Nilometre
._1._Plan_g%C3%A9n%C3%A9ral_du_meqy%C3%A2s_ou_nilom%C3%A8tre;_2._Plan_du_puits;_3._Coupe_du_nilom%C3%A8tre;_4-6._D%C3%A9tails_de_la_colonne_(NYPL_b14212718-1268734).jpg)
Nilometre, yıllık sel mevsimi boyunca Nil Nehri'nin berraklığını ve su seviyesini ölçmek için kullanılan bir yapıdır.
Nil taşkınlarının ölçülmesi MÖ 3000 yıllarından beri yapılıyordu. En basit şekilde yüksek kayalara ölçek koyarak taşkının seviyesi ölçülüyordu. Daha gelişmiş bir yöntem ise nilometre idi. Nilometre 2,4 metre çapında büyük kireç taşı bloklardan yapılmış, içine merdivenle inilen dairesel bir kuyuydu.[1] Bu odada bir taş sütunun üzerine seviyeler işaretlenmişti ve iki üç yerden Nil Nehri ile bağlantı sağlanmıştı. Böylece Nil'in sularının ne kadar yükseldiği düzenli olarak saptanabiliyordu. Feyyum barajını yaptıran III. Amenemhat zamanında nilometreler geliştirilerek vergi almalarda bunlardan yararlanıldı.[2] Strabon, Elefantin ve Memfis'te gördüğü bu kuyuları anlatır ve taşma seviyesinin tespit edilmesinden sonra insanlara haber verildiğini de belirtir.[2] Eğer nilometre verimli bir hasat dönemi olacağını öngörüyorsa vergiler de ona göre artırılıyordu.[1]
Evliya Çelebi'nin aktarımına göre Nil'in sularının ne kadar yükseldiğini anlamak için Kahire'deki Ravda (Roda) adasında "Ümmü’l-kıyâs" adında bir Nilometre vardır. Evliya Çelebi'ye göre Nuh tufanından sonra Kıptî devletinde Kalimun Hakim adında bir kâhin tarafından inşa edilmiştir. Ondan sonra da Hasaylim adında, mühendislik konusunda üstün bir kâhin "Ümmü'l-kıyas"ı o günkü şekline getirmiştir. Gelibolulu Mustafa Âlî'ye göre bu yapı İdris peygamber tarafından, İbrahim bib Bali'nin Hikmetnâme'sine göre ise Yusuf peygamber tarafından yapılmıştır.[3]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Erman Ertuğrul, Mısır'da Vergileri Hesaplayan 2200 yıllık yapı 12 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., nationalgeographic.com'un Ancient Device for Determining Taxes Discovered in Egypt 12 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. yazısından çeviri
- ^ a b Onur Günday, Nil: Eskiçağ'dan Ortaçağ'a Mısır'a Hayat Veren Nehir 12 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Coğrafya'da Yeni Yaklaşımlar, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir 2015
- ^ Esma Şahin, Klasik Türk Edebiyatı Metinlerinde Nil Nehri 12 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 19, İstanbul 2017
