Muhafazakâr Parti (Birleşik Krallık)

Muhafazakâr Parti (Birleşik Krallık) Conservative and Unionist Party
Lider	Kemi Badenoch
Genel başkan	Kevin Hollinrake
Kuruluş tarihi	1834
Önceli	Tory Partisi
Merkez	Conservative Campaign Headquarters, 30 Millbank, Londra
Gençlik kolu	Muhafazakâr Gençlik
Üyelik (2024)	131,680
İdeoloji	Muhafazakârlık Ekonomik liberalizm
Siyasi pozisyon	Merkez sağ ve Sağ
Uluslararası üyelik	Uluslararası Demokrat Birliği
Resmî renkler	Koyu gök mavisi
Slogan(lar)	Yenile ve Yeniden İnşa Et (2024)
Avam Kamarası	119 / 650
Lordlar Kamarası	283 / 832
Londra Meclisi	7 / 25
İskoçya Parlamentosu	28 / 129
Galler Ulusal Meclisi	14 / 60
İnternet sitesi
conservatives.com

Muhafazakâr Parti (İngilizce; Conservative Party), resmî adı Muhafazakâr ve Birlikçi Parti (Conservative and Unionist Party), Tory'ler olarak da bilinirler,

İşçi Partisi ile birlikte Birleşik Krallık'taki iki ana siyasi partiden biridir. Son olarak 2010'dan 2024'e kadar iktidarda kalmıştır. Parti, siyasi yelpazenin merkez sağında  ile sağ kanadında  yer almaktadır. Tek uluslu muhafazakârlar, Thatchercılar ve geleneksel muhafazakârlar dahil olmak üzere çeşitli ideolojik grupları kapsar. Parti, kıdemli Muhafazakâr figürlerin parti politikasını tanıttığı yıllık Muhafazakâr Parti Konferansı'nı düzenler.

Muhafazakâr Parti, 1834'te Muhafazakâr Parti'den kuruldu ve Liberal Parti ile birlikte 19. yüzyıldaki iki baskın siyasi partiden biriydi. Benjamin Disraeli yönetiminde, Britanya İmparatorluğu'nun zirvesindeyken siyasette önemli bir rol oynadı. 1912'de Liberal Birlikçi Parti, Muhafazakâr ve Birlikçi Parti'yi oluşturmak için partiyle birleşti. 1920'lerden bu yana İşçi Partisi, Muhafazakârların başlıca rakibi olarak ortaya çıktı ve Muhafazakâr-İşçi siyasi rekabeti, son yüzyıldır modern İngiliz siyasetini şekillendirdi.

Parti, tarihsel olarak korumacılığı savunmasına rağmen, 1980'lerden beri serbest piyasaları destekleyen, düzenlemeden arındırma, özelleştirme ve piyasalaştırma gibi liberal ekonomik politikaları genel olarak benimsemiştir. Parti, Birleşik İrlanda'nın yanı sıra İskoç ve Galler bağımsızlığına karşı çıkan İngiliz birlikçisidir ve devralmaya karşı çıkmıştır. Tarihsel olarak, parti Britanya İmparatorluğu'nun devamını ve sürdürülmesini desteklemiştir. Parti, Avrupa Birliği'ne (AB) karşı çeşitli yaklaşımlar benimsemiştir; AB içindeki Avro-şüphecisi ve giderek daha az ölçüde Avrupa yanlısı fraksiyonlar vardır. Tarihsel olarak, parti bir zamanlar sosyal olarak muhafazakar bir yaklaşım benimsemiştir ve partinin birkaç fraksiyonu için de bu şekilde kalmıştır.  Partinin diğer fraksiyonlarındaki sosyal politika o zamandan beri daha liberal hale gelmiştir. Savunma politikasında, bağımsız bir nükleer silah programını ve NATO üyeliğine bağlılığı desteklemektedir.

Modern İngiliz siyasi tarihinin büyük bölümünde, Birleşik Krallık geniş bir kentsel-kırsal siyasi bölünme sergiledi ;  Muhafazakar Parti'nin oy ve mali destek tabanı tarihsel olarak öncelikle ev sahipleri, işletme sahipleri, çiftçiler, emlak geliştiricileri ve orta sınıf seçmenlerden oluşuyordu, özellikle İngiltere'nin kırsal ve banliyö bölgelerinde. Ancak, 2016'daki AB referandumundan bu yana Muhafazakarlar aynı zamanda geleneksel İşçi Partisi kalelerinden gelen işçi sınıfı seçmenlerini de hedef aldılar. Muhafazakarların 20. yüzyıl boyunca İngiliz siyasetindeki hakimiyeti, 65 ardışık olmayan yıl boyunca iktidarda kalmaları ve 2010'larda yeniden ortaya çıkmaları, onları Batı dünyasının en başarılı siyasi partilerinden biri haline getirdi.

Tarihçe

Partinin eski logosu

Muhafazakâr Parti büyük ölçüde eski Tory Partisi'nin uzantısı olarak kuruldu. Tory Partisi'nin üyeleri 1832'de çıkarılan Reform Yasası'nın ardından muhafazakâr dernekler kurmaya başladılar. İlk muhafazakâr hükûmeti kuran Sir Robert Peel, Tamworth Manifestosu'nda (1834) programını ortaya koyarak yolsuzluklarla mücadelenin, düzenin korunmasının ve düzenli bir vergilendirme sisteminin önemini vurguladı, ayrıca toprak sahiplerinin, tüccar ve sanayicilerin çıkarlarının özenle korunacağı belirtti. 1846'da Tahıl Yasası'nın kaldırılması konusunda partide çıkan anlaşmazlık Muhafazakâr hükûmetin düşmesine yol açtı. Bu tarihten başlayarak 1915'te Liberal-Muhafazakâr koalisyon hükûmetinin kurulmasına değin siyasi iktidar Muhafazakârlarla Liberaller arasında el değiştirdi.

Muhafazakâr Parti 1868'de ve 1874-1880 arasında başbakanlık yapan Benjamin Disraeli tarafından yeniden örgütlendi. Disraeli 1870'te Merkezi Büro'yu kurarak parti örgütlerinin birleştirilmesini ve partinin güçlenmesini sağladı. Ayrıca uyguladığı toplumsal reformları etkili bir dış politikayla birleştirerek parti ilkelerinin ve çizgisinin yerleşmesinde önemli rol oynadı. Parti 1886'da İrlanda'ya yönetsel özerklik verilmesi planına karşı çıkan Liberallerin koruduğu Liberal Birlikçilerle işbirliğine girişerek daha da güçlendi. Sonraki 20 yıl boyunca üç yıl dışında iktidarı elinde tutan parti, gümrük politikası konusundaki anlaşmazlığın ardından 1906 seçimlerinde büyük bir yenilgiye uğradı.

Mayıs 1915'te katıldığı koalisyon hükûmetinden 1922'de çekilerek rahat çoğunlukla iktidara gelen Muhafazakâr Parti, iki dünya savaşı arasındaki dönemde 1924 ve 1929-1931 yılları dışında iktidarda kaldı. II. Dünya Savaşı sırasında Winston Churchill'in savaş kabinesinde çoğunluğu Muhafazakârlar oluşturdu. Ama parti 1945 genel seçimlerinde, uzun süredir ülkenin ikinci büyük partisi durumundaki İşçi Partisi karşısında ağır bir yenilgiye uğradı. 1940'ların sonunda ise toparlanarak 1951'de yeniden iktidara geldi. 1955 ve 1959 seçimlerinde artan çoğunluk elde etti. 1964'ten sonra iktidar İşçi Partisi'yle Muhafazakârlar arasında el değiştirdi. 1975'te Margaret Thatcher sağ kanadın desteğiyle partinin liderliğine seçildi. Böylece büyük İngiliz partilerinin birinde ilk kez bir kadın parti önderliğini üstlendi. Thatcher daha sonra Mayıs 1979 seçimlerini de kazanarak Avrupa'nın seçimle gelen ilk kadın başbakanı oldu.

Muhafazakârlar 1983 seçimlerinde Parlamento'da büyük çoğunluk sağladı. Muhalefet oylarının İşçi Partisi ile Sosyal Demokrat-Liberal ittifak arasında bölünmesi ve Thatcher'ın Falkland Savaşı'nda elde ettiği başarı bu sonucu hazırlayan en önemli etkenlerdi. Parti 11 Haziran 1987'de yapılan seçimde 311 sandalye elde ederek parlamentoda çoğunluğunu korudu. Muhafazakâr Parti'nin art arda üç seçim kazanmasına rağmen, Thatcher, parti içindeki desteğinin azalması üzerine Kasım 1990'da liderlikten çekildi, yerine John Major seçildi. Muhafazakâr Parti John Major'un liderliğinde girdiği 1992 genel seçimlerinden de iktidar olarak çıktı.

John Major hükûmetinin Sterlin'i spekülasyonlardan korumak için Avrupa Kur Mekanizmasından (ERM) çıkararak, devalue etme kararı 16 Eylül 1992'de Kara Çarşamba olarak adlandırılan krize neden oldu. Bu karar, işsizlik oranında büyük bir artışa yol açtı. 1997'deki genel seçimlerde, etkili bir seçim kampanyası yürüten İşçi Partisi'nin tarihindeki en büyük zaferlerinden birini kazandı, Muhafazakâr Parti de 18 yıl aradan sonra muhalefete düştü. 2010 yılındaki seçimlerde David Cameron'la muhafazakâr parti birinci parti çıktı. Liberallerle koalisyon hükûmetini kurarak tekrar iktidara geçti. 2016 yılında Birleşik Krallık'ın Avrupa Birliği üyeliği referandumu sonrasında David Cameron istifa etti ve parti başkanlığı ile başbakanlık görevine Theresa May geçti.

Brexit müzakerelerinde elini güçlendirmek için Avam Kamarası'ndaki sandalye sayısını arttırmayı amaçlayan Theresa May’in yönlendirmesiyle Nisan 2017’de erken seçim kararı alındı. 8 Haziran 2017’de yapılan seçimlerin sonucunda Muhafazakâr Parti sandıktan 1. parti olarak çıksa da parlamentodaki çoğunluğunu kaybetti. Seçim sonunda hükûmet kurabilmek için yeterli sandalyeye sahip olmayan Muhafazakâr Parti, görüşmeler sonrasında Kuzey İrlanda merkezli Demokratik Birlik Partisi (DUP) ile anlaşarak azınlık hükûmeti kurdu.

Seçim sonuçları

Seçim	Oy	%	Sandalye	Seçim sonucu
1835	261,269	40.8%	273 / 658	Whig çoğunluk
1837	379,694	48.3%	314 / 658	Whig çoğunluk
1841	379,694	56.9%	367 / 658	Muhafazakâr çoğunluk
1847	205,481	42.7%	325 / 656	Whig çoğunluk
1852	311,481	41.9%	330 / 654	Muhafazakâr çoğunluk
1857	239,712	34.0%	264 / 654	Whig çoğunluk
1859	193,232	34.3%	298 / 654	Whig çoğunluk
1865	346,035	40.5%	289 / 658	Liberal çoğunluk
1868	903,318	38.4%	271 / 658	Liberal çoğunluk
1874	1,091,708	44.3%	350 / 652	Muhafazakâr çoğunluk
1880	1,462,351	42.5%	237 / 652	Liberal çoğunluk
1885	2,020,927	43.5%	247 / 670	Liberal çoğunluk
1886	1,520,886	51.1%	394 / 670	Muhafazakâr–Liberal Birlikçi çoğunluk
1892	2,159,150	47.0%	313 / 670	Liberal çoğunluk
1895	1,894,772	49.0%	411 / 670	Muhafazakâr–Liberal Birlikçi çoğunluk
1900	1,767,958	50.3%	402 / 670	Muhafazakâr–Liberal Birlikçi çoğunluk
1906	2,422,071	43.4%	156 / 670	Liberal çoğunluk
Ocak 1910	3,104,407	46.8%	272 / 670	Liberal azınlık
Aralık 1910	2,420,169	46.6%	271 / 670	Liberal azınlık
1918	3,472,738	33.3%	332 / 707	Koalisyon çoğunluk
1922	5,294,465	38.5%	344 / 615	Muhafazakâr çoğunluk
1923	5,286,159	38.0%	258 / 625	İşçi azınlık
1924	7,418,983	46.8%	412 / 615	Muhafazakâr çoğunluk
1929	8,252,527	38.1%	260 / 615	İşçi azınlık
1931	11,377,022	55.0%	470 / 615	Ulusal Hükûmet
1935	10,025,083	47.8%	386 / 615	Ulusal Hükûmet
1945	8,716,211	36.2%	197 / 640	İşçi çoğunluk
1950	11,507,061	40.0%	282 / 625	İşçi çoğunluk
1951	13,724,418	48.0%	321 / 625	Muhafazakâr çoğunluk
1955	13,310,891	49.7%	345 / 630	Muhafazakâr çoğunluk
1959	13,750,875	49.4%	365 / 630	Muhafazakâr çoğunluk
1964	12,002,642	43.4%	304 / 630	İşçi çoğunluk
1966	11,418,455	41.9%	253 / 630	İşçi çoğunluk
1970	13,145,123	46.4%	330 / 630	Muhafazakâr çoğunluk
Şubat 1974	11,872,180	37.9%	297 / 635	İşçi çoğunluk
Ekim 1974	10,462,565	35.8%	277 / 635	İşçi çoğunluk
1979	13,697,923	43.9%	339 / 635	Muhafazakâr çoğunluk
1983	13,012,316	42.4%	397 / 650	Muhafazakâr çoğunluk
1987	13,760,935	42.2%	376 / 650	Muhafazakâr çoğunluk
1992	14,093,007	41.9%	336 / 651	Muhafazakâr çoğunluk
1997	9,600,943	30.7%	165 / 659	İşçi çoğunluk
2001	8,357,615	31.7%	166 / 659	İşçi çoğunluk
2005	8,785,941	32.4%	198 / 646	İşçi çoğunluk
2010	10,704,647	36.1%	306 / 650	Muhafazakâr–Liberal Demokratlar Koalisyonu
2015	11,334,920	36.9%	330 / 650	Muhafazakâr çoğunluk
2017	13,632,914	42.3%	317 / 650	Muhafazakâr azınlık
2019	13,966,451	43.6%	365 / 650	Muhafazakâr çoğunluk
2024	6,814,469	23.7%	121 / 650	İşçi çoğunluk

Ayrıca bakınız

• İsrail'in Muhafazakar Dostları