Nuh Naci Yazgan
Nuh Naci Yazgan | |
|---|---|
| Doğum | 1885 Kayseri |
| Ölüm | 7 Ekim 1947 (61-62 yaşlarında) Kayseri |
| Defin yeri | Karacaahmet Mezarlığı |
| Milliyet | Türk |
| Meslek | İş insanı, siyasetçi |
Katipzade Nuh Naci Yazgan (1885, Kayseri - 7 Ekim 1947), Kayseri doğumlu hayırsever iş insanı ve politikacıdır.
Milli Mücadele yıllarında Kayseri'de Erciyes gazetesini çıkardı; Sivas Kongresi'nde Kayseri delegesi, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nde kurucu ve yönetim üyesi, TBMM II. dönem (İstifa: 22 Aralık 1924) Kayseri milletvekili olarak görev aldı.[1]
Adana'daki sahipsiz fabrikaları yeniden canlandırmak üzere 1924'te milletvekilliğini bırakıp Adana'ya yerleşen Nuh Naci Bey, Adana'daki ünlü dokuma fabrikası Milli Mensucat'ın ve pamuk üreticilerine finansman sağlamak için Adana'da yaşayan Kayseri işadamları tarafından kurulan Akbank'ın kurucularındandır.
Kayseri ve İstanbul'da birçok hayır kurumu kurdu. Adı, Kayseri'de 2009 yılında kurulan Nuh Naci Yazgan Üniversitesi'nde yaşatılır.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]
1886'da Kayseri'de dünyaya geldi. Babası, İbrahim Hakkı Bey'dir. Ticaret İdadisi'ni bitirdi. İş yaşamına Kayseri'deki Baruthane'de kâtiplik yaparak başladı. Bu işinden ötürü "Katipzade" olarak tanındı. Bir yıl kadar Kayseri İdadisi'nde (Lisesinde) Hüsn-ü Hat ve Meşk (Güzel yazı ve örnek yazı) dersleri verdi. Ticaret yaşamına ise halıcılık yaparak başladı.
Türk Kurtuluş Savaşı sırasında, Kalaçzade Ahmet Hilmi Bey ve Ömer Mümtaz İmamzade ile birlikte Sivas Kongresi'nde Kayseri delegesi olarak seçildi, ne var ki kongre çalışmaları sona erdikten sonraki günlerde Sivas'a gelebildi. Sivas'tan döndükten sonra Kayseri'de Müdafa-i Hukuk Cemiyeti'nin kurulmasına önayak oldu. Kayseri ve civarında halktan toplanan yardımlarla ulusal müfrezeler oluşturulması ve görevlendirilmesi, işgal hareketlerini kınayan toplantılar düzenlenmesi, halkın dini ve milli duygularının canlı tutulması konularında öncülük etti. İşgal edilen yerlerde halka yapılan eziyetleri anlatmak ve Mustafa Kemal Paşa önderliğindeki gelişmeleri halka duyurmak amacıyla yayın giderlerini şahsen karşılayarak “Erciyes” adında bir gazetenin çıkarılmasını sağladı.
Kayseri Belediyesi'nde encümen üyesi iken 1923 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisine Kayseri milletvekili seçildi. Savaş sırasında Adana'daki fabrikasında Türk ordusu için kaput bezi üretti. Atatürk kendisine Adana'da kentten ayrılan azınlıkların terk ettiği, bacası tütmeyen fabrikaları yeniden faaliyete geçirme görevi verince, 22 Aralık 1924'te milletvekilliğinden istifa etti ve Adana'daki sanayi hamlesinin başına geçti.
Nuh Naci Bey, Orhan Kemal'in romanlarında ölümsüzleştirdiği ülkenin en eski fabrikalarından Milli Mensucat'ı 1927'de dönemin diğer işadamları Mustafa Özgür, Nuri Has, Seyit Tekin ile birlikte Hazine'den satın aldı ve işletti. Burada üretilen "Aslan" marka vater ve ekstra iplikler, ülkede büyük talep gördü.
1948 yılında Akbank'ı kuran, hepsi "Adana'daki Kayserililerden" ve her biri %15 hisseye sahip 6 arkadaştan birisiydi.
Kayseri'de ilk köylü öğrenci yurdunu, Göğüs Hastalıkları Hastanesini yaptıran kişidir. Eşi Behice Yazgan' adına Behice Yazgan Kız Lisesi'ni yaptırmıştır. Kayseri'de Kayseri Yükseköğrenim ve Yardım Vakfı tarafından kurulan vakıf üniversitesi "Nuh Naci Yazgan" adını taşımaktadır.
7 Ekim 1947'de hayatını kaybetti. Karacaahmet Mezarlığı'na defnedildi.
Yaptırdığı hayır kuruluşları
[değiştir | kaynağı değiştir]Nuh Naci Yazgan tarafından yaptırılmış hayır kuruluşları şunlardır:[2]
- Nuh Naci Yazgan Öğrenci Yurdu (Kayseri): 1939 yılında hizmete giren öğrenci yurdu, halen Kayseri Yükseköğrenim ve Yardım Vakfı'nın iktisadi işletmesi olarak faaliyetini sürdürür.
- İstanbul Yüksek Tahsil Öğrenci Yurdu (İstanbul): Yükseköğrenim görmek için Kayseri'den İstanbul'a giden dar gelirli öğrencilerin barınmaları için hizmet veren bir kurulştur. Laleli’de'de hizmete giren yurt, binanın yetersiz kalması üzerine Çapa'da yaptırılan büyük yurt binasına taşınmıştır. 80 ihtilali sonrası kapanan yurdun binası uzun süre Çapa Kız Yurdu olarak devam etmiş daha sonra da mesleki liseye dönüşmüştür.[3]
- Göğüs Hastanesi ve Dispanseri (Kayseri): Kayseri'nin merkezinde 1943 yılında yaptırılmış bir göğüs hastanesi ve dispanseridir, halen hizmetine devam etmektedir.
- Behice Yazgan Kız Lisesi (Kayseri): Nuh Naci Yazgan'ın vasiyeti üzerine 1969 yılında Kayseri şehir merkezinde eşi adına yaptırılmış olan lisedir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "TBMM Albümü". tbmm.gov.tr. 31 Ekim 2012. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2013.
- ^ "Kayseri Yüksek Öğretim ve Yardım Vakfı Nuh Naci Yazgan Web Sayfası". 27 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2009.
- ^ "Eserleri". www.nny.edu.tr/. Nuh Naci Yazgan Üniversitesi web sitesi. 25 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2017.