Paytakaran
Paytakaran (Ermenice: Փայտակարան) Ermenistan Krallığı'nın en doğudaki vilayeti.[1][2][3] Vilayet, Hazar Denizi'ne yakın Kura ve Aras nehirlerinin alt kesimlerinde yer almaktaydı. Bölge günümüzde güneydoğu Azerbaycan ve kuzeybatı İran topraklarında yer almaktadır.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]"Payt ülkesi" anlamına gelen Paytakaran, Med dili kökenli karan- (sınır, bölge, toprak) kelimesi ile muhtemelen bir Hazar topluluğu olan Paytların kombinasyonundan oluşmaktadır. Payt ayrıca Ermenice de "odun" anlamına gelmektedir.
Ermenistan'ın başlıca bölgeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Ermeniler bölgeyi MÖ 2. yüzyılda ele geçirdiler.[2] Anania Şirakatsi'nin Aşharatsuyts'una ("Dünya Atlası" MS 7. yüzyıl) göre Paytakaran, Ermenistan Krallığı'nın on beş vilayeti arasında on birinci sırada yer alıyordu. Utik'in doğusunda, Arakses'te bulunuyordu ve Atropatena'nın kontolü altında 12 kantona (gavarlar) bölünmüştür:
- Hrakot Peroj (merkezi: Paytakaran)
- Vardanakert (merkezi: Vardanakert)
- Roti Bağa
- Hani
- Atşi Bagavan (merkezi: Bagavan)
- Kağan Rot
- Koekyan
- Aros
- Vormizd Peroj
- Piçan (merkezi: Piçan)
- Spandaran Peroj (merkezi: Spandaran)
- Alevan (merkezi: Alevan)
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Paytakaran'dan önce bölge, Greko-Romen yazarlar tarafından Kaspiana olarak biliniyordu. Bölgesel güçler arasında bir rekabet ortamına dönen Kaspiana, Strabon'a göre: "Albanların ülkesinde deniz de olduğu gibi Hazar topluluğunun adını taşıyan Kaspiana adlı bölge de vardır; ancak topluluk ortadan kaybolmuştur."[1] Strabon, MÖ 2. yüzyılda Kral Artaksias tarafından Medler'den fethedilen topraklar arasında Kaspiana'nın da olduğundan bahsetmektedir. MÖ 59 yılı civarında Pompey bölgenin siyasi coğrafyasını yeniden düzenlerken Ermenistan bölgeyi Kafkas Albanyası'na karşı kaybetmiştir[4] ancak bölge daha sonra yine Ermeniler tarafından fethedilmiştir. MS 360'larda, şiddetli bir isyan Paytakaran'ı sarsa da bu isyan Muşeğ Mamikonyan tarafından bastırıldı. Ermenistan'ın 387'de bölünmesinden sonra, 428 yılına kadar Doğu Ermenistan'ın bir parçası olarak kaldı ve Atropatena'ya eklendi.[3] Bölge etnik yapı anlamında Ermeni değildi.[5] Bölgede İran dilleri konuşulmaktaydı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Strabo, Geography, 11.14. Persus Digital Library.
- ^ a b Anania Shirakatsi. Geography 8 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ a b Harutyunyan, Babken. «Փայտակարան» (Paytakaran). Sovyet Ermeni Ansiklopedisi. vol. xii. Erivan, Ermeni SSC: Ermenistan Bilimler Akademisi, 1986, ss. 301-302. (Ermenice)
- ^ Redgate, Anna Elizabeth. The Armenians (Peoples of Europe). Cornwall: Blackwell Publishers, 1998, 0-631-22037-2.
- ^ Hewsen, Robert H. Armenia: A Historical Atlas. Chicago: University Of Chicago Press, 2000. 0-226-33228-4, p. 102