Mirza Celal Yusufzade
| Mirza Celal Yusufzade | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1862 Şuşa, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 1931 Şuşa, Azerbaycan SSC, Sovyetler Birliği |
| Meslek | Şair, Yazar |
| Dil | Azerbaycan dili, Farsça |
| Vatandaşlık | Rus İmparatorluğu, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Sovyetler Birliği |
Mirza Celal Yusufzade (1862, Şuşa - 1931, Şuşa, DKÖO) Azerbaycanlı şair, yazar, editördür. "Ferhat ve Şirin" operasının yazarlarından biri, Tacik dilinde yayınlanan ilk gazetenin yayıncısı ve editörü, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Millî Şûrası ve "Difai" partisi üyesi.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Mirza Celal Yusufzade, 1862'de Şuşa'da doğdu. İlk eğitimini burada almış, Arapça ve Farsça dillerini mükemmel bir şekilde öğrenmiştir. Daha sonra eğitimine Tebriz'de bir medresede devam etti.[1]
Faaliyeti
[değiştir | kaynağı değiştir]Ülkeye döndükten sonra bir süre öğretmenlik faaliyetlerinde bulundu. Sanatsal yaratıcılıkla da ilgileniyor, gazel ve manzum hikâyeler yazıyor. "Hayat", "İrşad", "Taze Hayat", "İttifak", "Hilal", "Asari-haqiqat", "Sedayi-haqq" ve diğer gazetelerde "C.C.Y", "Celal Karabağı", "Celal Yusifi", He "Mirza Celal Yusufzade" ve diğer imzalarla yazmıştır.[2]
6 Mart 1911'de Mirza Celal tarafından yazılan ve Mirza Zeynal tarafından bestelenen "Farhat ve Şirin" operası Bakü'de Nikit'in kardeşlerinin sirkinde sahnelendi. Bakü'de ana dilinde "Hagigati-efkar" (Düşüncelerin gerçeği) gazetesini çıkarmaya başladı.[3] Opera librettosu Mirza Celal Yusufzade tarafından "Rahmetli Şeyh Nizam'ın asari-nazmiyesinden seçilmiş ve uyarlanmış bir aşk hikayesi" adı altında yazılmış ve 31 sayfalık bir kitapçık olarak yayınlanmıştır.
Daha sonra Yeni Buhara şehrinde çıkacak olan ilk Tacik gazetesi "Buharayi-şerif"e editör olarak davet edildi.[4] Mart 1912'den Ocak 1913'e kadar 153 sayı çıkan "Buharayi-Şerif" gazetesinin editörlüğünü yaptı. Gazetenin dört sayfa uzunluğunda ve haftada 3 kez çıkan "Turan" adlı Özbekçe-Türkçe ekini basıyor.[3] Bununla Tacik ulusal basınının temellerini attı. "Buharayi-şerif" dergisinin ilk sayısının yayınlandığı 11 Mart, Tacikistan'da "Ulusal Basın Günü" olarak kutlanıyor.
1913 yılında Bakü'ye dönen Mirza Celal Yusufzade, "Sadayi-hakk" (1912-1915) ve "İqbal" (1914-1915) gazetelerinde çalıştı. "Ferhat ile Şirin" operası "Safa" tiyatro topluluğu tarafından yeniden sahnelemeyi başardı. 1918 başında Transkafkasya Seymi üyeliğine seçildi.[3] Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Millî Şûrası'nda "Musavat" ve demokratik tarafsızlar grubunda temsil edildi.[5] Azerbaycan Cumhuriyeti döneminde "Azerbaycan" gazetesi ile aktif olarak işbirliği yaptı. Cumhuriyetin yıkılmasından sonra Cebrail ilçesinde ve Bakü'de öğretmenlik yaptı. 1926 yılında oğlu Ali Yusif Bakü'de düzenlenen Birinci Türkoloji Kongresi'ne katip olarak katılmış kendisi de çevirmen olarak katıldı. Mirza Celal Yusufzade Difai Partisi'nin Karyagin şubesinin bir üyesiydi. Cemaatin Ermeni militanlara karşı savunmasını organize etti.
Mirza Celal Yusufzade 1931'de Bakü'de öldü.
Hakkında
[değiştir | kaynağı değiştir]Azerbaycan edebiyatında ilk defa Mirza Celal Yusifzade hakkında özlü ve doğru bilgileri Mir Muhsin Nevvab tarafından 1892 yılında hazırlanan "Tazkireyi-Nevvab" kitabında bulmaktayız. Mir Muhsin Nevvab doğum tarihi, mesleği ve karakteri hakkında bunları yazmış:[2]
| “ | Bay Ahund Mirza Celal Ahund Hacı Mirza Alakbar oğlu Karabağ ilinin nüfusundandır. 1277'de(Hicrî takvim) doğdu ve şu anda 33 yaşında. Hoş ve iyi huylu bir genç adam. Eşsiz güzel bir kişiliğe sahiptir. Karabağ ulemasındandır. Kirman'da, Bay Haji Mohammad Khan bin Haji Karim Khan bin Zahir ad-Devlet İbrahim Khan on yıl boyunca bilim okudu. Bazen Türkçe ve Farsça şiirler yazar. Aşağıda yazılan şiirler o beyefendiye aittir. 1310'da kendi el yazısıyla yazmıştır. | ” |
Mehmed Emin Resulzade, 20 Ocak 1914 tarihli İgbal gazetesinde yayınlanan "Ferhat ve Şirin" operası hakkında yaptığı incelemede M.C. Yusufzade'yi "aydınlanmış bir bilim adamı ve açık bilgiye sahip bir oryantalist" olarak nitelendirdi.[2]
Ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Mirza Celal Yusufzade'nin ilk eşi Leyla'nın ölümünden sonra ikinci kez Ziba hanım ile evlendi. İlk evliliğinden Ali Yusuf adında bir oğlu, Şahba ve Şahla adında iki kızı vardı. İkinci evliliğinden Alim Yusufzade adında bir erkek çocuk dünyaya geldi.[6]
Oğlu Ali Yusuf, Cumhuriyet öğrencilerinden olup, 1919 yılında hukuk öğrenimi için Paris'e gönderildi. 1937'de siyasi baskı kurbanı oldu.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Savalan Fərəcov (11 Kasım 2016). "Bir maarifçinin ömür yolu və yaradıcılığı" (Azerice). Mədəniyyət. 8 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2022.
- ^ a b c Asıf Rüstemli (30 Eylül 2015). "Milli mətbuatda Mirzə Cəlal Yusifzadənin rolu və "Həqiqəti-əfkar" qəzetinin yeri" (Azerice). 525-ci qəzet. 8 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2022.
- ^ a b c Ali Şamil. "Ali Yusuf" (Azerice). ali-shamil.tr.gg. 9 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2021.
- ^ "Издана первая таджикская газета «Священная Бухара»" (Rusça). eurasia.expert. 11 Mart 2022. 9 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2022.
- ^ "Azərbaycan Milli Şurası" (Azerice). axc.preslib.az. 9 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2022.
- ^ Enver Çingizoğlu (27 Mayıs 2020). "Mirzə Cəlal Yusifzadə: mövhumatdan maarifə" (Azerice). xudaferin.eu. 9 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2022.
- ^ М.Зейналова. "Алиага Юсифзаде: репрессии за образование и последнее пристанище в Узбекистане" (Rusça). azerhistory.com. 8 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2022.
