Nal yengeci
| Limulidae | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
| Değerlendirilmedi (IUCN 3.1) | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
.jpg)
Limulidae, Nal yengeci veya at nalı yengeci, deniz ve acı suda yaşayan Limulina alttakımına bağlı bir hayvan familyasıdır.[2][3] Gerçek yengeçler gibi kabuklular şubesinden olmadıkları için yaygın olarak kullanılan isimleri hatalıdır ve yengeç değillerdir.
Yumuşak kumlu veya çamur tabanlı sığ sularda ve çevresinde yaşayan at nalı yengeçleri, ilkbahar gelgitlerinde gelgit bölgesinde ortaya çıkarlar. Genellikle Asya'da yemek olarak tüketilen at nalı yengeçleri, balık yemi, gübre ve bilim için (özellikle Limulus amebosit lizatı için) kullanılırlar. 2000'li yıllardaki kıyı habitat tahribatı ve aşırı avlanma nedeniyle nüfusları azalmaya başlamıştır.[3] At nalı yengeci türlerinden Carcinoscorpius rotundicauda'da tetrodotoksin bulunabilir.[4]
450 milyon yıl önce ortaya çıktıkları göz önüne alındığında, at nalı yengeçleri yaşayan fosil kabul edilmektedir.[5] 2019'da yapılan moleküler analizlere göre, at nalı yengeçleri örümceğimsiler sınıfındaki Ricinulei familyasıyla kardeş gruptur.[6]
Taksonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Limulidae familyasına bağlı cinsler (2022):
- Carcinoscorpius - Pocock, 1902
- Limulus - Müller, 1785
- Tachypleus - Leach, 1819
Kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]At nalı yengeçleri, kanlarında oksijen taşımak için hemosiyanin kullanırlar. Hemosiyaninde bulunan bakır nedeniyle kanları mavidir.[7] Kanlarında, organizmayı patojenlere karşı savunmak için kullandıkları amebositler bulunur. Amebositler omurgalıların beyaz kan hücrelerine benzeyen bir yapıdır. L. polyphemus'un kanından elde edilen amebositler, tıbbi uygulamalarda bakteriyel endotoksinlerin tespiti için kullanılan Limulus amebosit lizat'ın (LAL) üretilmesinde kullanılır.[8] Hayvanın kanına olan yüksek talep, nal yengeçlerin toplanıp kanlarının alındıktan sonra tekrar denize bırakılmasına sebep olmaktadır. Hayvanların çoğu bu süreçte hayatta kalsa da; ölüm oranı, hayvandan alınan kan miktarı ve taşınma sırasında hayvanın yaşadığı stresle ilişkilidir.[9] Kan alındıktan sonraki ölüm oranı tahminleri %3 - 15 [10] ile % 10 - 30 arasında değişmektedir.[11][12][13] Bu amaçla yılda yaklaşık 500.000 Limulus yakalanmaktadır.[14]
Kan alınması ayrıca dişi at nalı yengeçlerinin yumurtlayacakları yumurta sayısına azaltabilir veya yumurtlamalarını engelleyebilir. Biyomedikal endüstrisine göre, kanı %30 oranında alınan at nalı yengeçleri, geri gönderilmeden önce okyanustan bir ila üç gün uzakta kalırlar. Solungaçlar nemli kaldığı sürece dört gün karada yaşayabilirler.[15] Bazı şirketlerin at nalı yengeçlerini okyanusa geri göndermediklerinden şüphelenen bazı bilim insanları, bu şirketlerin at nalı yengeçlerini balık yemi olarak sattığından şüphelenmektedir.[16]
At nalı yengeçlerinin ilaç endüstrisi için avlanma oranları azalmaktadır. 1986'da Kyushu Üniversitesi'nden araştırmacılar, LAL'ın kendi içinde bulunan izole edilmiş Limulus pıhtılaşma faktörünün (rFC) kullanılmasıyla LAL geliştirilebileğini keşfetmiştir.[17] Singapur Ulusal Üniversitesi araştırmacılarında Jeak Ling Ding, LAL yerine kullanılabilecek rFC'nin üretimi için kullanılan sürecin patentini almış; 8 Mayıs 2003'te patentli süreç ile yapılan sentetik izole edilmiş rFC'yi ilk kez kullanıma sunmuştur.[18] İlk başta endüstri yeni ürüne pek ilgi göstermemiş olsa da, ürün patentli olduğundan, Lonza Group adlı üretici firma tarafından satılmıştır. Ayrıca 2013'te Hyglos GmbH kendi rFC ürününü üretmeye başlamıştır. Avrupalı düzenleyicilerin rFC'nin kullanmayı kabul etmesi, rFC'nin LAL'a kıyasla daha uygun maliyetli olması ve Eli Lilly and Company'nin rFC'yi kullanmayı desteklemesi nedeniyle, at nalı yengeçlerinin kanları için avlanmasının sona ereceği öngörülmektedir.[19]
Haziran 2020'de, ABD Farmakopesi, rFC'ye at nalı yengeci kanıyla eşit statü vermeyi reddettiği bildirmiştir.[20]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- LAL Update 21 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Science Friday Video: horseshoe crab season
- Horseshoe crab at the Smithsonian Ocean Portal 11 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- The Horseshoe Crab – Medical Uses; The Ecological Research & Development Group (ERDG) 21 Ekim 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- RedKnot.org 15 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. links to shorebird recovery sites, movies, events & other info on Red Knot rufa & horseshoe crabs.
- Crab Bleeders 8 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Article about the men who bleed horseshoe crabs for science.
- Day time mating of horseshoe crabs in Maine 12 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Sarah Zhang, The Last Days of the Blue-Blood Harvest, The Atlantic, May 9, 2018 8 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Wikimedia Commons'ta Nal yengeci ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Vikitür'de Nal yengeci ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Sekiguchi K (1988). Biology of Horseshoe Crabs. Science House. ISBN 978-4-915572-25-8.
- ^ "ITIS". 30 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2022.
- ^ a b Stine Vestbo (2018). "Present and Potential Future Distributions of Asian Horseshoe Crabs Determine Areas for Conservation". Frontiers in Marine Science. 5 (164): 1-16. doi:10.3389/fmars.2018.00164.
- ^ Attaya Kungsuwan (1987). "Tetrodotoxin in the Horseshoe Crab Carcinoscorpius rotundicauda Inhabiting Thailand" (PDF). Nippon Suisan Gakkaishi. 53 (2): 261-266. doi:10.2331/suisan.53.261. 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Ağustos 2020.
- ^ Life: the Science of Biology. 9th. W. H. Freeman. 2009. s. 683. ISBN 978-1-4292-1962-4. 2 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2020.
- ^ Ballesteros (14 Şubat 2019). "A Critical Appraisal of the Placement of Xiphosura (Chelicerata) with Account of Known Sources of Phylogenetic Error". Systematic Biology. 68 (6): 896-917. doi:10.1093/sysbio/syz011. PMID 30917194.
- ^ "Anxious Arthropods". Ohio History Org. 25 Eylül 2014. 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
- ^ "The horseshoe crab and public health". HorseshoeCrab.org. 21 Ekim 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2020.
- ^ Reducing post-bleeding mortality of horseshoe crabs (Limulus polyphemus) used in the biomedical industry (PDF) (M.Sc. tez). Virginia Polytechnic Institute and State University. 2003. 22 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Nisan 2011.
- ^ "Crash: A Tale of Two Species – The Benefits of Blue Blood – Nature – PBS". 10 Haziran 2008. 10 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2020.
- ^ The Blood Harvest 24 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Atlantic, 2014.
- ^ Changing Global Perspectives on Horseshoe Crab Biology, Conservation and Management. Springer International Publishing. 2015.
- ^ "Medical Labs May Be Killing Horseshoe Crabs". Scientific American. Scientific American. 9 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2018.
- ^ Chesler. "The Blood of the Crab". Popular Mechanics (13 April 2017). 4 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2017.
- ^ "The Horseshoe Crab - US Fish and Wildlife Service" (PDF). 2 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Ağustos 2020.
- ^ Chesler (9 Haziran 2016). "Medical Labs May Be Killing Horseshoe Crabs". Scientific American. 9 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi3 Kasım 2017.
- ^ Iwanaga (1 Ağustos 1986). "The hemolymph coagulation system in invertebrate animals". Journal of Protein Chemistry (İngilizce). 5 (4): 255-268. doi:10.1007/bf01025424. ISSN 0277-8033.
- ^ "PyroGene : Licensing Success". National University of Singapore. 8 Mayıs 2003. 14 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2018.
- ^ Zhang (9 Mayıs 2018). "The Last Days of the Blue-Blood Harvest". The Atlantic (İngilizce). 8 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2018.
- ^ "The Race for a Coronavirus Vaccine Runs on Horseshoe Crab Blood". Smithsonian Magazine (İngilizce). 8 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2020.