Mimarlık felsefesi
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Mimarlık felsefesi, mimarlığın estetik değeri, semantiği ve kültürün gelişimiyle ilişkilerini üzerine çalışmalar yapan bir sanat felsefesi dalıdır.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Erken dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]Platon, ilhamını Pythagoras gibi erken filozoflardan almakla birlikte, klasik bir geometrik kozmoloji modelinin öncüsüdür. Erken bir tarihte filozoflar, mimari (tekhnikon) ve inşayı (demiourgos) birbirinden ayırmıştı. İlki bilişsel olan, ikincisi ise ilahi veya doğal olan olarak yorumlanmıştı. Demiourgos (mimar veya zanaatkar) ancak Sokratik ironi ile Tanrı'nın bir adı olarak kullanılabilirdi.
Eleştirinin doğası gereği, mimarlık felsefesi 20. yüzyılda sanat felsefesinin en çok gelişen dalı oldu. Bundan önce mimarlık, estetikle değil teknoloji ve mühendislikle yakından ilişkili görülüyordu. Bu görüşün bayraktarları Immanuel Kant ve Alexander Baumgarten'di ve "saf sanat" ideali için uğraşıyorlardı.[1]
Modern dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]
Postmodern filozof Michel Foucault'nun aktardığına göre mimari toplum yaşamında belirleyici unsur olabilir ve bundan ötürü kişinin değerini ve kültürünü anlaması için önemlidir. Hapishanenin Doğuşu adlı eserinde Foucault, Panoptikon vesilesiyle çağdaş kültür üzerine yorumlarda bulunmuştur. Jeremy Bentham tarafından hazırlanan bu projenin amacı mahkûmların sürekli gözetim altında olacağı şeffaf bir ortam hazırlamaktı. Proje hayata geçmese de Bentham'ın düşünceleri hapishanelerin yapısını hayli etkilemiş ve cezalandırmadaki toplumsal uygulamaları değiştirmiştir.
Bununla birlikte, mimarlık felsefesinin tam olarak değişim sağlaması avangart ile ilişkiye geçmeden mümkün olamazdı. Önce Konstrüktivizm ve Fonksiyonalizm akımlarının hakim olduğu alana daha sonra sanat felsefesinin bir dalı olmasının doğal bir sonucu olarak Kübizm ve Fütürizm egemen konuma gelmiştir.
Wittgenstein ve mimarlık felsefesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Haus Wittgenstein (Türkçe: Wittgenstein evi), felsefe ile mimari arasındaki etkileşimin en iyi örneklerinden biri olarak kabul edilir. Bizzat Ludwig Wittgenstein'ın yaptığı ev, üslup özellikleri, Wittgenstein'in kişiliği ve felsefesiyle ilişkilendirilerek birçok araştırmaya konu olmuştur.[2][3][4][5]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Harries K. (Kış 1987). "Philosophy and the Task of Architecture". Journal of Architectural Education. 40 (2): 29. doi:10.2307/1424928.
- ^ Himmelfarb G. "Jeremy Bentham’s Haunted House." Victorian Minds. (Knopf, 1968).
- ^ Tilghman B.R. "Ludwig Wittgenstein, Architect." Journal of Aesthetics and Art Criticism. Vol. 53 (Fall)., Wijdeveld P. Ludwig Wittgenstein, Architect. (MIT Press, 1994).
- ^ Wilson S.J. "The Play of Use and the Use of Play: an Interpretation of Wittgenstein’s Comments on Architecture." Architectural Review. 180.1073 (July 1986).
- ^ Macarthur, David (2014). "Working on Oneself in Philosophy and Architecture: A Perfectionist Reading of the Wittgenstein House". Architectural Theory Review. 19 (2): 124-140. doi:10.1080/13264826.2014.951869.]
