Panteizm tartışması
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Nisan 2025) |
Panteizm tartışması (Almanca: Pantheismusstreit) 1780'li yılların Alman entelektüel dünyasını meşgul eden bir tartışmadır. Tartışmanın merkezinde Spinoza'nın panteistik tanrı konsepti vardır. Tartışma esasen Friedrich Heinrich Jacobi ve Moses Mendelssohn'un Gotthold Ephraim Lessing'in Spinozacı inançları üzerine olan bir dizi anlaşmazlığa dayanır. Jacobi 1785'te Mendelssohn ile yaptığı mektuplaşmaları yayınlayınca bu kişisel tartışma Almanya çapında bir tartışmaya evrildi.[1]
Tartışmanın başlangıcı
[değiştir | kaynağı değiştir]1780 yılında Alman filozof Friedrich Heinrich Jacobi ve Alman tiyatro yazarı Gotthold Ephraim Lessing arasında gerçekleşen bir konuşma Jacobi'yi Spinoza'nın eserlerini incelemeye yöneltir. Lessing Jacobi ile olan bu konuşmasında Spinozacılıktan başka hiçbir felsefeyi tanımadığını belirtmiştir.
Jacobi Über die Lehre des Spinozas (Birinci baskı. 1785, ikinci baskı 1789) isimli kitabında sert ve açık bir şekilde felsefe içindeki dogmatik sisteme karşı çıkar. Bu düşünceleri onu Berlin grubuna liderlik eden Moses Mendelssohn ile karşı karşıya getirir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "The Secret Religion of Germany: Christian Piety and the Pantheism Controversy". The Journal of Religion. 67 (4). 1987. ss. 437-455. doi:10.1086/487625. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi22 Nisan 2025.