Para tekvando
Para tekvando, tekvando sporunun engelli sporcular için uyarlanmış bir branşıdır. Sporun en üst düzey yönetim organı Dünya Tekvando Federasyonu'dur (WT). Para sporcular için kyorugi ve poomsae gibi yeni disiplinler geliştirilmiştir; her ikisi de dövüş sanatları formu niteliğindedir.[1] 31 Ocak 2017'de Para Tekvando, Uluslararası Paralimpik Komitesi (IPC) Genel Kurulunda 2020 Yaz Paralimpik Oyunları programına resmen alınmıştır.[2] Aynı yıl WT, IPC'nin tam üyesi olmuştur.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kökenler
[değiştir | kaynağı değiştir]Dünya Tekvando Federasyonu (WT), engelli sporcular için taekwondonun gelişimini desteklemek ve yaygınlaştırmak amacıyla 2006 yılında Para Tekvando Komitesi'ni kurdu. İlk aşamada para tekvando, kol ampute ve uzuv eksikliği olan sporcular için kyorugi (müsabaka) branşı üzerinde yoğunlaştı. İlk Para Tekvando Şampiyonası, 2009 yılında Bakü, Azerbaycan'da düzenlendi.[3]
Para tekvandonun 2016 Rio Paralimpik Oyunları programına dahil edilememesi sonrasında, 2013 yılında WT Dünya Para Tekvando Şampiyonası sırasında bir çalışma grubu oluşturuldu ve branşın gelişimi tartışıldı. Para Tekvando Komitesi, Serebral Palsili Sporcular Uluslararası Derneği (CPISRA) ve Zihinsel Engelliler Uluslararası Spor Federasyonu (INAS) temsilcilerini de toplantılara davet etti. Çalışma grubunun önerileriyle para tekvandonun kapsamı genişletildi ve tüm engel gruplarından sporcular için uluslararası yarışmalara katılım imkânı sağlandı.
Poomsae branşı, nörolojik, zihinsel veya görme engelli sporcuların da yarışabilmesi için programa eklendi. Para Tekvando Poomsae branşı ilk kez beşinci WT Dünya Para Tekvando Şampiyonası'nda (Moskova) zihinsel engelli sporcular için düzenlendi. Ayrıca, Para Tekvando Poomsae 2015 INAS Global Oyunları ve 2015 CPISRA Dünya Oyunları'nda gösteri branşı olarak yer aldı.[1][4]
Paralimpik Oyunları başvuru süreci
[değiştir | kaynağı değiştir]Dünya Tekvando Federasyonu (WT), Ekim 2013'te Uluslararası Paralimpik Komitesi (IPC) tarafından tanınan uluslararası federasyon statüsüne kavuştu. WT, 2020 Tokyo Paralimpik Oyunları programına dahil olmak için Ocak 2014'te IPC'ye resmi niyet mektubu sundu. Başvuru sürecinin ikinci aşaması Temmuz 2014'te tamamlandı. Ekim 2014'te Almanya'nın Berlin kentinde düzenlenen IPC Yürütme Kurulu toplantısında, WT, Para Tekvando'nun 2020 Tokyo Paralimpik Oyunları'na alınması için adaylık sunumunu yaptı. Toplantı sonrası bazı spor dallarının Tokyo 2020 programına kesin olarak dahil edilmesine karar verildi; ancak Para Tekvando bu dallar arasında yer almadı.[5] Ocak 2015'te ise IPC, Abu Dabi'de düzenlenen Yürütme Kurulu toplantısında 2020 Tokyo Paralimpik Oyunları'nın spor programına son halini verdi ve nihai karar açıklandı.[6]
Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]Para tekvandonun yönetim organı Dünya Tekvando Federasyonu'dur (WT) ve branşın tüm kural ve düzenlemelerini belirler. 2013 yılında WT, IPC tarafından resmen tanınmıştır ve 2015 yılında WT, IPC'nin tam üyesi olmuştur.[1]
Müsabaka disiplinleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Para tekvandoda, tüm engel gruplarındaki sporcuların katılımını sağlamak amacıyla WT tarafından iki ana disiplin müsabaka formatında düzenlenmektedir: kyorugi (müsabaka) ve poomsae (hareket serileri). Para kyorugi kuralları, Olimpik kyorugiden farklıdır; başa yapılan tüm teknikler yasaktır ve yumruklara puan verilmez.[7][8][9]
Para Tekvando Kyorugi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Müsabaka sistemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Para Tekvando Kyorugi müsabakaları, tekli eleme turnuva sistemi, lig usulü (round robin) veya tekli eleme turnuva ile repesaj sisteminde yapılabilir.
Süre
[değiştir | kaynağı değiştir]Para Tekvando Kyorugi karşılaşmaları, her biri iki dakikalık üç raunttan oluşur ve her raund arasında bir dakikalık dinlenme süresi verilir. Üçüncü raunt sonunda skor eşitliği varsa, bir dakikalık dinlenmeden sonra dördüncü raunt olan Altın Puan (Golden Point) raundu yapılır. Karşılaşmanın süresi, teknik delege tarafından değiştirilebilir. Süre değişikliğine karar verilirken sporcu sınıfları dikkate alınır.
Geçerli puanlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Göğüs koruyucuya yapılan geçerli ayak teknikleri için iki puan, dönüşlü (spinning) ayak teknikleri için üç puan, çift dönüşlü (spinning kick) teknikler için ise dört puan verilir. Rakibe verilen her bir gam-jeom (ceza) için ise bir puan eklenir.
Sıkletler
[değiştir | kaynağı değiştir]Para Tekvando Kyorugi'de sıkletler, cinsiyet ve ağırlığa göre aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:
| Erkekler sıkletleri | Kadınlar sıkletleri | ||
|---|---|---|---|
| 61 kg altı | 61 kg'yı geçmeyenler | 49 kg altı | 49 kg'yı geçmeyenler |
| 75 kg altı | 61 kg'dan fazla ve 75 kg'yı geçmeyenler | 58 kg altı | 49 kg'dan fazla ve 58 kg'yı geçmeyenler |
| 75 kg üzeri | 75 kg'dan fazla | 58 kg üzeri | 58 kg'dan fazla |
Para Tekvando Poomsae
[değiştir | kaynağı değiştir]
Müsabaka sistemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Para Tekvando Poomsae müsabakaları, tekli eleme veya çift eleme turnuva sistemiyle düzenlenir.
Süre
[değiştir | kaynağı değiştir]Bir Para Tekvando Poomsae müsabakasının süresi 20 ila 120 saniye arasında değişir ve sporcular bu süre zarfında her bir poomsaeyi ritmik ve doğru şekilde icra etmelidir. Yarışmacılar karşılaşmada sırayla poomsaelerini sergiler. Bir yarışmacı poomsaesini erken tamamlarsa, rakibine bir sonraki poomsaesi öncesi en az bir dakika dinlenme süresi tanınır.
Puanlama kriterleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Para Tekvando Poomsae müsabakalarında toplam puan 10,0'dır. P20 sporcu sınıfında, yapılan poomsaenin zorluk derecesine göre ek puan verilir. Puanlama iki ana başlıkta değerlendirilir: teknik ve sunum. Teknik için en fazla 4,0; sunum için en fazla 6,0 puan verilir.[10]
Kategoriler
[değiştir | kaynağı değiştir]Para Tekvando Poomsae müsabakalarında kategoriler yaş ve cinsiyete göre belirlenmiştir.
| Erkekler kategorileri | Kadınlar kategorileri | ||
|---|---|---|---|
| Gençler | 12–15 yaş | Gençler | 12–15 yaş |
| 30 yaş altı | 16–29 yaş | 30 yaş altı | 16–29 yaş |
| 30 yaş üstü | 30 yaş ve üzeri | 30 yaş üstü | 30 yaş ve üzeri |
Para Tekvando sporcu değerlendirmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Sporcu değerlendirmesi, sınıflandırma panelinin sporcunun Asgari Engel Kriterleri'ni (MIC) karşılayıp karşılamadığını belirlediği ve sporcunun ilgili Spor Sınıfı'na atandığı süreçtir. Değerlendirme; fiziksel değerlendirme, teknik değerlendirme ve gözlem değerlendirmesi olmak üzere üç aşamadan oluşur.
Sporcu sınıfları
[değiştir | kaynağı değiştir]Para Kyorugi ve Para Poomsae'deki sporcu sınıfları sırasıyla "K" ve "P" öneki ile gösterilir.
| Para Kyorugi | Engel türü | Sporcu Sınıfları | Para Poomsae | Engel türü | Sporcu Sınıfları |
| LD / Prom | K40 | Görme engeli | P10 | ||
| Zihinsel engel | P20 | ||||
| Fiziksel engeller | P30 | ||||
| İşitme engeli | K60 | Tekerlekli sandalye sınıfları | P50 | ||
| İşitme engeli | P60 | ||||
| Kısa boy | P70 |
Başlıca şampiyona ve turnuvalar
[değiştir | kaynağı değiştir]| Etkinlik | Derece |
|---|---|
| Paralimpik Oyunları | Yok |
| Dünya Para Tekvando Şampiyonası | G-10 |
| IWAS Dünya Oyunları | G-6 |
| Asya Para Tekvando Açık | G-4/G-2 |
| Afrika Para Tekvando Açık | G-4/G-2 |
| Okyanusya Para Tekvando Açık | G-4/G-2 |
| Pan Amerika Para Tekvando Açık | G-4/G-2 |
| Avrupa Para Tekvando Açık | G-4/G-2 |
| Kyorugi ve/veya Poomsae'de Para Tekvando için G-1 Açık Turnuvaları | G-1 |
Üyelik
[değiştir | kaynağı değiştir]Ağustos 2017 itibarıyla, Dünya Tekvando Federasyonu'nun (WT) beş kıtadan 208 üye ulusal federasyonu bulunmaktadır. Beş kıtasal federasyon bulunmaktadır: Avrupa Tekvando Birliği (ETU), Afrika Tekvando Birliği (AFTU), Asya Tekvando Birliği (ATU), Okyanusya Tekvando Birliği (OTU) ve Pan-Amerikan Tekvando Birliği (PATU). Her kıtasal federasyon, kendi kıtasında para tekvandonun idaresinden, tanıtımından ve geliştirilmesinden sorumludur.[11][12][13][14]
Dünya sıralaması
[değiştir | kaynağı değiştir]Para tekvando dünya sıralamaları, WT Sıralama Yönergesi'nde belirtilen kurallara göre oluşturulmaktadır. Para Kyorugi'de sıralamalar sınıflandırma ve sıklet kategorilerine göre, Para Poomsae'de ise sporcu sınıfı ve yaş kategorisine göre ayrılır. Hem Kyorugi hem de Poomsae'de şampiyona veya turnuvaların G derecesine göre tüm katılımcılara puan verilir.
| Sıra | G1 | G2 | G4 | G6 | G10 |
|---|---|---|---|---|---|
| 1. sporcu | 10,00 | 20,00 | 40,00 | 60,00 | 100,00 |
| 2. sporcu | 6,00 | 12,00 | 24,00 | 36,00 | 60,00 |
| 3. sporcular | 3,60 | 7,20 | 14,40 | 21,60 | 36,00 |
| 5. sporcular | 2,16 | 4,32 | 8,64 | 12,96 | 21,60 |
| 9. sporcular | 1,51 | 3,02 | 6,05 | 9,07 | 15,12 |
| 17. sporcular | 1,06 | 2,12 | 4,23 | 6,35 | 10,58 |
| 33. sporcular | 0,74 | 1,48 | 2,96 | 4,45 | 7,41 |
| 65. sporcular | 0,52 | 1,04 | 2,07 | 3,11 | 5,19 |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c "Taekwondo". Uluslararası Paralimpik Komitesi. 11 Ağustos 2017. 1 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2025.
- ^ Joe Hernandez (24 Ağustos 2021). "Badminton ve Tekvando Tokyo'da Paralimpik Oyunlar'da ilk kez sahnede". NPR. 30 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2021.
- ^ "Para Tekvando sporcusu". The New Times. 13 Mayıs 2017. 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2025.
- ^ "Para". World Taekwondo. 11 Ağustos 2017. 27 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2017.
- ^ "IPC Yürütme Kurulu, Tokyo 2020 Paralimpik Oyunları'na dahil edilecek ilk 16 sporu onayladı". Uluslararası Paralimpik Komitesi. 7 Ekim 2014. 8 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2025.
- ^ "IPC, Tokyo 2020 Paralimpik spor programının son halini açıkladı". Uluslararası Paralimpik Komitesi. 31 Ocak 2015. 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2025.
- ^ "Paralympic Sports Taekwondo". Tokyo2020. 21 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2017.
- ^ "Taekwondo Classification". International Paralympic Committee. 11 Ağustos 2017. 20 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2025.
- ^ "WORLD TAEKWONDO FEDERATION PARA TAEKWONDO COMPETITION RULES" (PDF). World Taekwondo. 1 Ocak 2017. 21 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ "World Taekwondo Federation Para Taekwondo Poomsae Competition Rules" (PDF). 28 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ "ETU Para Tekvando Misyonu". ETU. 17 Temmuz 2015. 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2025.
- ^ "Asya Tekvando Birliği Tanıtımı". ATU. 30 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2025.
- ^ "Afrika Tekvando Birliği". AFTU. 9 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2025.
- ^ "Pan Amerika Tekvando Birliği". PATU. 24 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2025.