Neurospora crassa
| Neurospora crassa | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Neurospora crassa Shear & B.O. Dodge | |||||||||||||||
Neurospora crassa, Neurospora cinsine bağlı bir kırmızı ekmek mantarı türüdür. "Sinir sporu" anlamına gelen Neurospora ismi sporların üzerindeki çizgilerin aksonlara benzemesinden dolayıdır.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]N. crassa, laboratuvarda kolay büyütülebildiği ve haploit hayat döngüsü genetik analizi kolay kıldığı için bilimde bir model organizma olarak ün yapmıştır. Neurospora genetiği üzerinde araştırma yapan Edwart Tatum ve George Wells Beadle Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'nü kazanmıştır. Beadle ve Tatum, N. crassa'yı X ışınlarına maruz bırakıp mutasyonlara yol açmış, sonra da belli enzimlerde bozukluklardan kaynaklanan metabolik bozukluklar gözlemlemişlerdir. Bu deneyler, iki araştırmacıyı belli genlerin belli proteinleri kodladığı sonucuna ulaştırmış, "bir gen, bir enzim" hipotezine ortaya çıkarmıştır. Enzimlerin birden fazla proteinden oluştuğu fark edilince bu deyim "bir gen, bir polipeptit" olarak değiştirilmiştir.
Neurospora'da yapılan araştırmalar genetik ve epigenetik susturmanın örneklerini göstermiş, ritmik sporülasyonun çalışılması sonucunda güncel ritim mekanızmasının anlaşılmasında önemli ilerlemeler kaydedilmiştir.
N. crassa'nın genomunun dizini 2003'te çözülmüştür. Yedi kromozomdan oluşan genom toplam 43 megabaz uzunluğunda olup yaklaşık 10.000 genden oluşmaktadır. Bu organizmadaki her bir gende ayrı birer mutasyon oluşturulmasını amaçlayan proje sürmektedir.
Doğal ortamında N. crassa tropik ve subtropikal bölgelerde yaşar. Orman yangınlarından sonra bitkilerin üzerinde büyüdüğü sıkça görülür.
Model organizma olarak avantajları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Genetik analiz yapmak kolaydır. Askosporların izole edilmesi yoluyla haploid hücreler kolayca elde edilebilir, tetrad analizi ile mayoz bölünmenin dört ürünü ayırdedilebilir. Ask ince uzun olduğu için Metafaz I'de birbirinden ayrılan hücreler yan yana dururlar. Bu özellik genlerin haritalanmasını yarar.
- Konidyum adlı keselerde cinsiyetsiz sporlar üretilir. Bu sporlar ilginç Neurospora genotiplerinin izole edilmesini sağlar.
- Genetik ve fizik kromozom haritaları mevcuttur.
- Beslenme gereksinimleri basittir, büyüme hızı yüksek, kültürleme ucuz, jenerasyon süresi 3 haftadan kısadır.
- Hayat döngüsünün vejetatif ve eşeysel evrelerinde farklı hücre tıpleri mevcuttur. Yaşamının çoğu haploit olduğu için gen ifadesini çalışmak kolaydır, baskın ve çekinik genler sorun yaratmaz.
- Çeşitli moleküler ve genetik teknikler mevcuttur, örneğin ayarlanabilir promotörler, belli genomik konumlara DNA sokma yöntemleri ve gerekli gen mutasyonlarının ölümcül olmamasını sağlama yöntemleri gibi.
- Bilimsel camiaya açık, on binden fazla suştan oluşan bir kültür koleksiyonu gen mutasyonları, kromozom düzenlenmeleri ve doğal populasyonlardan izolatlar içermektedir.
- Genetik transformasyon çok verimli olarak yapılabilir. Yeni genlerin nakavt mutasyonları genom projesi dahilinde sipariş edilebilir.
- Pek çok millete yayılmış bir araştırma komünitesi bilimsel kaynaklarını ve sonuçlarını paylaşmaktadır.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- The Neurospora Homepage 11 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- The Neurospora Compendium 7 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Neurospora crassa Release 7
- Neurospora Genome Project
- Neurospora Initiative[ölü/kırık bağlantı]
- Neurospora'nın hayat döngüsü 1 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- TAXONOMIC CLASSIFICATION: AN OVERVIEW 1 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- videolar
- Trans-NIH Neurospora Initiative 24 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Wikimedia Commons'ta Neurospora crassa ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Vikitür'de Neurospora crassa ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
