Moşe Dayan

Moşe Dayan
משה דיין
Moşe Dayan; משה דיין
	Genelkurmay Başkanıyken Moşe Dayan
Kişisel bilgiler
Doğum	20 Mayıs 1915; Degania Alef [en], Beyrut Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	16 Ekim 1981 (66 yaşında); Tel Aviv, İsrail
Çocuk(lar)	Yael Dayan
Ebeveyn(ler)	Deborah Zlotovsky (anne); Şamuel Dayan (baba);
Ödülleri	Légion d'honneur ("Şeref Nişanı")
İmzası
Askerî hizmeti
Bağlılığı	Birleşik Krallık (Dünya Savaşı II); İsrail (1948'den sonra);
Birimi	Haganah (c. 1929–48); Britanya Ordusu (Dünya Savaşı II); İsrail Savunma Kuvvetleri (1948–1959);
Komutası	İsrail'in Genelkurmay Başkanı [en]; İsrail'in Güney Orduları Komutanı [en]; İsrail'in Kuzey Orduları Komutanı [en];
Çatışma/savaşları	1936–39 Filistin'deki Arap ayaklanmaları; II. Dünya Savaşı; 1948 Arap–İsrail Savaşı; Süveyş Krizi; Altı Gün Savaşı; Yıpratma Savaşı; Yom Kippur Savaşı;

Moşe Dayan (İbranice: משה דיין‎^ⓘ; 20 Mayıs 1915 – 16 Ekim 1981), İsrailli asker, devlet adamı ve halk figürü. Askerî kariyerine Haganah ve Palmaḥ'a subay olarak girerek başlamış Dayan, Süveyş Krizi sırasında komuta edeceği IDF Genelkurmay Başkanlığına atanıncaya kadar rütbeli olarak orduda hizmet vermeye devam etti. Knesset'in de bir üyesi olmuş Dayan, aynı zamanda İsrail'in hükûmet çatısı altında birçok misyon yürütmüş bir politikacıydı. Altı Gün Savaşı, Yıpratma Savaşı ve Yom Kippur Savaşı sırasında da Savunma Bakanı olarak görevine devam etti. Ayrıca Dayan, Menāḥem Begin hükûmeti için dışişleri bakanı olarak görev yaparken İsrail–Mısır arasında yapılan barış anlaşmasında da önemli katkılarda bulundu.

1900'lerde Zhashkiv [en], Ukrayna'dan Osmanlı İmparatorluğuna göçmüş Aşkenazi Yahudi–Yişuv bir ailede, 1915'te dünyaya geldi. "Bir elinde tüfek tutup tehlikelere karşı tetikte olan, diğer elinde zeytin dalı tutup barış arayan" şeklinde yorumlanmış kişiliğiyle Dayan, halk arasında Sabra [en]'yı sembolize ediyordu. Genelkurmay Başkanıyken Moşe Dayan, IDF'in ruhunu ve imajını oluşturanlardan biri oldu; halk arasında ordunun girişim, inisiyatif ve nitelik yönünden yükselmesini sağlayanlardan biri olarak görüldü. Aynı zamanda halk tarafından Altı Gün Savaşı'nda elde edilen zaferin yine Dayan'ın stratejik dehâsı sayesinde olduğuna inanıldı ve zamanla toplumsal bir ikon haline geldi.

İlk yılları ve ailesi

Moşe Dayan, 1890'ların sonlarında ve 1900'lerin başlarında Rus İmparatorluğu'ndaki Yahudilere yönelik yapılan pogrom ve zulümden kurtulmak için o dönemde Osmanlı'nın kontrolündeki Vadedilmiş Topraklar'a göçmüş Şamuel Dayan (1891–1968) ve Deborah Zlotovsky'nin (1890–1956) üç çocuğundan biri olarak dünyaya geldi. Baba Şamuel, bir grup bedevi haydut tarafından öldürülen yakın dostu Moşe Barsky'nin anısına oğlunun adını Moşe koydu.^[2]

Ölümü ve mirası

Telem partisi 1981 seçimlerinde iki sandalye kazandı ancak Dayan kısa bir süre sonra Tel Aviv'de ağır bir kalp krizinden öldü. 1980 yılında kendisine kolon kanseri teşhisi konduktan sonra sağlık durumu 1980'den beri kötüydü. Büyüdüğü yer olan Moshav'daki (toplu köy) Nahalal'a gömüldü. Ölümünün ardından, Lubavitcher Rebbe, Haham Menahem Mendel Schneerson, Dayan onuruna bir yıl boyunca kadiş anma töreninin yapılmasını ayarladı.^[3] Dayan özel eşyalarının korumasını miras bıraktı. 2005 yılında göz bandı eBay'de 75.000 ABD dolarından başlayan bir teklifle satışa sunuldu.^[4]

Popüler kültür

Kurtlar Vadisi Filistin filminde Erdal Beşikçioğlu'nun canlandırdığı Moşe Ben Eliezer karakterinin Moşe Dayanı temsil ettiği düşünülmektedir.

Kaynakça

^ Friedländer, Saul (2016). Where Memory Leads: My Life. Other Press, LLC. s. 35. ISBN 978-1590518090. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2021.
^ מספר מקורות, בהם הביוגרפיה "משה דיין" מאת שבתי טבת, נוקבים בתאריך 4 במאי 1915. עם זאת, התאריך המקובל על משפחת דיין, והחקוק על מצבתו של משה דיין, הוא 20 במאי.
^ "Rebbe", Telushkin, Joseph. HarperCollins 2014, p. 135
^ "Moshe Dayan's eye patch on sale". BBC News. 25 Temmuz 2005. 18 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2024.

Önce gelen: Mordehay Maklef	İsrail'in Genelkurmay Başkanı 1953–1958	Sonra gelen: Haim Laskov
Önce gelen: Levi Eşkol	İsrail'in Savunma Bakanı 1967–1974	Sonra gelen: Şimon Peres
Önce gelen: Yigal Allon	İsrail'in Dışişleri Bakanı 1977–1979	Sonra gelen: İzak Şamir

[1] Friedländer, Saul (2016). Where Memory Leads: My Life. Other Press, LLC. s. 35. ISBN 978-1590518090. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2021.

[2] מספר מקורות, בהם הביוגרפיה "משה דיין" מאת שבתי טבת, נוקבים בתאריך 4 במאי 1915. עם זאת, התאריך המקובל על משפחת דיין, והחקוק על מצבתו של משה דיין, הוא 20 במאי.

[3] "Rebbe", Telushkin, Joseph. HarperCollins 2014, p. 135

[4] "Moshe Dayan's eye patch on sale". BBC News. 25 Temmuz 2005. 18 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2024.

[1]

[2]

[3]

[4]