Osmanlı-Macar Mütarekesi (1488)

Osmanlı-Macar Mütarekesi, Osmanlı İmparatorluğu ile Macaristan Krallığı arasında 1488 yılında akdedilen ve 1483 tarihli ve beş yıl süreli Osmanlı-Macar Mütarekesi'nin geçerliliğini üç yıl daha uzatan mütareke anlaşmasıdır.^[1]

Arka plan

Balkanlarda yüz yıla yakın bir süredir rekabet ve savaş halinde bulunan Osmanlı İmparatorluğu ve Macaristan Krallığı 1483 yılında beş yıl süreli bir mütareke akdederek aralarında yaklaşık 30 yıl süren savaşı sonlandırmışlardı. Sonraki dönemde Osmanlılar 1483'te Hersek Düklüğü'nü ilhak etti, 1484'te Boğdan Prensliği'ne ait Kili ve Akkerman kalelerini ele geçirdi, Karamanoğulları Beyliği'nin son direnç noktalarını kırdı ve 1485'te Memlûk Devleti'yle (düşük yoğunluklu) bir savaş haline girdilerse de Padişah II. Bayezid'in asıl endişesi taht üzerinde hak iddiası bulunan sürgündeki kardeşi Cem Sultan'dı.

Macaristan Krallığı da 1477'den beri Avusturya'yla sürdürdüğü savaşa odaklanmaya öncelik veriyordu. 1483'ten beri doğuda Osmanlılarla mütareke halindeki Kral Matyas Corvinus 1485 yılında Viyana'yı kuşatarak ele geçirmeyi başardı.^[2] 1487 yılında Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu yenilgiyi kabullenirken taraflar 1488 yılında barış müzakerelerine giriştiler (Mütareke anlaşması 16 Aralık 1488'de St. Pölten'de imzalandı^[3]).

Bu koşullar çerçevesinde Osmanlı İmparatorluğu ve Macaristan Krallığı mücadele ettikleri diğer cephelere odaklanabilmek için aralarında 1483'ten beri hakim olan mütareke/ateşkes halini sürdürmeye meylettiler. Varılan mutabakat sonucunda 1488 yılında yeni bir mütarekenâme metni üzerinde mutabık kalındı.

Mütarekenâmenin içeriği

Osmanlıca metni ahidnâme şeklinde yazılan Mütarekenâme mütekabiliyet ilkesi esasına göre hazırlandı. Maddelerin içeriği şu şekildedir:^[4]

1. madde: Karşılıklı saldırmazlık ilkesi kabul edilerek, tarafların kale ve hisarları her türlü taarruzdan muaf kılınmaktadır.

2. madde: Karşılıklı olarak akınlar yasaklanmakta, (Osmanlı İmparatorluğu'na tâbi ve Macaristan Krallığı'nın haraçgüzarı) Eflak ve Boğdan topraklarının da akıncıların serbest geçişleri için kullanılamayacağı taahhüde bağlanmaktadır.

3. madde: Osmanlı Padişahı ve Macar Kralı başka düşmanlarına karşı hareket ettiğinde bu düşmanlara yardım edilmemesi karşılıklı olarak taahhüt edilmektedir. Bu maddeyle, taraflar başkalarıyla savaş halindeyken birbirleri aleyhine ittifak teşkilini men etmektedir.

4. madde: Karşılıklı olarak gönderilecek elçilerin bağışıklıkları teminat altına alınmaktadır. Buna göre; elçilerden ipotek ve istimâletnâme sorulmayacak ve herhangi bir zarara ve ziyana uğratılmaları önlenecektir.

5. madde: Karşılıklı olarak tâcir ve tüccarların hakları ve faaliyetleri bir diğer ülkede teminat altına alınmaktadır. Olası bir zarar ve ziyan durumunda barış halinin bozulmaması ve tazminat ödenmesi cihetine gidilmesi üzerinde mutabık kalınmaktadır.

Yürürlüğe girme: Osmanlı İmparatorluğu Semendire'den, Macaristan Krallığı da Belgrad'dan birer elçi göndererek mütarekenâmenin yürürlüğe girdiğini karşı tarafa bildirecektir.

Tüccarların ödedikleri vergiler: Macar tüccarlarının Osmanlı topraklarında vermekte oldukları vergileri aynı şekilde vermeye devam etmeleri gerektiği hatırlatılmaktadır. Beher tarafın tebaa ve tüccarlarının birbirlerinin topraklarına geçişi için sınırlardaki yerel yetkililer görevlendirilmektedir.

Mütarekenâmenin süresi: Anlaşmanın süresi iki yıl olarak belirlenmektedir. Başlangıç tarihi olarak ise Macar Kralının Osmanlı elçisinin önünde yemin edeceği gün olarak saptanmaktadır.

Mütarekenin akıbeti ve sonu

1488 yılında akdedilen bu mütareke ile Osmanlı İmparatorluğu ve Macaristan Krallığı aralarında 1483'ten beri süren mütareke/sulh halini sürdürdüler. Macaristan Krallığı 1488 yılında Osmanlıların (1485'ten beri) savaş halinde bulunduğu Memlûk Sultanlığı ile elçi teatisinde bulundularsa da^[5], Osmanlı-Macar Mütarekesi'nin 3. maddesi uyarınca Macarlar Memlûklarla Osmanlılar aleyhine bir ittifaka girişmediler.

Buna mukabil, Macar Kralı Matyas Korvinus'un 6 Nisan 1490'da ölmesiyle anlaşma da geçerliliğini yitirdi ve iki ülke arasındaki ilişkiler hukuken tekrar harp haline döndü. 1492 yılında ise Osmanlıların Belgrad'ı ele geçirme girişimleriyle taraflar yeniden 1495'e kadar sürecek ve daha ziyade sınır çarpışmalarıyla devam edecek yeni bir savaşa sürüklendiler.

Kaynakça

^ "The Wars of the “Long Peace”, 1483–1520" makalesi, "From Nicopolis to Mohács" kitabı, Tamás Pálosfalvi, Brill (2018), s.278
^ "Sketches from Hungarian History", Charlotte Mary Yonge; Christabel Rose Coleridge; Arthur Innes, The Monthly packet. Londra (1874), J. and C. Mozley
^ "Matthias Corvinus (Macarca), Péter E. Kovács, Officina Nova (1990), ISBN 963-7835-49-0, s.128
^ "Osmanlı-Macar Ahidnameleri Bağlamında Osmanlı-Macaristan İlişkilerinin Gelişimi ve II. Bayezid Dönemine ait Türkçe Macaristan Ahidnameleri Üzerine İncelemeler", Büşra Aktaş Kütükçü, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, sy.47, İstanbul (2022), s.57-59
^ "Beyond the Ottoman Empire 14th-16th Century Hungarian Diplomacy", Lajos Tardy (İngilizce'ye çev. Janos Boris), Segedin (1978), s.98

[1] "The Wars of the “Long Peace”, 1483–1520" makalesi, "From Nicopolis to Mohács" kitabı, Tamás Pálosfalvi, Brill (2018), s.278

[2] "Sketches from Hungarian History", Charlotte Mary Yonge; Christabel Rose Coleridge; Arthur Innes, The Monthly packet. Londra (1874), J. and C. Mozley

[3] "Matthias Corvinus (Macarca), Péter E. Kovács, Officina Nova (1990), ISBN 963-7835-49-0, s.128

[4] "Osmanlı-Macar Ahidnameleri Bağlamında Osmanlı-Macaristan İlişkilerinin Gelişimi ve II. Bayezid Dönemine ait Türkçe Macaristan Ahidnameleri Üzerine İncelemeler", Büşra Aktaş Kütükçü, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, sy.47, İstanbul (2022), s.57-59

[5] "Beyond the Ottoman Empire 14th-16th Century Hungarian Diplomacy", Lajos Tardy (İngilizce'ye çev. Janos Boris), Segedin (1978), s.98

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]