Muhammed Eyüb Han
| Muhammed Eyüb Han محمد ایوب خان | |
|---|---|
| |
| 2. Pakistan Cumhurbaşkanı | |
| Görev süresi 27 Ekim 1958 - 25 Mart 1969 | |
| Yerine geldiği | İskender Mirza |
| Yerine gelen | Yahya Han |
| Pakistan İçişleri Bakanı | |
| Görev süresi 23 Mart 1965 - 17 Ağustos 1965 | |
| Yerine geldiği | Han Habibullah Han |
| Yerine gelen | Çaudri Ali Ekber Han |
| Pakistan Savunma Bakanı | |
| Görev süresi 28 Ekim 1958 - 21 Ekim 1966 | |
| Yerine geldiği | Muhammed Eyüb Kuhro |
| Yerine gelen | Efzal Rahman Han |
| Görev süresi 24 Ekim 1954 - 11 Ağustos 1955 | |
| Yerine geldiği | Muhammed Ali Buğra |
| Yerine gelen | Çaudri Muhammed Ali |
| Pakistan Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı | |
| Görev süresi 16 Ocak 1951 - 27 Ekim 1958 | |
| Yerine geldiği | Douglas Gracey |
| Yerine gelen | Muhammed Musa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 14 Mayıs 1907 Haripur, Britanya Hindistanı |
| Ölüm | 19 Nisan 1974 (66 yaşında) İslamabad, Pakistan |
| Partisi | Pakistan Müslüman Birliği |
| Dini | İslam |
| Ödülleri | Hilal-i-Cür'et Hilal-i Pakistan Nişan-ı Pakistan |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Hindistan Pakistan
|
| Branşı |  Britanya Hindistan Ordusu Pakistan Kara Kuvvetleri
|
| Hizmet yılları | 1928-1958 |
| Rütbesi |  Mareşal
|
| Birimi | 14. Pencap Alayı |
| Çatışma/savaşları | II. Dünya Savaşı Veziristan Savaşı (1936-1939) Burma Savaşı 1965 Hindistan-Pakistan Savaşı |
Muhammed Eyüb Han (14 Mayıs 1907 - 19 Nisan 1974), Pakistanlı asker ve siyasetçi. 1958-1969 arasında Pakistan cumhurbaşkanı olarak görev yaptı.
Muhammed Eyüb Han, 14 Mayıs 1921 tarihinde, dönemin Britanya Hindistanı toprakları içerisinde yer alan Kuzeybatı Sınır Eyaleti'ne bağlı Revalpindi yakınlarında, Pathan (Peştun) kökenli bir ailede dünyaya geldi. Babası, İngiliz Hindistan Ordusu'nda görev yapmış bir subaydı ve bu durum Eyüb Han'ın erken yaşta askerî disiplinle tanışmasına zemin hazırladı. Eğitimini Hindistan'ın Uttar Pradeş eyaletindeki Aligarh Müslüman Üniversitesi'nde ve askerî eğitim kurumu olan Sandhurst'teki Hindistan Kraliyet Askerî Akademisi'nde tamamladı.
1942 yılında teğmen rütbesiyle İngiliz Hindistan Ordusu'na katıldı ve II. Dünya Savaşı sırasında Burma Cephesi'nde görev aldı.[1] 1947'de Hindistan'ın bölünmesinin ardından Pakistan Ordusu'na transfer oldu ve hızla yükseldi, 1951 yılında Tümgeneral, 1957 yılında da Orgeneral rütbesine terfi etti. Aynı yıl, dönemin Pakistan Cumhurbaşkanı İskender Mirza tarafından Pakistan Silahlı Kuvvetleri Komutanlığı'na atandı. Bu gelişme, onun kısa süre sonra ülke yönetiminde kritik bir rol üstlenmesine zemin hazırlayacaktır.
7 Ekim 1958 tarihinde Cumhurbaşkanı İskender Mirza, ülkedeki siyasi istikrarsızlığı gerekçe göstererek anayasayı askıya aldı ve sıkıyönetim ilan etti. Ancak bu gelişmeden yalnızca 20 gün sonra, 27 Ekim 1958'de, Eyüb Han bir askerî darbe ile İskender Mirza'yı görevden alarak kendisini geçici devlet başkanı ilan etti. Böylece Pakistan tarihinde ilk kez bir asker, doğrudan yönetime el koyarak iktidara gelmiş oldu. 1959 yılında anayasa çalışmaları başlattı ve 1962'de yeni anayasa yürürlüğe girdi. Bu anayasa, başkanlık sistemine dayalı yarı otoriter bir yönetim modeli kurdu. Aynı yıl yapılan seçimlerde Muhammed Eyüb Han cumhurbaşkanı seçildi. İktidarı boyunca "Temsilî Demokrasi" adı verilen bir sistemle yerel idareler üzerinden iktidarını meşrulaştırmaya çalıştı. Geliştirdiği ekonomik politikalarla Pakistan'ın bazı bölgelerinde sanayileşme ve altyapı gelişmeleri hız kazandı. Tarım reformları ve Batı Pakistan'a yönelik yatırımlarla, belirli alanlarda kalkınma sağlandı. Ancak aynı dönem, muhalefet özgürlüğünün kısıtlandığı, basın üzerinde baskının arttığı ve politik istikrarın sarsıldığı bir süreçti.
Eyüb Han, 1960'ta temel demokrasiler sistemini yürürlüğe koydu. Sistem yönetimle bireyler arasında bağlantı sağlamayı amaçlayan yerel özerk organlardan oluşan Üyeleri 800-1.000 kişilik seçmen gruplarınca seçilecek birincil yönetim birimleri, yerel işleri yürütecekti. Seçilen bu birimler arasında yapılan ulusal referandumla Eyüb Han'ın devlet başkanlığı onaylandı. Aynı sistemle Eyüb Han 1965'te, karşısında Muhammed Ali Cinnah'ın kızı Fatıma Cinnah önderliğinde birleşen bir muhalefet olmasına karşın yeniden seçildi.
1962'deki Çin-Hindistan anlaşmazlığı sırasında ABD Hindistan'ı yeniden silahlandırmaya başlayınca, Çin ile yakın ilişkiler kurdu; bu ülkeden önemli ölçüde askeri yardım aldı. Bu arada, Cemmu ve Keşmir konusunda Hindistan ile giderek kızışan anlaşmazlık, 1965'te savaşa yol açtı. İki hafta süren savaştan sonra taraflar Birleşmiş Milletler'in çağrısıyla ateşkes imzalayarak bir sınır anlaşmasına vardılar.
1969 yılında iç karışıklıkların artması üzerine Eyüb Han, görevi devretmeye karar verdi. Aynı yıl, iktidarı Genelkurmay Başkanı Yahya Han’a devrederek aktif siyasetten çekildi. Böylece sivil ve askerî yönetim arasındaki geçiş sürecinde bir sonraki dönem başlamış oldu. Muhammed Eyüb Han, sonraki yıllarda kamuoyundan büyük ölçüde uzak kaldı. 1974 yılında yayımlanan otobiyografisi “Friends Not Masters” (Dostlar, Efendiler Değil), onun yönetime, Batı ilişkilerine ve iç politikaya dair kendi bakış açısını yansıttığı eseridir. 19 Nisan 1974 tarihinde, Rawalpindi'de öldü.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: İskender Mirza |
Pakistan Cumhurbaşkanı 1958-1969 |
Sonra gelen: Yahya Han |
