Moriori

Moriori, Canterbury Müzesi'nde bulunan eski fotoğraflardan bir örnek

Moriori, Yeni Zelanda'nın doğusunda bulunan Chatham Adaları'nda yaşamış yerel halka verilen isimdir. Bu adada barışçıl ve teknolojik açıdan geri bir yaşam sürmekte olan Morioriler, 1830'lu yıllardaki Maori istilasında neredeyse tamamen yok edilmiştir.

20. yüzyılın başlarında, bu topluluk hakkında yaygın bir biçimde kabul gören fakat hatalı olan kanaat, Moriorilerin Yeni Zelanda'daki Maori öncesi yerleşimcilerden olduğu şeklinde idi. Bu yargıya göre, Morioriler dil ve genetik açısından Maoriler'den farklıydılar ve ihtimal Melanezya kökenli bir topluluk idiler. Bu yargı, Percy Smith'in "Büyük Filo" hipotezine dayandırılıyordu fakat bu hipotez de genel olarak kabul görmüş değildi.

20. yüzyılın sonlarında kabul gören görüş şudur: Morioriler, Chatham Adaları'na 16. yüzyılda yerleşmiş olan Maoriler'in soyca devamı olan bir topluluktu. Yukarıda bahsedilen, Maori ve Morioriler'in farklı birer kavim olduğuna dair tezler, 60'lı ve 70'li yıllarda gözden düşmüştür.

Köken

Morioriler aslen Polinezya Kültürü'ne mensup bir topluluktur. Bu topluluk Chatham Adaları üzerinde, yerel şartlara uyum sağlamalarına mukabil kendilerine has Moriori kültürünü oluşturmuşlardır. Günümüzde kabul görmeyen, Morioriler'in Chatham Adaları'na doğrudan Polinezya Adaları üzerinden gelen bir topluluk olduğu ya da aslen Melanzeya kökenli oldukları gibi görüşlere karşılık, güncel araştırmalar Morioriler'in 1500 yılından önce Chatham Adaları'na yerleşen Polinezya kökenli Maoriler olduklarını göstermektedir.

Bu teoriyi destekleyen kanıtlardan biri, Moriori dilinin, Maori dilinin Ngāi Tahu kabilesi tarafından konuşulan lehçesi ile gösterdiği benzerliklerdir. Bir diğeri ise Maori ve Morioriler arasında yapılan genetik karşılaştırmalardır. Güney Pasifik'teki hakim rüzgar sistemleri de, Chatham Adaları'nın Polinezya Adaları'na yerleşim sürecinde ulaşılan son durak olduğu yönündeki yargıları doğrular niteliktedir. Moriori kelimesi, ilkel Polinezya dilindeki ma(a)qoli (gerçek, hakiki) kelimesinden türemiştir. Maori dilindeki maori kelimesi de aynı kökenden gelir ve halk anlamındadır.

Chatham Adaları'ndaki ilk insan yerleşimi tarihi, kumulların erozyonu sonucunda açığa çıkan kalıntılardan hareketle günümüzden yaklaşık 450 yıl öncesi olarak belirlenmiştir.