Qinling pandası
| Qinling pandası/ Kahverengi panda | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Qi Zai, esaret altındaki tek kahverengi panda, 2008 doğumlu | |||||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Qinling pandası (Ailuropoda melanoleuca qinlingensis), kahverengi panda olarak da bilinir, dev pandanın bir alt türüdür. İlk olarak 15 Kasım 1959'da keşfedilmiş, ancak alt tür olarak resmi tanınması 30 Haziran 2005 tarihinde gerçekleşmiştir.[1][2][3] Bu tanınmayla birlikte nominat alt tür dışında tanımlanan ilk dev panda alt türü olmuştur.
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Daha yaygın olarak bilinen nominat alt türden; daha küçük kafatası, siyah-beyaz yerine koyu kahverengi ve açık kahverengi kürkü ile genel olarak daha küçük vücut yapısıyla ayrılır.[4] Göz lekeleri, gözlerin çevresinde değil, alt göz kapağının altında yer alır. Kahverengi pandalar son derece nadirdir.
Çoğu Qinling pandası, dev pandalarla yaklaşık olarak aynı boyuttadır; uzunlukları 1,2–1,8 metre, omuz yükseklikleri ise 70–80 cm civarındadır. Erkekler dişilerden daha ağırdır; yaklaşık 60–190 kg arasında değişen ağırlığa sahipken, dişiler genellikle 75–125 kg gelir.[3]
Korunma durumu ve tehditler
[değiştir | kaynağı değiştir]2023 itibarıyla, vahşi doğada yaşayan Qinling pandası sayısının yaklaşık 200–300 olduğu tahmin edilmektedir;[5] bu sayı, 2001 yılında 100 civarındaydı.[4]
30 Ağustos 1989'da bu alt türe ait bir dişi panda yakalanarak, çiftleştirilmek üzere Xi'an Qinling Yaban Hayatı Parkı'na götürüldü. Bu pandanın yavrusu siyah-beyaz renkte doğdu ancak bildirildiğine göre yaş aldıkça kürkü kahverengimsi bir tona dönüştü. Başka bazı kaynaklara göre ise bu dişi panda üç yavru doğurdu ancak hepsi doğumdan kısa süre sonra hayatını kaybetti. Dan-Dan adı verilen anne panda, 2000 yılında öldü.[6]
Bilim insanları, 2009 yılında bir kahverengi panda ile siyah-beyaz kürklü annesini birlikte yakaladı.[7] Bu kahverengi pandaya Qizai adı verildi. Araştırmalar, renk değişiminin bir mutasyondan kaynaklandığını ortaya koydu. Bu mutasyon, pigmentasyonla ilişkili Bace2 adlı bir gendeki bir DNA dizisinin eksikliğiyle ilgiliydi. Bace2, organizmalarda renk oluşumunu etkileyen bir gendir.[7] Bilim insanları bulgularını doğrulamak amacıyla, CRISPR-Cas9 adlı gen düzenleme aracını kullanarak fareler üzerinde bir deney gerçekleştirdi.[8] Farelerin DNA'sındaki mutasyona neden olan dizilim silinerek genetik yapı üzerinde değişiklik yapıldı. Deneyde kullanılan 78 farenin tamamında genetik değişim gözlemlendi. Melanozom (pigment taşıyan hücre yapısı) sayısı ve boyutu azaldı; ayrıca bu farelerin tüyleri daha açık renkli hale geldi.[7][8] Buna ek olarak, araştırmacılar Dan-Dan adlı pandaya ait korunmuş bir doku örneğine ulaşarak, onun da Qizai ile aynı çekinik genetik özelliğe sahip olduğunu tespit etti.[8]
Qinling alt türünün yaşam alanının sınırlı olması nedeniyle, Çin’de süregelen çevre kirliliğinin bir sonucu olarak bambu ve toprakta biriken bakır, nikel, kurşun ve çinko gibi metal zehirlenmelerine maruz kalmaktadır. Özellikle yapılan çalışmalar, bu alt türün insan kaynaklı tehditlerle doğrudan karşı karşıya olduğunu göstermektedir; zira bambu ve topraktaki ağır metal yoğunluklarıyla yüksek rakımlar arasında pozitif bir ilişki bulunmaktadır. Bu durum, Qinling Dağları’nın bu kirlilikten giderek daha fazla etkilenmesine yol açmaktadır.[9]
Diş sağlığı, Qinling pandalarının hayatta kalması açısından büyük önem taşır. Bu pandaların ortalama yaşam süresi 5 ila 20 yıl arasında değişmektedir. Etçil bir sindirim sistemine sahip olmalarına rağmen besin ihtiyaçlarını neredeyse tamamen bambudan karşılamaları, hem enerji ve besin alımında zorluklara hem de ağız sağlığı sorunlarına yol açar. Günde en az 14 saat boyunca bambu tüketmeleri, dişlerinde aşınmaya neden olur.[10] Qinling pandalarında en sık görülen diş sorunları, diş aşınması ve diş kırıklarıdır. Bu iki durum, pandaların yaşam süresini doğrudan etkileyebilecek düzeyde ciddi sonuçlara yol açabilir.
Beslenme davranışları
[değiştir | kaynağı değiştir]Qinling Dağları’nda yapılan bir saha çalışmasında, pandaların protein alımını en üst düzeye çıkarırken lif tüketimini en aza indirmeye yönelik bir beslenme stratejisi izledikleri gözlemlenmiştir. Bu strateji, makro besin profili açısından hiperetçil canlılara benzerlik göstermektedir.[11] Bu yaklaşım, dev pandaların beslenme biçimindeki evrimi; bağırsak uzunluğu veya mikrobiyal yapı gibi daha karmaşık fizyolojik adaptasyonlardan bağımsızlaştırarak kolaylaştırmış olabilir. Ancak bu durum, söz konusu adaptasyonların hangi evrimsel baskılarla şekillendiğine dair yeni soruları da gündeme getirmektedir.[11]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ 闫云霞 (1 Aralık 2015). 在水一方 (Çince). Beijing Book Co. Inc. ISBN 978-7-227-06258-5.
- ^ Zhang, Baowei; Li, Ming; Zhang, Zejun; Goossens, Benoît; Zhu, Lifeng; Zhang, Shanning; Hu, Jinchu; Bruford, Michael W.; Wei, Fuwen (2007). "Genetic Viability and Population History of the Giant Panda, Putting an End to the 'Evolutionary Dead End'?". Molecular Biology and Evolution. 24 (8): 1801-1810. doi:10.1093/molbev/msm099
. PMID 17513881.
- ^ a b "秦岭大熊猫被确认为新亚种----中国科学院" 秦岭大熊猫被确认为新亚种 [Qinling panda recognized as new subspecies] (Çince). Chinese Academy of Sciences. 15 Şubat 2005. 17 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011.
- ^ a b Qiu-Hong Wan; Hua Wu; Sheng-Guo Fang (2005). "A new subspecies of giant panda (Ailuropoda melanoleuca) from Shaanxi, China". Journal of Mammalogy. 86 (2): 397-402. doi:10.1644/BRB-226.1 . JSTOR 4094359.
- ^ "The Qinling Panda - Bear Conservation". Bear Conservation UK. 24 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2025.
- ^ "Sepia Giant Panda". 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2013.
- ^ a b c You, Xiaoying (4 Mart 2024). "Genetics solves mystery of rare brown pandas after 40 years". Nature (İngilizce). doi:10.1038/d41586-024-00614-7. PMID 38438611.
- ^ a b c Hunt, Katie (22 Mart 2024). "Pandas come in different shades, and scientists now understand why". CNN (İngilizce). Erişim tarihi: 23 Nisan 2024.
- ^ Zhao, Yan; Chen, Yi-ping; Ellison, Aaron; Liu, Wan-gang; Dong, Chen (10 Haziran 2019). "Establish an environmentally sustainable Giant Panda National Park in the Qinling Mountains". Science of the Total Environment. 668: 979-987. Bibcode:2019ScTEn.668..979Z. doi:10.1016/j.scitotenv.2019.03.070. PMID 3101847625 Ekim 2021.
- ^ Jin, Yipeng; Chen, Si; Chao, Yanqiao; Pu, Tianchun; Xu, Hongqian; Liu, Xiaobin; Zhao, Kaihui; Nie, Yonggang; Wei, Wei; Lin, Degui (2015). "Dental Abnormalities of Eight Wild Qinling Giant Pandas (Ailuropoda melanoleuca qinlingensis), Shaanxi Province, China". Journal of Wildlife Diseases. 51 (4): 849-859. doi:10.7589/2014-12-289. PMID 26280879.
- ^ a b Nie, Yonggang; Wei, Fuwen; Zhou, Wenliang; Hu, Yibo; Senior, Alistair M.; Wu, Qi; Yan, Li; Raubenheimer, David (20 Mayıs 2019). "Giant Pandas Are Macronutritional Carnivores". Current Biology (İngilizce). 29 (10): 1677-1682.e2. Bibcode:2019CBio...29E1677N. doi:10.1016/j.cub.2019.03.067. PMID 31056385.
