Molla Lutfî
 | Bu maddede kaynak listesi bulunmasına karşın metin içi kaynakların yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Mart 2018) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Molla Lutfî (d. Tokat - ö. 23 Ocak 1495, İstanbul), 15. yüzyılda yaşamış Osmanlı Türkü matematikçi. Ali Kuşçu'nun öğrencisi, İbn-i Kemal'in hocasıydı. Sapkın olduğu gerekçesiyle idam edildi.[1]
Sahn-ı Seman medreselerindeki eğitimi eleştirmiş, Molla Hamîdeddîn ve Molla Muhyiddin gibi ilmiye üyelerini hicvetmiştir. Ağır tahrik içeren eleştirileri sonrasında ulemadan kalabalık bir grup bizzat II. Bayezid'e şikayet ederek Molla Lutfî'nin bir sapkın olduğunu ve halkı da sapkınlığa teşvik ettiğini bildirmişlerdir. Sultan Bayezid tahkik ve teftişi konusunda emir verince zamanın şeyhülislamı Efdalzâde Molla Hamîdeddîn önderliğinde Dîvân-ı Hümâyun'da Hatipzâde, Molla İzârî, Molla Arap ve Molla Ahaveyn gibi yüksek ulemadan oluşan bir mahkeme kuruldu. İki yüz kadar şahit de bulundu. Özellikle namaz için "kuru kıyam ve inhinadır, andan fâyide yoktur" dediği iddiası tartışmalara yol açtı. Hakkındaki iddiaların, onun eleştirel kişiliğinden gücenen taife tarafından üretilmiş olduğu bugün düşünülmektedir. Efdalzade Efendi ve Molla Ahaveyn gibi alimler karşı çıktıysa da, çoğunluğun baskıları sonucu ikna oldular ve idam kararı verildi. II. Bayezid ise, ulemanın kararına uymak zorunda hissederek istemeden de olsa idamı onaylamıştır. 23 Ocak 1495 (pazar) günü At Meydanı'nda kılıçla boynu vurularak idam edilmiştir.
Muhyiddîn-i Foçavî gibi devrin aydınları, Lutfî'nin iyi niyetli olduğunu ifade etmişlerdir. Alimin akıbeti halk tarafından da büyük bir zulüm ve haksızlık olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca zamanın bazı ileri gelenleri ve şairleri, Molla Lutfî'nin idamına haksız yere, haset yüzünden öldürüldüğünü vurgulayan veciz tarihler düşürmüşlerdir.
Molla Lütfi aynı zamanda matematik alanında çalışıp bu bilim alanına katkı sağlamıştır. Bunlar bir açının üçe bölünmesi, dairenin dörtgenleştirilmesi, bir küpün iki katına eşit bir küp bulmak veya "Delos problemi"dir. Molla Lütfi, bu problemler ile özellikle de Delos problemi ile ilgilenmiştir.
Hakkında bilgiler Heşt Behişt (Sehi Bey), Meşâirü'ş-Şu'arâ (Aşık Çelebi), Tezkire-i Lâtifi, Şuarâ Tezkiresi (Kınalızade Hasan Çelebi), Riyâzü'ş-Şuarâ (Riyazî), Beyânı Tezkiresi ve Tâcü't-Tevârih (Hoca Sâdeddin Efendi)'de bulunmaktadır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Molla Lütfi Biyografya". 3 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- http://www.isam.org.tr/documents%5C_dosyalar%5C_pdfler%5Cislam_arastirmalari_dergisi%5Csayi06%5C017_062.pdf5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- https://www.academia.edu/4482600/Tokatl%C4%B1_Molla_L%C3%BCtfi_Hayat%C4%B1_eserleri_ve_felsefesi_-_Molla_Lutfi_Tokadi_d._900_1494_His_Life_Works_and_Philosophical_Thoughts_-_%C4%B0brahim_MARA%C5%9E19 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://www.osmanlimedeniyeti.com/Bilgi/Tokatl%C4%B1%20Molla%20L%C3%BBtfi9 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.