Muhammed Ali Cinnah
| Muhammed Ali Cinnah | |
|---|---|
| |
| Pakistan Genel Valisi | |
| Görev süresi 14 Ağustos 1947 - 11 Eylül 1948 | |
| Hükümdar | VI. George |
| Başbakan | Liyakat Ali Han |
| Yerine geldiği | Makam oluşturuldu |
| Yerine gelen | Hace Nazimüddin |
| Pakistan Ulusal Meclisi Başkanı | |
| Görev süresi 14 Ağustos 1947 - 11 Eylül 1948 | |
| Yerine geldiği | Makam oluşturuldu |
| Yerine gelen | Tamizüddin Han |
| Pakistan Kurucu Meclisi Başkanı | |
| Görev süresi 14 Ağustos 1947 - 11 Eylül 1948 | |
| Yerine geldiği | Makam oluşturuldu |
| Yerine gelen | Liyakat Ali Han |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 25 Aralık 1876 Karaçi, Britanya Hindistanı (günümüzde Karaçi, Sind, Pakistan) |
| Ölüm | 11 Eylül 1948 (71 yaşında) Karaçi, Pakistan |
| Defin yeri | Mezar-ı Kaid |
| Partisi | Hindistan Ulusal Kongresi (1906-1920) Tüm Hindistan Müslüman Birliği (1913–1947) Müslüman Birliği (1947–1948) |
| Evlilik(ler) | Emibai Cinnah (e. 1892; ö. 1893) Meryem Cinnah (m. 1918; ö. 1929) |
| Çocuk(lar) | Dina Vadya |
| Bitirdiği okul | Lincoln's Inn |
| Mesleği | Hukukçu, yargıç, siyasetçi |
| Dini | İslam |
| İmzası | 
|
Muhammed Ali Cinnah (25 Aralık 1876 - 11 Eylül 1948), Pakistanlı hukukçu, devlet adamı, siyasetçi, Pakistan'ın kurucusu ve ilk genel valisidir. Cinnah, 1913'ten Pakistan'ın kurulduğu 14 Ağustos 1947'ye kadar Tüm Hindistan Müslüman Birliği'nin liderliğini yaptı ve ardından ölümüne kadar Pakistan'ın ilk genel valisi olarak görev yaptı.
Karaçi'deki Wazir Konağı'nda doğan Cinnah, İngiltere'nin başkenti Londra'daki Lincoln's Inn'de avukatlık eğitimi aldı. Hindistan'a döndükten sonra Bombay Yüksek Mahkemesi'ne kaydoldu ve ulusal siyasetle ilgilenmeye başladı. Cinnah, 20. yüzyılın ilk yirmi yılında Hindistan Ulusal Kongresi'nde öne çıktı. Siyasi kariyerinin ilk yıllarında Cinnah, Hindu-Müslüman birliğini savundu ve Kongre ile Cinnah'ın da içinde yer aldığı Tüm Hindistan Müslüman Birliği arasında 1916 Lucknow Paktı'nın şekillenmesine yardımcı oldu. Cinnah, Tüm Hindistan İç Yönetim Birliği'nin kilit liderlerinden biri oldu ve Hint alt kıtasındaki Müslümanların siyasi haklarını güvence altına almak için on dört maddelik bir anayasal reform planı önerdi. Ancak 1920'de Cinnah, siyasi anarşi olarak gördüğü satyagraha hareketini sürdürmeyi kabul edince Kongre'den istifa etti.
1940 yılına gelindiğinde Cinnah, Hindistan alt kıtasındaki Müslümanların, bağımsız bir Hindu-Müslüman devletinde azınlık olarak kalıp dışlanma riskiyle karşılaşmamaları için kendi bağımsız devletlerine ihtiyaç duyduklarına inanıyordu. Bu düşüncesini somutlaştırmak adına, o yıl Müslüman Birliği'nin lideri olarak Lahor Kararı'nı kabul ettirdi. Bu karar, Hindistan'daki Müslümanlar için ayrı bir ulus talebini açıkça ortaya koyuyordu. İkinci Dünya Savaşı sırasında Kongre liderleri hapisteyken Birlik güç kazandı ve savaştan kısa bir süre sonra yapılan eyalet seçimlerinde Müslümanlara ayrılan sandalyelerin çoğunu kazandı. Nihayetinde Kongre ve Müslüman Birliği, bağımsızlığın ardından Britanya Hindistanı'nın tamamının tek bir devlet olarak birleşmesini sağlayacak bir güç paylaşımı formülüne ulaşamadı ve tüm taraflar bunun yerine Hinduların çoğunlukta olduğu bir Hindistan'ın bağımsızlığı ve Müslümanların çoğunlukta olduğu bir Pakistan devleti üzerinde anlaşmaya vardı.
Pakistan'ın ilk genel valisi olan Cinnah, yeni ulusun hükûmetini ve politikalarını oluşturmak ve iki devletin bağımsızlığından sonra komşu Hindistan'dan Pakistan'a göç eden milyonlarca Müslüman göçmene yardım etmek için çalıştı ve mülteci kamplarının kurulmasını bizzat denetledi. Cinnah, Pakistan'ın Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını kazanmasından bir yıldan biraz fazla bir süre sonra, Eylül 1948'de 71 yaşında öldü. Pakistan'da derin ve saygın bir miras bıraktı. Pakistan'daki birçok üniversite ve kamu binası, Cinnah'ın adını taşımaktadır. Pakistan'da “Büyük Lider” ve “Ulusun Babası” olarak saygı görmektedir. Doğum günü de ülkede ulusal bayram olarak kutlanmaktadır.
İlk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Çocukluğu ve ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Cinnah'ın doğumda verilen adı Mahomedali Cinnahbhai idi ve muhtemelen 1876 yılında Cinnahbhai Poonja ve eşi Mithibai'nin oğlu olarak, şu anda Pakistan'ın Sind eyaletinde, ancak o zamanlar Britanya Hindistanı'nın Bombay Başkanlığı'na bağlı olan Karaçi yakınlarındaki Wazir Konağı'nın ikinci katındaki kiralık bir dairede dünyaya geldi.[1] Cinnah'ın baba tarafından dedesi, Kathiawar yarımadasındaki Gondal eyaletinde yaşıyordu.[2][3] Kendisi, Gucerât kökenli Nizari İsmaili Şii Müslüman bir topluluk olan Khoja ailesine mensuptu;[4] ancak ilerleyen yıllarda On İki İmam Şii öğretisini benimsedi.[5][6] Cinnah, atalarının Pencap'taki Sahiwal bölgesinden gelip Khoja olduktan sonra Kathiawar'a yerleşen bir Rajput olduğunu söyledi.[2] Ölümünden sonra akrabaları ve diğer tanıklar, hayatının ilerleyen dönemlerinde Sünni İslam'a geçtiğini iddia ettiler.[7][8]
Cinnah, varlıklı bir tüccar ailesinden geliyordu. Babası bir tüccardı ve Gondal prenslik devleti sınırları içindeki Paneli köyünde dokumacı bir ailede doğdu. Annesi ise yakınlardaki Dhaffa köyündendi.[9] Aile, evliliklerinden sonra 1875 yılında Karaçi'ye taşındı. O dönemde Karaçi, ekonomik bir yükseliş içindeydi; 1869 yılında Süveyş Kanalı'nın açılması, burayı Mumbai'ye kıyasla Avrupa'ya 200 deniz mili daha yakın hale getirmişti.[10][11] Cinnah, ailenin ikinci çocuğuydu ve üç erkek, üç kız kardeşi vardı; bunlar arasında en çok bilinen, kendisinden küçük olan Fatma Cinnah'tır. Cinnah, ne ana dili olan Guceratçayı ne de Urducayı akıcı bir şekilde konuşabiliyordu; daha çok İngilizce biliyordu.[12] Fatma dışında kardeşleri hakkında, nereye yerleştikleri ya da hukuki ve siyasi kariyerinde ilerlerken kardeşleriyle görüşüp görüşmedikleri hakkında çok az şey bilinmektedir.[13]
Çocukluk yıllarında, Cinnah bir süre Mumbai'da bir halasıyla birlikte yaşadı ve burada muhtemelen Gokal Das Tej İlkokulu'na devam etti. Daha sonra Cathedral ve John Connon Okulu'nda eğitim gördü. Karaçi'de ise Sindh Madressatul Islam ve Christian Missionary Society Lisesi'ne gitti.[14] Liseden mezuniyetini Mumbai Üniversitesi'nden aldı. İlerleyen yıllarında, özellikle de ölümünden sonra, Pakistan'ın kurucusunun çocukluğu hakkında birçok hikâye ortaya çıktı. Bu hikâyelerde, Cinnah'ın boş zamanlarının tamamını mahkemelerde davaları dinleyerek geçirdiği ve yeterli aydınlatma olmadığı için ders kitaplarını sokak lambalarının ışığında çalıştığı anlatılmaktadır. Resmî biyografi yazarı Hector Bolitho, 1954'te Cinnah'ın hayatta kalan çocukluk arkadaşlarıyla görüştü ve genç Cinnah'ın diğer çocukları toz içinde misket oynamaktan vazgeçirdiği, onları ayağa kalkmaya, ellerini ve giysilerini temiz tutmaya ve kriket oynamaya teşvik ettiğine dair bir hikâye elde etti.
İngiltere'de eğitimi
[değiştir | kaynağı değiştir]
1982 yılında Cinnah'ın babasının iş ortağı Sir Frederick Leigh Croft, genç Cinnah'a Londra'da bulunan şirketi Graham's Shipping and Trading Company'de çıraklık yapma fırsatı sundu. Annesinin karşı çıkmasına rağmen bu görevi kabul etti ve ayrılmadan önce atalarının köyü olan Paneli'den kendisinden iki yaş küçük kuzeni Emibai Cinnah ile görücü usulüyle evlendi. Cinnah İngiltere'deyken, hem annesi hem de yeni evlendiği eşi hayatını kaybetti. Çıraklık, Cinnah'ın kariyeri için önemli bir adım olarak görülse de, ailesinin onu yurt dışına göndermesinin bir başka nedeni daha vardı. Babasına karşı açılan bir dava, ailenin mal varlığının mahkeme tarafından el konulma riskiyle karşı karşıya olduğunu gösteriyordu. Bu durumdan uzaklaşmak için Cinnah'ın Londra'ya gitmesi uygun bir çözüm olarak görüldü. 1893 yılında Jinnahbhai ailesi, bu zor durumlardan dolayı Mumbai'ye taşındı.
Londra'ya varışından kısa bir süre sonra Cinnah, ticaret çıraklığını bırakıp hukuk okumaya karar verdi. Bu karar, yolculuğundan önce ona üç yıl boyunca yetecek kadar para veren babasını öfkelendirdi. Hukuk kariyerine adım atmak isteyen genç Cinnah, Lincoln’s Inn'e katıldı. Daha sonra, Lincoln's Inn'i diğer hukuk enstitüleri yerine tercih etmesinin sebebini, Muhammed de dâhil olmak üzere dünyanın en büyük kanun koyucularının isimlerinin yer alması olduğunu belirtti. Cinnah'ın biyografi yazarı Stanley Wolpert, böyle bir yazıt olmadığını, ancak içeride Muhammed ve diğer kanun koyucuları gösteren bir duvar resmi olduğunu belirtmekte ve Cinnah'ın birçok Müslüman için rahatsız edici olabilecek bir resimsel tasvirden bahsetmekten kaçınmak için hikâyeyi kendi zihninde düzenlemiş olabileceğini tahmin etmektedir. Cinnah'ın hukuk eğitimi, orada yüzyıllardır yürürlükte olan pupillage (yasal çıraklık) sistemine göre ilerledi. Hukuk hakkında bilgi sahibi olmak için tanınmış bir avukatın yanında çalıştı ve onun yaptıklarının yanı sıra hukuk kitaplarını inceleyerek öğrendi.[11] Bu dönemde adını Muhammed Ali Cinnah olarak kısalttı.[10]
İngiltere'deki öğrencilik yıllarında Cinnah, geleceğin diğer birçok Hint bağımsızlık lideri gibi 19. yüzyıl İngiliz liberalizminden etkilendi. Başlıca entelektüel referansları Jeremy Bentham, John Stuart Mill, Herbert Spencer ve Auguste Comte gibi kişilerdi.[15][16] Bu siyasi eğitim, demokratik ulus fikrine ve ilerici siyasete açık olmayı da içeriyordu.[17] Parsi İngiliz Hint siyasi liderler Dadabhai Naoroji ve Sir Pherozeshah Mehta'nın hayranı oldu. Naoroji, Cinnah'ın gelişinden kısa bir süre önce Finsbury Central'da üç oy farkla zafer kazanarak Hint kökenli ilk İngiliz Parlamento Üyesi oldu. Cinnah, Naoroji'nin Avam Kamarasındaki ilk konuşmasını ziyaretçi salonundan dinledi.[18][10]
Kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Baroya girdikten sonra iki yıl daha Büyük Britanya'da kaldı. Parlak bir hukukçu olarak göze battı.[19] 1896'da Karaçi'ye döndü. 1897'de Bombay'a geçerek avukatlık yapmaya başladı. Başarılı bir avukat olarak Bombay'da ün yaptığı sırada, 1900'de yargıçlığa atandı. Cinnah, etkin siyasi yaşama 1906'da girdi. O yıl Hindistan'da Birleşik Krallık'a karşı bağımsızlık mücadelesini yürütecek olan Kongre Partisi'nin Kalküta'daki genel kurul toplantısına katıldı. Genel Kurula Dadabhoy Naoroji başkanlık ediyordu. Naoroji ile Londra yıllarından gelen tanışıklık ve iş birliği sayesinde onun özel sekreterliğini üstlendi.[19]
1920 yılı Cinnah'ın siyasi yaşamında önemli bir dönüm noktası sayılır. O yıl, Kongre Partisi Gandi'nin etkisiyle Birleşik Krallık hükûmetiyle uzlaşma yollarını terk etmeyi ve yabancı mallara boykot uygulamayı kararlaştırdı.[19] Cinnah, bunu anayasa ve hukuk dışı mücadele biçimlerine kaymak biçiminde görerek, Gandi ile yöntem ayrılığına düştü.[19] Gandi 1918'den beri Hinduların, Cinnah ise Müslümanların önderi olarak simgeleşmişlerdi.[19] Gandi-Cinnah ayrılığı zaten hiçbir zaman tam anlamıyla bir ulusal birlik temeli üzerinde pekişmemiş olan Hindularla Müslümanlar arasındaki ayrılığın derinleşmesine yol açtı ve Cinnah, 1921'de Kongre Partisi'nden ayrıldı.[19]
14 Ağustos 1947'de Birleşik Krallık'ın Hindistan'a bağımsızlık tanımak zorunda kalması üzerine, aynı gün hem Pakistan hem de Hindistan devleti kuruldu.[19]
Yaşamı, Gandi ve Nehru'nun Hindistan'ın bağımsızlığına kavuşması için mücadelelerine koşut mücadele içinde geçen Cinnah, önceleri Hindu-Müslüman birliğine inandıysa da sonra bu tutumdan vazgeçerek Müslümanlara önderlik etti. Uzun ve kararlı bir mücadele sonunda Hindistan'da Müslümanları tek bir ulus ve devlet altında toplamayı başarmıştır.[19]
Mirası ve ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Cinnah Cemiyeti, her yıl Pakistan'a üstün ve değerli hizmetler sunan bir kişiye 'Cinnah Ödülü' vermektedir.[20] Cinnah, tüm Pakistan rupisi para birimlerinin üzerinde resmedilmekte olup, birçok Pakistan kamu kurumuna da ismini vermiştir. Karaçi'deki eski Quaid-i-Azam Uluslararası Havaalanı, şimdiki adıyla Cinnah Uluslararası Havalimanı, Pakistan'ın en işlek havaalanıdır. Türkiye'nin başkenti Ankara'nın en büyük caddelerinden biri olan Cinnah Caddesi'ne ve İran'ın başkenti Tahran'daki Muhammed Ali Cinnah Otoyoluna onun adı verildi. Chicago'da Devon Caddesi'nin bir kısmına “Mohammed Ali Cinnah Yolu” adı verildi. Brooklyn, New York'taki Coney Island Avenue'nun bir bölümüne de Pakistan'ın kurucusunun onuruna 'Muhammed Ali Cinnah Yolu' adı verildi.[21] Cinnah'ın anıt mezarı olan Mazar-e-Quaid, Karaçi'nin önemli simgeleri arasındadır. Hindistan'ın Andhra Pradesh eyaletindeki Guntur kentinde bulunan “Cinnah Kulesi” Cinnah'ın anısına inşa edildi.
Bibliyografya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Wolpert, Stanley (1984). Jinnah of Pakistan. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-503412-7.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Moini 2003.
- ^ a b Ahmed.
- ^ Husain, Mahmud. "Mohammed Ali Jinnah, Biography, Accomplishments, Religion, Significance, & Facts". Britannica (İngilizce). 20 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2024.
- ^ Wolpert, s. 4.
- ^ Ahmed 2010.
- ^ Wolpert, s. 18.
- ^ "Jinnah, Pakistan and Islamic Identity". The New York Times. 27 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2017.
- ^ Ahmed, Akbar (2005). Jinnah, Pakistan and Islamic Identity: The Search for Saladin. Routledge. ISBN 9781134750221. 19 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2018.
İsmaili Ağa Han'ın müridi olan bir Hoca (“khwaja” ya da “soylu”) ailesinde doğmasına rağmen, Cinnah hayatının erken dönemlerinde Sünni mezhebine yönelmiştir. Daha sonra yakınları ve arkadaşları tarafından mahkemede sunulan kanıtlar, hayatının sonuna kadar kesin olarak Sünni bir Müslüman olduğunu ortaya koymaktadır (Merchant 1990).
- ^ Pirbhai 2017.
- ^ a b c Singh.
- ^ a b Wolpert.
- ^ Swamy 1997.
- ^ Puri.
- ^ Sharif 2010.
- ^ Engineer 2006.
- ^ Banerjee 1981.
- ^ Mehmood 1998.
- ^ Bolitho.
- ^ a b c d e f g h "Muhammed Ali Cinnah hakkında [[Türkiye|Türkiye Cumhuriyeti]] İslamabad Büyükelçiliği sitesinde yer alan bilgi". 24 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2008.
- ^ "Projects of The Jinnah Society". jinnahsociety.org.pk. 7 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2017.
- ^ "'Muhammad Ali Jinnah Way' unveiled in New York to honour Pakistan's founder". The Express Tribune. 9 Şubat 2019. 10 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2019.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Britanya Hindistanı
- Hindistan bağımsızlık mücadelesi
- Muhammed Ali Cinnah
- 1876 doğumlular
- 1948 yılında ölenler
- Pakistan genel valileri
- Pakistanlı siyasetçiler
- Veremden ölenler
- Pakistan'ın ulusal sembolleri
- Pakistanlı Müslümanlar
- Pakistanlı Sünniler
- İngiltere'deki Pakistanlı gurbetçiler
- Pakistan cumhurbaşkanları
- Banknotlarda tasvir edilen insanlar