Rhus coriaria
| Rhus coriaria | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1)[1] | |||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||
| Rhus coriaria | |||||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Rhus coriaria yaygın olarak Sicilya sumağı,[2] tabaklama sumakı,[3] veya karaağaç yapraklı sumak, kaju ailesinden Anacardiaceae küçük ağaca benzer yaprak döken bir çalıdır. Güney Avrupa ve Batı Asya'ya özgüdür.[4] Kurutulmuş meyveleri özellikle za'atar adı verilen karışımda diğer baharatlarla birlikte baharat olarak kullanılır.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Kelime aslen Arapça, Latince ve Fransızca aracılığıyla Aramice "summāqā" "kırmızı" dan gelmektedir.[5]
Dağılımı ve habitatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Rhus coriaria Doğu Akdeniz, Kırım, Kafkasya ve kuzey İran 'a özgüdür ancak artık (Macaronesia dahil) Akdeniz Havzasının çoğunda yerlileştirilmiştir.
Yetiştirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Bitki derin ve iyi drene olan her türlü toprakta büyür.[6]
Kullanımlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Meyvenin ekşi bir tadı vardır; Kurutulmuş ve ezilmiş, Ortadoğu'da popüler bir baharattır.[6] Olgunlaşmamış meyveleri ve tohumları da yenir. Olgun meyveler, ekşiliğini takdir eden ve modern zamanlarda limon gibi salata sirkelerinde kullanan eski Romalılar zamanından beri Avrupalılar tarafından limondan çok önce biliniyordu. Geleneksel olarak kullanılır ve ayrıca lipid düşürücü etkileri için klinik olarak araştırılır.[7]
Yapraklar ve ağaç kabuğu geleneksel olarak deri tabaklama 'nda kullanıldı ve tanik asit içerir.
Bitkinin farklı yerlerinden kırmızı, sarı, siyah ve kahverengi olmak üzere çeşitli renklerde boyalar yapılabilir.[6]
Tohumlardan çıkarılan yağ, mum yapımında kullanılabilir.[6]
Bitkinin önemli ölçüde antioksidan, antimikrobiyal, antikanser ve DNA koruyucu aktiviteye sahip olduğu bildirilmiştir.[8]
Resimler
[değiştir | kaynağı değiştir]-
İspanya'da yetiştirilmiş zeytin ağaçları ile R. coriaria -
İstanbul’da satılık baharatı (öğütülmüş meyve) -
Yakın çekimden sumak baharatı
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Rhus coriaria ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Vikitür'de Rhus coriaria ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Rivers, M.C. & Harvey-Brown, Y. (2017). "Rhus coriaria". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi: e.T63485A11272730330 Mart 2021.
- ^ "Rhus coriaria". Natural Resources Conservation Service PLANTS Database. USDA.
- ^ BSBI List 2007 (xls). Botanical Society of Britain and Ireland. 2015-06-26 tarihinde kaynağından (xls) arşivlendi17 Ekim 2014.
- ^ "Rhus coriaria". Plants of the World Online. Royal Botanic Gardens, Kew. 23 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2020.
- ^ Oxford English Dictionary, 3rd edition, September 2019, s.v.
- ^ a b c d Plants for a Future database 14 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. accessed August 2010
- ^ Hajmohammadi, Zahra; Heydari, Mojtaba; Nimrouzi, Majid; Faridi, Pouya; Zibaeenezhad, Mohammad Javad; Omrani, Gholamhossein Ranjbar; Shams, Mesbah (2018). "Rhus coriaria L. Increases serum apolipoprotein-A1 and high-density lipoprotein cholesterol levels: A double-blind placebo-controlled randomized clinical trial". Journal of Integrative Medicine. 16 (1). ss. 45-50. doi:10.1016/j.joim.2017.12.007. PMID 29397092.
- ^ MOHAMMED, Falah Saleh; Akgül, Hasan; Sevindik, Mustafa; Khaled, Bahzad M Taher (2 Haziran 2020). "Phenolic content and biological activities of Rhus coriaria var. zebaria". Fresenius Environmental Bulletin. Cilt 29 (8). ss. 5694-5702.
|ad=ve|soyadı=eksik (yardım)
