Jeremy Bentham
| Jeremy Bentham | |
|---|---|
 | |
| Doğumu | 15 Şubat 1748 Londra, İngiltere |
| Ölümü | 6 Haziran 1832 (84 yaşında) Londra, İngiltere |
| Çağı | 19. yüzyıl felsefesi |
| Bölgesi | Batı felsefesi |
| Okulu | Faydacılık, hukuki pozitivizm, liberalizm |
| İlgi alanları | Siyaset felsefesi, hukuk felsefesi, etik, ekonomi |
| Önemli fikirleri | Faydacılık |
Etkilendikleri | |
Jeremy Bentham (15 Şubat 1748-6 Haziran 1832),[1][2][3] İngiliz faydacı filozof, hukukçu ve toplum reformucusu.[4]
İnsanları, rasyonel bir biçimde kendi çıkarlarını izleyen ve faydalarını en yüksek noktaya getirmeye çalışan canlılar olarak görüyordu.[5]
Faydacılığın kurucusu olarak da bilinir. Hayvan haklarının ilk savunucularındandır ve liberalizmin gelişiminde büyük katkıda bulunmuştur. "Ahlak ve Yasama İlkelerine Giriş" adlı yapıtında ilk kez faydacılığın bütününü ana hatlarıyla sergiledi. Medeni hukukun reform yoluyla herkese güvenlik, eşitlik ve huzur sağlayacağını düşünüyordu. Bir ateist idi. Ölümünden sonra mumyalanmayı ve kurulmasına yardımcı olduğu okulun bir salonunda cam bir kutuda sergilenmeyi vasiyet etti.
Panopticon tasarımı
[değiştir | kaynağı değiştir]1791'de dünyanın en kaba adamı seçildi. Az sayıda gardiyanın çok sayıda mahpusu gözetlemesini sağlamak üzere “denetim evi” anlamında panopticon adını verdiği daire planlı bir yapı tasarladı. Bu tasarım birkaç katlık tek odalı hücrelerden oluşan bir halka üzerine kuruluydu. Her hücre bu halkanın iç kısmına açıktı ve halkanın dış cephesindeki duvarda birer pencere vardı. Halkanın ortasında mahpuslardan tamamen saklanmış konumdaki gözlemcilerin kaldığı bir nöbet kulesi yer almaktaydı. Panopticon'un temelinde yatan ilke, tek odalı hücrenin içindeki sakine saklanacak hiçbir yer bırakmaması, buna karşılık dış cephedeki duvarın penceresinden gelen dış ışığın kuledeki nöbetçilere mahpusun her hareketinin iyi aydınlatılmış bir silüetini izleme olanağını sağlamasıydı. Bentham'ın yaklaşımına göre, gözlemlenen her yanlış davranışının ceza getireceğini bilen, ama davranışlarının aslında ne zaman gözlemlendiğini bilmeyen mahpusun aklını başına toplayarak her zaman izleniyormuşçasına davranmaktan başka çaresi yoktu. Böylece mahpus bizzat kendi hareketlerini kollamak durumunda kalacaktı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Oxford Ulusal Biyografi Sözlüğü (çevrimiçi bas.). Oxford University Press. 2014. doi:10.1093/ref:odnb/2153. (Abonelik veya Birleşik Krallık halk kütüphanesi üyeliği gereklidir.)
- ^ Timothy L. S. Sprigge, (Ed.) (1968). The Correspondence of Jeremy Bentham: Volume I: 1752–76 (PDF). Londra: UCL Press. s. xxvii, l, 294. ISBN 978-1-911576-05-1. 3 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Şubat 2024.
- ^ Johnson, Will (2012). "Ancestry of Jeremy Bentham". countyhistorian. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2018.
- ^ "Jeremy Bentham". utilitarianphilosophy.com. n.d. 20 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2018.
- ^ Heywood, Andrew. Siyaset. s. 106.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
| Otorite kontrolü |
|
|---|
- Klasik liberaller
- 1748 doğumlular
- 1832'de ölenler
- İngiliz filozoflar
- İngiliz hukukçular
- İngiliz insan hakları aktivistleri
- Siyaset felsefecileri
- Ahlâkçılar
- Mumyalar
- Sosyal liberaller
- 18. yüzyıl İngiliz yazarları
- 19. yüzyıl Britanyalı filozofları
- 19. yüzyıl İngiliz yazarları
- 19. yüzyılda LGBT tarihi
- The Queen's College, Oxford'da öğrenim görenler
- Hayvan hakları savunucuları
- Ateist filozoflar
- Britanyalı ateistler
- Britanyalı klasik liberaller
- Britanyalı feministler
- Britanyalı insan hakları aktivistleri
- Britanyalı hukukçular
- Britanyalı siyaset felsefecileri
- Britanyalı reformcular
- Britanyalı süfrajetler
- Britanyalı kadın hakları aktivistleri
- Çocuk klasik müzisyenler
- Sonuççular
- İngiliz ateistler
- İngiliz feministler
- İngiliz siyaset felsefecileri
- Epistemologlar
- Erkek feministler
- Metafizikçiler
- Ontologlar
- University College London kişileri
- Westminster Okulunda öğrenim görenler
- Hukuk filozofları
- Zihin felsefecileri
- Toplum eleştirmenleri
- Süfrajetler
- Faydacılar
- Mantık felsefecileri