarthSky.org". earthsky.org (İngilizce). 19 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2018.
- ^ "NGC 6207". Skyhound. 15 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2023.
- ^ a b O'Meara, Stephen James (1998), Deep-Sky Companions: The Messier Objects, Foreword by David H. Levy, Cambridge University Press, s. 69, ISBN 978-0521553322.
- ^ Samus, N. N.; Pastukhova, E. N.; Durlevich, O. V.; Kazarovets, E. V.; Kireeva, N. (2020), "The 83rd Name-List of Variable Stars. Variables in Globular Clusters and Novae", Peremennye Zvezdy (Variable Stars) 40, No. 8, 40 (8), s. 8, Bibcode:2020PZ.....40....8S, doi:10.24411/2221-0474-2020-10009
- ^ "Control Telescope :: Stars & Nebulae". Erişim tarihi: 22 Kasım 2021.
- ^ "Star Cluster". 24 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2021.
- ^ Klaes, Larry (30 Kasım 2005). "Making Contact". Ithaca Times. 7 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2007.
- ^ "It's the 25th anniversary of Earth's first attempt to phone E.T." 12 Kasım 1999. 2 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2018.
- ^ "Science 2.0". In regard to the email from. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2015.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Messier 13, SEDS Messier sayfaları21 Aralık 1996 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Messier 13, Küresel yıldız kümesi veritabanı sayfası
- Messier 13, Yüksek çözünürülüklü LRGB fotoğraflar. 25 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Messier 13, fotoğrafları Waid Gözlemevi 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- NightSkyInfo.com - M13 30 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- M13 içindeki sephe türü V2'nin Fotometrik çalışması 26 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- M13 içindeki V38 Periyot, Genlik ve Işık Eğrisi 22 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- (Messier 13/NGC 6205) 24 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- M13 fotoğrafları Stargazer-Gözlemevi
- M13
 Liste
|