Ozon

Ozon
Ball and stick model of ozone	Spacefill model of ozone
Adlandırmalar
	IUPAC adı Ozone
	Sistematik IUPAC adı Trioxygen
	Diğer adlar 2λ4-trioxidiene; catena-trioxygen
Tanımlayıcılar
CAS numarası	10028-15-6 ;
3D model (JSmol)	Etkileşimli görüntü;
ChEBI	CHEBI:25812 ;
ChemSpider	23208 ;
ECHA InfoCard	100.030.051
EC Numarası	233–069–2;
Gmelin Referansı	1101
IUPHAR/BPS	6297;
MeSH	Ozone
PubChem CID	24823;
RTECS numarası	RS8225000;
UNII	66H7ZZK23N ;
CompTox Bilgi Panosu (EPA)	DTXSID0021098 ;
	InChI InChI=1S/O3/c1-3-2 Key: CBENFWSGALASAD-UHFFFAOYSA-N ; InChI=1/O3/c1-3-2 Key: CBENFWSGALASAD-UHFFFAOYAY;
	SMILES [O-][O+]=O;
Özellikler
Kimyasal formül	O3
Molekül kütlesi	48,00 g mol−1
Görünüm	Colourless to pale blue gas
Yoğunluk	2.144 g/L (at 0 °C)
Erime noktası	-192,2 °C; -313,9 °F; 81,0 K
Kaynama noktası	-112 °C; -170 °F; 161 K
Çözünürlük (su içinde)	1.05 g L−1 (at 0 °C)
Çözünürlük (other solvents içinde)	Very soluble in CCl4, sulfuric acid
Buhar basıncı	55.7 atm ([dönüştürme: geçersiz sayı])
Konjuge asit	Protonated ozone
Manyetik alınganlık (χ)	+6.7·10−6 cm3/mol
Kırınım dizimi (nD)	1.2226 (liquid), 1.00052 (gas, STP, 546 nm—note high dispersion)
Yapı
Uzay grubu	C2v
Koordinasyon geometrisi	Digonal
Moleküler geometri	Dihedral
Hibridizasyon	sp2 for O1
Dipol momenti	0.53 D
Termokimya
Standart molar entropi (S⦵298)	238.92 J K−1 mol−1
Standart formasyon entalpisi (ΔfH⦵298)	142.67 kJ mol−1
Tehlikeler
	GHS etiketleme sistemi:
Piktogramlar
İşaret sözcüğü	Danger
Tehlike ifadeleri	H270, H314
NFPA 704; (yangın karosu)	4 0 4 OX
	Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC):
LCLo (yayınlanan en düşük)	12.6 ppm (mouse, 3 hr); 50 ppm (human, 30 min); 36 ppm (rabbit, 3 hr); 21 ppm (mouse, 3 hr); 21.8 ppm (rat, 3 hr); 24.8 ppm (guinea pig, 3 hr); 4.8 ppm (rat, 4 hr)
	NIOSH ABD maruz kalma limitleri:
PEL (izin verilen)	TWA 0.1 ppm (0.2 mg/m3)
REL (tavsiye edilen)	C 0.1 ppm (0.2 mg/m3)
IDLH (anında tehlike)	5 ppm
Benzeyen bileşikler
Benzeyen bileşikler	Sulfur dioxide; Trisulfur; Disulfur monoxide; Cyclic ozone
	Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa). doğrula (bu nedir? )
	Bilgi kutusu kaynakları

Ozon gazı (O₃), 3 oksijen atomundan oluşan molekülleriyle renksiz bir gazdır ve atmosferin üst katmanlarında yer alır.

Oksijenin allotropudur, trioksijen olarak da tanımlanır. Normal koşullarda atmosferin alt kısımlarında O₃ miktarı yaklaşık 0,04 ppm değerindedir.^{[kaynak belirtilmeli]} Bununla birlikte dumanlı sisin olduğu yerlerde ozon miktarı artmaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]} Ozon'un 0,12 düzeyini aşması sağlığa zararlı kabul edilir.^{[kaynak belirtilmeli]} Ozon, gökyüzünün mavi renginin ana sebebidir. Sıvı hâlde lacivert renge dönüşen ozon gazı, Dünya'yı Güneş'ten gelen zararlı morötesi radyasyonuna karşı korumaktadır. Atmosferin üst katmanlarında UV ışınları, alt katmanlarında yıldırım çakması sonucu oluşan elektrik akımının oksijeni parçalaması ile oluşan ozon, havanın temizlenmesinde çok önemli bir rol oynamaktadır. Ozon gelişmiş ülkelerde gıda tekstil lojistik sağlık sektörlerinde yaygın bir şekilde alternatifsiz dezenfektan olarak kullanılmaktadır.

Ham maddesi oksijen olan ozon depolanamayan ve stoklama imkânı olmayan tek gazdır. Ozonun stoklanamamasının sebebi Ozon gazının, bulunduğu ortamın sıcaklığı ile doğru orantılı olarak zamanla ham maddesi olan oksijene dönüşmesidir. Derin cerrahi yaraların tedavisinde etkilidir ve sağlık sektöründe tedavi amaçlı olarak kullanılmaktadır. Bilinçsiz kullanımının başta akciğer olmak üzere insan sağlığına yan etkileri vardır.

Sağlık üzerindeki etkileri

Ozon, akut olarak zehirli bir gazdır.^[5]^[6]^[7]

Son birkaç on yıldır, bilim insanları akut ve kronik ozon maruziyetinin insan sağlığı üzerindeki etkilerini araştırdılar. Yüzlerce çalışma, ozonun şu anda kentsel alanlarda bulunan seviyelerde insanlara zararlı olduğunu göstermektedir.^[8]^[9] Ozonun solunum, kardiyovasküler ve merkezi sinir sistemini etkilediği gösterilmiştir. Erken ölüm ve üreme sağlığı ve gelişimindeki sorunların da ozon maruziyeti ile ilişkili olduğu gösterilmiştir.^[10]

Ayrıca bakınız

Ozon tabakası (ozonosfer)

Not listesi

^ This vapor pressure is for the critical temperature, which is below room temperature.

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d ^e NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0476". Ulusal İş Güvenliği ve Sağlığı Enstitüsü (NIOSH).
^ Gas Encyclopedia; Ozone 14 Temmuz 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Cuthbertson, Clive; Cuthbertson, Maude (1914). "On the Refraction and Dispersion of the Halogens, Halogen Acids, Ozone, Steam Oxides of Nitrogen, and Ammonia". Philosophical Transactions of the Royal Society A. 213 (497–508). ss. 1-26. Bibcode:1914RSPTA.213....1C. doi:10.1098/rsta.1914.00014 Şubat 2016.
^ "Ozone". Immediately Dangerous to Life or Health Concentrations (IDLH). Ulusal İş Güvenliği ve Sağlığı Enstitüsü (NIOSH).
^ Wilson, Janet (2007-09-28). "State bans home ozone air purifiers". Los Angeles Times (İngilizce). Erişim tarihi: 2025-10-31.
^ "Ozone Generators as Indoor Air Cleaners". www.health.ny.gov. Erişim tarihi: 2025-10-31.
^ "Health Canada Regulates UV and Ozone-emitting Devices - College of Alberta Denturists". www.abdenturists.ca (İngilizce). Erişim tarihi: 2025-10-31.
^ Stewart, Devoun R.; Saunders, Emily; Perea, Roberto A.; Fitzgerald, Rosa; Campbell, David E.; Stockwell, William R. (2017). "Linking Air Quality and Human Health Effects Models: An Application to the Los Angeles Air Basin". Environmental Health Insights. 11: 1178630217737551. doi:10.1177/1178630217737551. ISSN 1178-6302. PMC 5692127 . PMID 29162976.
^ US EPA, OAR (2015-06-05). "Health Effects of Ozone Pollution". www.epa.gov (İngilizce). Erişim tarihi: 2025-10-31.
^ US EPA, OAR (2015-05-29). "Ground-level Ozone Basics". www.epa.gov (İngilizce). Erişim tarihi: 2025-10-31.

İnorganik kimya ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[3] This vapor pressure is for the critical temperature, which is below room temperature.

[PGCH-1] NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0476". Ulusal İş Güvenliği ve Sağlığı Enstitüsü (NIOSH).

[2] Gas Encyclopedia; Ozone 14 Temmuz 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[4] Cuthbertson, Clive; Cuthbertson, Maude (1914). "On the Refraction and Dispersion of the Halogens, Halogen Acids, Ozone, Steam Oxides of Nitrogen, and Ammonia". Philosophical Transactions of the Royal Society A. 213 (497–508). ss. 1-26. Bibcode:1914RSPTA.213....1C. doi:10.1098/rsta.1914.00014 Şubat 2016.

[5] "Ozone". Immediately Dangerous to Life or Health Concentrations (IDLH). Ulusal İş Güvenliği ve Sağlığı Enstitüsü (NIOSH).

[6] Wilson, Janet (2007-09-28). "State bans home ozone air purifiers". Los Angeles Times (İngilizce). Erişim tarihi: 2025-10-31.

[7] "Ozone Generators as Indoor Air Cleaners". www.health.ny.gov. Erişim tarihi: 2025-10-31.

[8] "Health Canada Regulates UV and Ozone-emitting Devices - College of Alberta Denturists". www.abdenturists.ca (İngilizce). Erişim tarihi: 2025-10-31.

[9] Stewart, Devoun R.; Saunders, Emily; Perea, Roberto A.; Fitzgerald, Rosa; Campbell, David E.; Stockwell, William R. (2017). "Linking Air Quality and Human Health Effects Models: An Application to the Los Angeles Air Basin". Environmental Health Insights. 11: 1178630217737551. doi:10.1177/1178630217737551. ISSN 1178-6302. PMC 5692127 . PMID 29162976.

[10] US EPA, OAR (2015-06-05). "Health Effects of Ozone Pollution". www.epa.gov (İngilizce). Erişim tarihi: 2025-10-31.

[11] US EPA, OAR (2015-05-29). "Ground-level Ozone Basics". www.epa.gov (İngilizce). Erişim tarihi: 2025-10-31.

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]