Neoteni
Neoteni (/niˈɒtəni/),[1][2][3][4] olgunlaşma süresinin yavaşlaması sonucu büyümenin daha uzun zaman almasıdır. 1885 yılında Julius Kollmann, kimi semender türlerinde yavruluk özelliklerinin yetişkinliğe kadar korunduğu durumu tanımlamak için bu terimi türetti.[5] Büyük beyinlerin gelişiminde en önemli etmenlerdendir. Neoteni baş/beden oranı gibi morfolojik ya da merak ve oyunbazlık gibi davranışsal özellikler üzerinden tanımlanabilmektedir.[6] İnsanın diğer primatlara göre daha neotenik olduğu bilinmektedir.[7] Sığır, domuz, köpek, at ve koyun gibi hayvanların da evcilleşme sürecinde neotenik özellikler kazandıkları düşünülmektedir.[8] Belyaev'in yapay seçilim ile evcilleştirdiği tilkilerin de hızlıca neotenik özellikler kazandığı gözlenmiştir.[9]
Davranış psikolojisinde bu "neoteni" terimi "Bir türün yetişkinlerinde görülen, gençlik özelliklerinin korunması" anlamında kullanılmaktadır. Bu özelliğe sahip kişiler, dıştan bakan biri için enerjiyle, merakla ve dünyanın bitmeyen bir kaynak olduğuna inanırlar.[10]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "neoteny". Dictionary.com Unabridged (Online). (İngilizce). 14 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2025.
- ^ "neoteny". The American Heritage Dictionary of the English Language. 5. Boston: Houghton Mifflin Harcourt. Erişim tarihi: 21 Nisan 2019.
- ^ "neoteny". Lexico US English Dictionary. Oxford University Press. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "neoteny". Merriam-Webster.com Dictionary. Merriam-Webster. Retrieved 21 April 2019.
- ^ Mark Pagel, (Ed.) (2002). Encyclopedia of Evolution (İngilizce). 1. New York: Oxford University Press. s. 814. doi:10.1093/acref/9780195122008.001.0001. ISBN 978-0-19-512200-8. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2025.
Julius Kollmann (1885) coined the term to describe the retention of larval features in the Mexican axolotl (Ambystoma mexicanum) and other permanently gilled, nonmetamorphosing species of salamanders such as the mud puppy (Necturus maculosus) and the olm (Proteus).
- ^ Stone, H. R., McGreevy, P. D., Starling, M. J., & Forkman, B. (2016). Associations between domestic-dog morphology and behaviour scores in the dog mentality assessment.PloS one, 11(2).
- ^ "Neoteny, female hominin and cognitive evolution" (PDF). 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)5 Haziran 2020.
- ^ "Heterochrony in Human Evolution: The Case for Neoteny Reconsidered". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi5 Nisan 2020.
- ^ Belyaev, D. K. (1979). Destabilizing selection as a factor in domestication. Journal of Heredity, 70(5), 301-308.
- ^ Liderlik. İstanbul: Optimist. 2013. ss. 144-145. ISBN 978-605-4538-81-2.
 | Gelişim biyolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |