Moltke'nin Türkiye Mektupları
| Briefe über Zustände und Begebenheiten in der Türkei aus den Jahren 1835 bis 1839 | |
| Yazar | Helmuth Karl Bernhard von Moltke |
|---|---|
1835-1839 yıllarında Türkiye'deki Durum ve Olaylar Üzerine Mektuplar (Almanca: Briefe über Zustände und Begebenheiten in der Türkei aus den Jahren 1835 bis 1839), Helmuth Karl Bernhard von Moltke'nin 1835 ila 1839 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'nda kaldığı süre boyunca yazdığı mektup dizisidir.[1]
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Helmuth Karl Bernhard von Moltke, Prusyalı bir mareşaldi. 1871 Fransa-Prusya Savaşı sırasında ordunun en üst düzey komutanıydı. Ancak astsubay iken Osmanlı İmparatorluğu'nda askerî danışman olarak dört yıldan fazla zaman geçirmişti. Kısa bir süreliğine geldiyse de İstanbul'dayken Osmanlı hükûmeti tarafından Türk hizmetine girmesi istendi ve karargâhından yetki alınarak teklifi kabul etti.[2]
Mektuplar
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı'da kaldığı süre boyunca Prusya'daki aile üyelerine ve arkadaşlarına Osmanlı İmparatorluğu hakkında 67 mektuptan oluşan bir dizi yazdı. Ancak Türk tercüman Hayrullah Örs'e göre bu mektupların bir kısmı aslında mektup değil, belirli konulardaki makalelerdi ve koleksiyona sonradan eklenmişlerdi (Eflak hakkındaki mektup ve Osmanlı İmparatorluğu'ndaki karantina önlemleriyle ilgili bir mektup gibi). Mektuplar 1872'de, yani Fransa-Prusya Savaşı'ndan hemen sonra Fransız Le Temps gazetesinde yayınlandı. Editör M.Neffzer, giriş bölümünde bu mektupların düşmanın entelektüel arka planını yansıttığını yazdı.
Moltke'nin Osmanlı İmparatorluğu'nda kalışı
[değiştir | kaynağı değiştir]Moltke; Rusçuk, Şumnu ve Edirne yolunu izleyerek İstanbul'a gitti. İstanbul'da kaldığı süre boyunca İstanbul'un Büyükdere semtinde yaşadı. Bursa, İzmir ve Çanakkale'ye kısa ziyaretlerde bulundu. 1837 baharında Sultan II. Mahmud'un Varna, Tırnova ve Silistre gibi imparatorluğun Avrupa vilayetlerini ziyaretine eşlik etti. 1838'de Anadolu'daki ordunun danışmanı olarak atandı. Samsun'a çıkarak Amasya, Tokat ve Sivas'ı gezdi. Daha sonra Doğu Anadolu'daki Malatya'ya gitti ve burada Doğu Anadolu ve Kuzey Irak'ta isyancı yerel ağaları yenilgiye uğratmaya çalışan Diyarbakır ve Sivas valisi Çerkes Hafız Mehmed Paşa ile işbirliği yaptı. Musul, Diyarbakır ve Şanlıurfa'yı ziyaret etti. 1838 sonbaharında Kayseri, Nevşehir ve Aksaray üzerinden İç Anadolu'ya kısa bir ziyarette bulundu. Konya'dan Ereğli üzerinden döndü. 1839'da Mısır'a karşı Nizip Muharebesi'nde Hafız Mehmed Paşa'nın danışmanlığını yaptı. Ancak Birecik ve Malatya'da yazdığı mektuplara göre Hafız Mehmet Paşa, onun önerilerini dikkate almamıştır. Moltke muharebedeki yenilginin ardından İstanbul'a döndü. Kısa bir süre kaldıktan sonra evine döndü. Savaşın ayrıntıları dışında, Osmanlıların onun hizmetinden elde ettiği tek kalıcı fayda, Osmanlı İmparatorluğu'nda görev yapan sonraki tüm Alman subayları için yol gösterici olan anılarıydı.[3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Helmuth von Moltke: Türkiye'deki Durum ve Olaylar Üzerine Mektuplar (Hayrullah Örs), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 1960
- ^
Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Moltke, Helmuth Carl Bernhard, Count von". Encyclopædia Britannica. 18 (11. bas.). Cambridge University Press. ss. 677–678.
- ^ "Thesis (Bilkent University)" (PDF). 10 Eylül 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024.
